Στους χρόνους λίγο πριν, κατά τη διάρκεια και μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση «μεταφέρεται» ο επισκέπτης της Εκθεσης Γραμματοσήμων και Ντοκουμέντων της ΚΕ του ΚΚΕ, που φιλοξενείται στη Δημοτική Πινακοθήκη του Πειραιά, ενταγμένη στο πλαίσιο των εκδηλώσεων για το γιορτασμό των 100 χρόνων απ' το κοσμοϊστορικό αυτό γεγονός.

Ανεκτίμητα ντοκουμέντα απ' το Αρχείο του Κόμματος, αλλά και από προσφορές φίλων και συλλεκτών, όπως περιοδικά, εφημερίδες, βιβλία, χιλιάδες γραμματόσημα, αλλά και στολές, καπέλα, ξιφολόγχες του Κόκκινου Στρατού, μετάλλια ανδρείας για τον κόκκινο στρατιώτη, προσφοράς και άμιλλας για τον εργάτη και τον αγρότη της Σοβιετικής Ρωσίας, πλαισιώνουν μια συγκλονιστική ιστορική αναδρομή, μια βασική αφήγηση των σημαντικότερων γεγονότων που αποτυπώνεται εύστοχα σε κολάζ, σε καμβάδες. Ντοκουμέντα ιστορικής αλλά και καλλιτεχνικής αξίας.

Ξεχωριστή θέση στην έκθεση κατέχει το εκμαγείο του Λένιν, κάτω από το λάβαρο του ΚΚΣΕ, με το κρατικό έμβλημα της ΕΣΣΔ. Ανάμεσα στα χιλιάδες εκθέματα, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει επίσης ο εξαιρετικός πίνακας του συντρόφου Θοδωρή Νικολάκη, φιλοτεχνημένος από κομματάκια γραμματοσήμων, όπως και τα ντοκουμέντα στο περιστύλιο της Πινακοθήκης για τη ζωή των μαχητών του ΔΣΕ, πολιτικών προσφύγων στη Σοβιετική Ενωση. Ενα προς ένα τα εκθέματα αυτής της ενότητας αποτυπώνουν τη φροντίδα του σοβιετικού κράτους για την παραγωγή βιβλίου για παιδιά, για νέους, βιβλία σχετικά με την Ελλάδα, π.χ. λεξικό Αρχαίων Ελληνικών - Ρωσικών, για την Ιστορία του Βυζαντίου κ.ά. Χειρόγραφες εφημερίδες από τόπους εξορίας στην Ελλάδα επιβεβαιώνουν την τεράστια επίδραση της Οκτωβριανής Επανάστασης και το πόσο μεγάλο στήριγμα αποτέλεσε για εξόριστους, φυλακισμένους αγωνιστές.

Στο χώρο λειτουργεί βιβλιοπωλείο, ενώ οι επισκέπτες μπορούν να προμηθευτούν μικρές κάρτες, αλλά και τυπωμένα σε καμβά γραμματόσημα.

Περνώντας την είσοδο της Πινακοθήκης, ο επισκέπτης αρχίζει την περιήγηση απ' την αίθουσα αμέσως αριστερά του. Εκεί θα δει γραμματόσημα της τσαρικής περιόδου με τη σφραγίδα της Επανάστασης, όπως και ορισμένα απ' τα πρώτα σοβιετικά, με τις μορφές του εργάτη, του αγρότη, του Σοβιετικού στρατιώτη ή απ' τις διάφορες Δημοκρατίες (Ουκρανία, Σιβηρία, Γεωργία, Αρμενία, Αζερμπαϊτζάν).

Στην αμέσως επόμενη αίθουσα ξεκινάει η «αφήγηση» των ταμπλό απ' την επανάσταση του 1905, που μπορεί να ηττήθηκε, αλλά η πείρα της στάθηκε πολύτιμη για τους μπολσεβίκους. Σύμφωνα με τον Λένιν, το 1917 δεν θα μπορούσε να υπάρξει χωρίς το 1905. Αλλωστε, στο κομμάτι αυτό της έκθεσης επιβεβαιώνεται η συνέχεια στο επαναστατικό κίνημα, με αναφορές στην Κομμούνα, «οι νεκροί» της οποίας «αναστήθηκαν κάτω απ' τη σημαία των σοβιέτ», όπως αναγράφεται στο ταμπλό, όπου δεσπόζει κι ένα εμβληματικό γραμματόσημο για τα 100 χρόνια της Κομμούνας.

Αμέσως μετά, τα ταμπλό για την κομβική περίοδο του Α' Παγκοσμίου Πολέμου και την καθοριστική για την επανάσταση στάση των μπολσεβίκων κόντρα στο ρεύμα του εθνικισμού και στη γραμμή της σοσιαλδημοκρατίας. Κι εδώ μια σειρά από σπάνια γραμματόσημα που εξέδωσε η Σοβιετική Ενωση στα είκοσι χρόνια απ' την κήρυξη του πολέμου, με τίτλους όπως ο βομβαρδισμός μιας πόλης, συναδέλφωση στο μέτωπο, πρόσφυγες κ.ά.

Σειρά παίρνουν τα γεγονότα μέσα στο 1917, όπου οι αντιθέσεις στο σύστημα και η κινητοποίηση της εργατικής τάξης οδηγούν στην ανατροπή του τσαρισμού και στην Προσωρινή Κυβέρνηση. Ο χαρακτήρας και ο ρόλος της αποτυπώνονται σε ταμπλό, όπως και ο προσανατολισμός που έδωσε ο Λένιν και άλλοι μπολσεβίκοι προτάσσοντας το σύνθημα «όλη η εξουσία στα Σοβιέτ». Ο επισκέπτης θα μάθει για γεγονότα όπως το αιματοκύλισμα της διαδήλωσης τον Ιούλη του '17 απ' την Προσωρινή Κυβέρνηση πια και όχι το τσαρικό καθεστώς, που αποκάλυψαν το ρόλο της απέναντι στην επαναστατημένη εργατική τάξη.

Συνεχίζοντας την περιήγηση, ο επισκέπτης περνάει στον Οκτώβρη του 1917 και στην επικράτηση της Επανάστασης. Εδώ το γραμματόσημο με τον Λένιν να δηλώνει ότι η επανάσταση για την οποία μιλούσαν οι μπολσεβίκοι έγινε.

Τα ταμπλό όπως και τα γραμματόσημα αποτυπώνουν τις πρώτες ενέργειες της Επανάστασης, όπου ο λαός ένοπλος πια στρέφεται ενάντια στους εκμεταλλευτές του, συντρίβει τον παλιό κρατικό μηχανισμό. Είναι μοναδική η εικόνα που δείχνει τσαρικούς αξιωματικούς να σκουπίζουν τους δρόμους! Αποτυπώνει ανάγλυφα ότι δεν επρόκειτο για μια κυβερνητική εναλλαγή, αλλά για αλλαγή τάξης στην εξουσία. Ενοπλες κόκκινες φρουρές περιφρουρούν τα εργοστάσια. Η σφραγίδα της Επανάστασης ποτίζει με το μελάνι της τα γραμματόσημα του τσαρικού καθεστώτος.

Στα ταμπλό και το καινούργιο που φέρνει η Επανάσταση. Οι φαντάροι στα χαρακώματα διαδίδουν το διάταγμα για την ειρήνη, που μαζί με το διάταγμα για τη γη, για τον εργατικό έλεγχο στα εργοστάσια, ήταν απ' τις πρώτες ενέργειες της Επανάστασης, που έπεισαν λαϊκές μάζες ότι οι διακηρύξεις δεν ήταν μόνο λόγια.

Στο επόμενο ταμπλό, ο επισκέπτης αντιλαμβάνεται την ταξική πάλη που συνεχίζεται, καθώς οι εκμεταλλευτές δεν παραιτούνται οικειοθελώς απ' τα προνόμιά τους. Η επέμβαση 14 καπιταλιστικών κρατών, ανάμεσά τους και η Ελλάδα, κράτη ακόμα και αντίπαλα στον πόλεμο που είχε προηγηθεί, το επιβεβαιώνει. Η αφίσα μαρτυρά: «Θα δουλέψουμε με το τουφέκι δίπλα μας»!

Την ίδια ώρα, φυσικά, η συμπαράσταση και η αλληλεγγύη των καταπιεσμένων όπου Γης προς το λαό της Σοβιετικής Ρωσίας διογκώνεται. Τα ταμπλό αποτυπώνουν εικόνες απ' τη Μαδρίτη έως τη Νέα Υόρκη εργατών να διαδηλώνουν υπέρ της. Αποτυπώνουν ακόμα τις εξεγέρσεις πληρωμάτων στα πλοία της Γαλλίας, που ανάγκασαν τα επιτελεία τους να τα αποσύρουν απ' το λιμάνι της Οδησσού. Ενα πρωτόφαντο κύμα αλληλεγγύης ξεδιπλώνεται παντού, καθώς ο σοσιαλισμός φωτίζει τις προσδοκίες και τα όνειρα των κολασμένων της Γης. Γραμματόσημα με μορφές ηρώων και αγωνιστών κινημάτων που πυροδότησε και ενέπνευσε η Οκτωβριανή, δεσπόζουν σ' αυτό το τμήμα της έκθεσης.

Αναφορά γίνεται φυσικά και στη Διεθνή Εργατική Βοήθεια, όπου μεγάλη συμβολή είχε και η Σοβιετική Ενωση. Ενα ολόκληρο ταξίδι στο Διεθνές Κομμουνιστικό Κίνημα και στις πιο λαμπρές στιγμές του, μέσα από εικόνες, φωτογραφίες, αφίσες και γραμματόσημα...

Εδώ και ένα ταμπλό ενδεικτικό της επίδρασης της Οκτωβριανής Επανάστασης στην Ελλάδα και στη διαμόρφωση του ΚΚΕ, περιλαμβάνει εξώφυλλα από παράνομες χειρόγραφες εφημερίδες, τρικάκι απ' τη δικτατορία με το σύνθημα «ζήτω η Μεγάλη Οκτωβριανή Επανάσταση», ένα τραγούδι του 1921 από έκδοση του ΣΕΚΕ με τίτλο «Η χώρα του βοριά»...

Ακολουθεί μια σειρά ταμπλό για το Κόμμα των Μπολσεβίκων, χρήσιμα ώστε να αναλογιστεί κανείς τη σημασία της καθοδηγητικής δύναμης, της πρωτοπορίας που υπήρξαν οι μπολσεβίκοι και θεωρητικά και οργανωτικά και πολιτικά, και ως επιστημονική σκέψη και ως μια δύναμη απόλυτα ταγμένη στην επανάσταση.

Στο σημείο αυτό γίνεται προσπάθεια να επεκταθεί η σκέψη με βάση τα συμπεράσματα που έχει βγάλει το ΚΚΕ, με αναφορές σε μια σειρά παράγοντες που οδήγησαν στην επικράτηση της αντεπανάστασης, αλλά επιβεβαιώνουν ότι δεν ήταν σε καμία περίπτωση μοιραίο να ανατραπεί ο σοσιαλισμός.

Εδώ ο επισκέπτης θα δει π.χ. πως επρόκειτο για μια αντεπανάσταση απ' τα μέσα και τα πάνω. Θα δει εικόνες από συνέδριο του ΚΚ, γραμματόσημα της περιόδου της «περεστρόικα», που κάτω απ' τα κόκκινα λάβαρα και τη μορφή του Λένιν, πάρθηκαν αποφάσεις υπέρ της λεγόμενης πολυμορφίας των σχέσεων παραγωγής, δηλαδή των καπιταλιστικών. Θα διαπιστώσει ότι ήταν μια διαδικασία βαθύτερη, δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία.

Στη δεκαετία του 1930 έχουν τεθεί οι βάσεις για το σοσιαλισμό, έχει προχωρήσει η κολεκτιβοποίηση - συνεταιριστικοποίηση, έχει εξαφανιστεί η μισθωτή εργασία, έχει εξαφανιστεί η ανεργία. Τα επιτεύγματα της νέας εξουσίας αποτυπώνονται σε γραμματόσημα αφιερωμένα στο Σύνταγμα του 1936, με συνθήματα όπως «όλοι έχουν δικαίωμα στη σύνταξη και στην ανάπαυση στα γεράματα, όλοι έχουν δικαίωμα στις διακοπές, στη δουλειά, στη μόρφωση».

Επιβεβαιώνοντας το «όλοι», τα ταμπλό αποτυπώνουν τις προσπάθειες για αρμονική συνύπαρξη όλων των εθνοτήτων που συγκροτούν τη Σοβιετική Ενωση, πολλές απ' τις οποίες αποκτούν μόλις τότε αλφάβητο.

Ακολουθεί το κομμάτι της έκθεσης που είναι αφιερωμένο στην καθαυτή οικονομία και περιγράφει το πέρασμα απ' την πολιτική της ΝΕΠ στην καθαρά σχεδιοποιημένη οικονομία με βάση την κοινωνική ιδιοκτησία και τον κεντρικό σχεδιασμό. Αποτυπώνονται σε αφίσες και γραμματόσημα τα επιτεύγματα των πεντάχρονων πλάνων, η αναμόρφωση ενός χώρου καθυστερημένου επί τσάρου, με τεράστιες εκτάσεις να μη διαθέτουν ούτε καν χωματόδρομο και έχοντας υποστεί και τις τεράστιες καταστροφές του πολέμου. Ο εξηλεκτρισμός ήταν πραγματικά ένας άθλος, που εκτός των άλλων έδωσε ώθηση στην ανάπτυξη της παραγωγής. Η εκβιομηχάνιση έπαιξε κομβικό ρόλο γιατί ο σοσιαλισμός στηρίζεται στα αναπτυγμένα μέσα παραγωγής. Τεράστια υδροηλεκτρικά φράγματα, εικόνες απ' τη βιομηχανία πετρελαίου και πολλές ακόμα.

Πολλά απ' αυτά τα επιτεύγματα ήταν συντριπτικά υπέρ της εργατικής εξουσίας, σε μια περίοδο που ο καπιταλιστικός κόσμος βυθιζόταν στην οικονομική κρίση. Ισως γι' αυτό η περίοδος αυτή συγκέντρωσε μεγάλο μίσος, που εκφράστηκε στο πρόσωπο του Στάλιν, αφού στην ουσία τότε οριστικοποιήθηκε η επικράτηση των σοσιαλιστικών σχέσεων.

Στο ίδιο σημείο και εικόνες για την έναρξη της κολεκτιβοποίησης και της προσπάθειας για οργάνωση της παραγωγής σε μεγάλη κλίμακα. Αφίσες που δείχνουν τη μεγάλη σημασία των κολχόζ και καλούν τους αγρότες να ενταχτούν σε αυτά.

Ανάμεσα στους άθλους της Επανάστασης φυσικά η εξάλειψη σχεδόν του αναλφαβητισμού, που κυριαρχούσε. Εικόνες από τη διαδικασία της μόρφωσης που λάμβανε χώρα παντού, ακόμα και στο στρατό, που η μάθηση ήταν ένα απ' τα καθήκοντα του κόκκινου στρατιώτη.

Η αδελφοσύνη μεταξύ των λαών. Είναι χαρακτηριστικό εξώφυλλο από ένα περιοδικό ανάγνωσμα, το οποίο έχει ανατυπωθεί σε μικρές καρτούλες για τα παιδιά που επισκέπτονται την έκθεση, που δείχνει τέσσερα παιδιά διαφορετικών εθνοτήτων και προτρέπει «ελάτε να σας μιλήσουμε για τα αδερφάκια σας που δεν μοιάζουν καθόλου με σας και ζουν σε άλλες χώρες». Την ίδια περίοδο, στις ΗΠΑ υπήρχαν παγκάκια που γράφανε «απαγορεύεται να κάτσουν οι μαύροι»...

Στο σημείο αυτό προστίθενται τα ταμπλό για την πολιτιστική διάσταση της Επανάστασης, με την πάλη ενάντια στα βαρίδια της παλιάς κοινωνίας, τις θρησκευτικές προλήψεις, τον αλκοολισμό, την οπλοκατοχή! Ταυτόχρονα εκθειάζεται το προοδευτικό, με γραμματόσημα να αποτυπώνουν τις μορφές επιστημόνων του «παλιού κόσμου», όπως ο Ράδερφορντ, έργα της τσαρικής περιόδου απ' τις συλλογές του Ερμιτάζ κ.ά., εικόνες μνημείων με τα ονόματα μορφών που συνέβαλαν στην προοδευτική κίνηση της ανθρωπότητας, όχι μόνο κομμουνιστών κ.ά.

Τα άλματα στον τομέα της Υγείας, τα άλματα στην κατάκτηση της πλήρους ελευθερίας για τη γυναίκα συμπληρώνουν την αναδρομή στα επιτεύγματα της Επανάστασης.

Στην αίθουσα δεξιά της εισόδου, ο επισκέπτης περνάει στην εποχή του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, μαθαίνει για τον Κόκκινο Στρατό και τα προτάγματά του, όπως «οι εργαζόμενοι όλων των χωρών είναι φίλοι μας και οι καπιταλιστές όλων των κρατών εχθροί μας». Πληροφορείται για τον όρκο του κόκκινου στρατιώτη στην υπεράσπιση των ταξικών κατακτήσεων της Επανάστασης. Μαθαίνει ότι ο Κόκκινος Στρατός και ο σοβιετικός λαός δεν υπερασπίστηκαν γενικά κάποια σύνορα και χώματα, αλλά το σοσιαλισμό. Παίρνει μια γεύση απ' την ηρωική του πάλη, που του κόστισε 20 εκατομμύρια νεκρούς.

Μέσα από αφίσες, φωτογραφίες, γραμματόσημα, βλέπει σημαντικές στιγμές αυτής της εποποιίας: Την πολιορκία του Λένινγκραντ, τη μάχη του Κουρσκ, τη μεγαλύτερη αρματομαχία που έγινε ποτέ, για την παραγωγή που συνεχιζόταν κάτω απ' όλες τις συνθήκες, για την τεράστια παραγωγή πολεμικού υλικού, παρότι έως τότε δεν υπήρχε πολεμική βιομηχανία, για την τακτική της καμένης γης που ακολουθούσε ο Κόκκινος Στρατός, ώστε τίποτα το πολύτιμο να μην πέσει στα χέρια του εχθρού, και για τη μεταφορά των εργοστασίων ανατολικά με ταχύτατους ρυθμούς.

Η ανωτερότητα του σοσιαλισμού προκύπτει από παντού. Η Σοβιετική Ενωση ανοικοδομείται σε πέντε χρόνια, παρά τις ασύλληπτες καταστροφές που έχει υποστεί. Και μπαίνει στη διαδικασία της αγροτικής και βιομηχανικής παραγωγής με τεράστια επιτεύγματα, τεχνικά, βιομηχανικά και στο επίπεδο της λαϊκής ευημερίας, π.χ. με μαζική οικοδόμηση της εργατικής - λαϊκής κατοικίας.

Εδώ αρχίζουν να ανακύπτουν προκλήσεις που πρέπει να λυθούν, π.χ. ελλείψεις στην αγροτική παραγωγή, στον εφοδιασμό των πόλεων με συγκεκριμένα προϊόντα, αλλά αντί να δοθούν λύσεις προωθητικές με το να βαθύνουν οι κομμουνιστικές σχέσεις, επιλέχτηκαν για διάφορους λόγους μια ανοχή και μια επέκταση των εμπορικών σχέσεων, που αρχίζουν να υποσκάπτουν το σοσιαλισμό - κομμουνισμό και να δημιουργούν τα φύτρα ξένων σωμάτων μέσα στο σοσιαλισμό. Παρ' όλα αυτά συνεχίζονται τα επιτεύγματα, όπως το διαστημικό πρόγραμμα της Σοβιετικής Ενωσης.

Ορισμένες αφίσες αποτυπώνουν τα βήματα πίσω, π.χ. αυτή που λέει «όσο δουλεύεις τόσο κερδίζεις» και δείχνει τον εργάτη να μετράει παραδάκι, κάτι που απέχει απ' τη διαμόρφωση κομμουνιστικής συνείδησης, ή οι αφίσες του 1964 που στιγματίζουν τη δωροδοκία, τον ατομικό πλούτο, παρότι έχουν πλέον διαμορφωθεί οι συνθήκες που ευνοούν τα φαινόμενα αυτά. Κάτι που φάνηκε και τα επόμενα χρόνια, όταν διαμορφώθηκαν δυνάμεις που ενίσχυσαν τον οπορτουνισμό και στην κοινωνία και μέσα στο Κόμμα, που τελικά ολοκληρώνεται σε αντεπαναστατική δύναμη.

Ωστόσο, ο επισκέπτης αντιλαμβάνεται ότι η Ιστορία δεν σταματάει! Ο Μαγιακόφσκι προειδοποιεί πως «είναι αγκαθωτός ο δρόμος». Και το ταμπλό επιβεβαιώνει: «Ο σοσιαλισμός δεν είναι επινόηση ονειροπόλων αλλά τελικός σκοπός και αναγκαίο αποτέλεσμα της ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων της σύγχρονης κοινωνίας».

Αναγκαίος και επίκαιρος σήμερα όσο ποτέ πριν! Αυτό είναι και το μήνυμα της έκθεσης, που δεν πρέπει να χάσει κανείς!