«Η αλήθεια και η ενημέρωση είναι το πρώτο μεγάλο θύμα κάθε πολέμου», υπενθυμίζουν πολλοί δημοσιογράφοι και αναλυτές. Με αφορμή τις πρόσφατες «συστάσεις» του Λευκού Οίκου προς τα αμερικανικά, και όχι μόνο, ΜΜΕ το, μείζονος σημασίας, ζήτημα της κάλυψης των δραματικών γεγονότων των τελευταίων εβδομάδων έρχεται στη δημοσιότητα μέσα από σειρά άρθρων. Και αυτό που επισημαίνουν αρκετοί αναλυτές είναι ότι «δεν πρόκειται πλέον για πληροφόρηση, έστω και ελεγχόμενη, πρόκειται για προπαγάνδα πολέμου».

Ισως δεν είναι τυχαίο ότι μετά από τις «συμβουλές» της Αμερικανίδας συμβούλου Εθνικής Ασφαλείας, Κοντολίζα Ράις, όλα τα μεγάλα τηλεοπτικά δίκτυα των ΗΠΑ (NBC, ABC, CNN, Fox, MSNBC) κατέληξαν στην, πρωτοφανή στα χρονικά, «πατριωτική» συμφωνία να μη μεταδίδουν μηνύματα του Μπιν Λάντεν ή της «Αλ Κάιντα», παρά μόνο να τα αναφέρουν περιληπτικά. Σε αυτήν την κατεύθυνση, πιέζεται ασφυκτικά και το Αl Jazeera, του Κατάρ, που, πριν από μερικούς μήνες, για τους New York Times και τον Τόμας Φρίντμαν, ήταν «πρότυπο ελεύθερης ενημέρωσης».

«Αυτός ο πόλεμος είναι ένα φεστιβάλ ψεμάτων και όσο συνεχίζεται τα πράγματα θα γίνονται χειρότερα», τονίζει, σε άρθρο του στην Guardian, o Πίτερ Πρέστον. Ο Βρετανός αναλυτής, επικαλούμενος την πείρα του από την κάλυψη του πολέμου στα Φόκλαντς, υπενθυμίζει στην κοινή γνώμη ότι «όλες οι, κατά τα άλλα, αξιόπιστες πηγές -αξιωματούχοι, κυβερνητικοί κλπ. - σε περίοδο πολέμου είναι ακριβώς η πηγή της παραπληροφόρησης». Απευθύνοντας, μάλιστα, έκκληση στην κοινή λογική, αναρωτιέται «αν ποτέ είναι δυνατό να πιστέψει κανείς ότι όλες αυτές οι καταπληκτικές στρατιωτικές και στρατηγικές πληροφορίες δίνονται στη δημοσιότητα. Μετά το πρώτο σοκ των επιθέσεων σε βάρος των ΗΠΑ, έπρεπε να ισορροπήσει και πάλι η κατάσταση. Και αυτό έγινε...».

«Η μέθοδος που καλύπτονται οι πολεμικές συγκρούσεις από τα δυτικά ΜΜΕ είναι απελπιστικά ίδια», τονίζει, επίσης στην Guardian, ο Φίλιπ Νάιτλεϊ, υπενθυμίζοντας ότι υπάρχουν συγκεκριμένα στάδια διαμόρφωσης της πολεμικής προπαγάνδας. Το πρώτο είναι η κρίση: Με τις επαναλαμβανόμενες εικόνες της καταστροφής, με τις αλλεπάλληλες πληροφορίες για τη στρατιωτική υπεροπλία και το «αναπόφευκτο» της πολεμικής σύρραξης.

Το δεύτερο στάδιο είναι η «δαιμονοποίηση του ηγέτη του αντιπάλου». Μέθοδος που εφαρμόστηκε, λέει ο Νάιτλεϊ, τόσο στον πόλεμο του Κόλπου, όσο και στον πόλεμο στη Γιουγκοσλαβία. «Δοκιμασμένη μέθοδος είναι ο παραλληλισμός του εκάστοτε ηγέτη με τον Χίτλερ. Τα αντανακλαστικά είναι άμεσα. Εγινε με τον Σαντάμ Χουσεΐν, όπως και με τον Μιλόσεβιτς. Τώρα γίνεται με τον Μπιν Λάντεν. Παράλληλα, ο εχθρός παρουσιάζεται τρελός. Ο Χουσεΐν ήταν ένας διαταραγμένος ψυχοπαθής, ο Μιλόσεβιτς ένας τρελός και ο Μπιν Λάντεν μανιακός».

Την ίδια στιγμή, τονίζει ο Νάιτλεϊ, όλοι όσοι τολμούν να αμφισβητήσουν αυτές τις «αδιαπραγμάτευτες αλήθειες» αποκομίζουν σταθερά τους χαρακτηρισμούς «φιλο-τρομοκράτες, τρελοί, απολογητές». Τώρα, π.χ., η Mirror αποκαλεί τους φιλειρηνιστές διαδηλωτές «παραπληροφορημένους και διαταραγμένους ανθρώπους, έτοιμους να υπερασπιστούν κάθε άλλη χώρα, πλην της πατρίδας τους. Είναι ο εσωτερικός εχθρός».

Το τρίτο στάδιο είναι αυτό της δαιμονοποίησης του εχθρικού λαού. Το καλύτερο εργαλείο είναι η παρουσίαση «κτηνωδιών». «Οπως παρουσίαζαν οι βρετανικές εφημερίδες τους ναζί να πετούν στον αέρα, με συνέπεια το θάνατο, τα νεογέννητα στα μαιευτήρια της Τσεχοσλοβακίας, έτσι παρουσιάστηκαν οι Ιρακινοί στρατιώτες να πράττουν στο Κουβέιτ (Daily Telegraph, το Σεπτέμβριο του 1990), τονίζει ο Νάιτλεϊ. Και επειδή δεν υπήρχε κανένα αποδεικτικό στοιχείο, βρέθηκε μία μάρτυρας να περιγράψει με σπαραξικάρδιο τρόπο την κτηνωδία στον αμερικανικό Κογκρέσο και μέσω ΜΜΕ σε όλο τον κόσμο».

«Δύο χρόνια αργότερα, συνεχίζει, αποδείχτηκε ότι η, χρηματοδοτούμενη από την κουβεϊτιανή ηγεσία, οργάνωση "Πολίτες για ένα Ελεύθερο Κουβέιτ" είχε κλείσει συμφωνία με τη διαφημιστική "Hill & Knowlton" για την προώθηση της αμερικανικής στρατιωτικής επέμβασης στο Ιράκ. Επίσης, αποδείχτηκε ότι το συμπαθέστατο κοριτσάκι ήταν η κόρη του πρεσβευτή του Κουβέιτ στις ΗΠΑ. Ο πόλεμος του Κόλπου, όμως, είχε τελειώσει. Μήπως δε γίνεται τώρα το ίδιο; Δεν προβάλλονται αποτρόπαιες εικόνες, δεν ανακαλύπτονται διάφοροι μετανοημένοι Ταλιμπάν, που καταγγέλλουν φρικώδη βασανιστήρια; Δεν αμφισβητεί κανείς το ότι συμβαίνουν. Αμφισβητεί τον τρόπο και το σκοπό για τον οποίο παρουσιάζονται τώρα».

Πολύ πριν την έναρξη των στρατιωτικών επιχειρήσεων, τα ΜΜΕ είχαν «καταληφθεί» από πρώην ή ενεργούς στρατιωτικούς, οι οποίοι με ψυχρό ύφος ανέλυαν «πώς θα γίνει ο πόλεμος», επιβάλλοντας σε δημοσιογράφους και κοινό, ορολογία στη χειρότερη περίπτωση απάνθρωπη στην καλύτερη ουδέτερη, υπογραμμίζει ο Ρόμπερτ Φισκ, στην Independent. «Τι εννοεί ο Μπους τρομοκρατία; Ποιανού τρομοκρατία; Τι σημαίνει θα κυνηγηθούν και σε άλλες χώρες οι τρομοκράτες; Ποιες είναι αυτές;», είναι μερικές από τις ερωτήσεις που οι δημοσιογράφοι θα έπρεπε να θέτουν, τονίζει ο Φισκ, χωρίς να υιοθετούν αβασάνιστα τα πάντα.

Τόσο ο Φισκ, όσο και ο Ρικ Σαλούτιν, απευθύνει έκκληση στην κοινή γνώμη «να μην πάψει να σκέφτεται» και να αμφισβητεί τις «πολεμικές απλουστεύσεις, όπως: Είμαστε οι καλοί. Είναι το κακό. Είναι ένας πόλεμος. Οποιος δε συμφωνεί, είναι τρελός ή χειρότερος από τους κακούς». Ορολογία, που, όπως υπογραμμίζουν, στοχεύει να προσφέρει καταφύγιο στην κοινή γνώμη, που προηγουμένως έχει βυθιστεί στον πανικό. Αλλωστε, παρατηρεί ο Νόρμαν Σόλομον, «σε αυτόν τον πόλεμο, που δεν υπάρχουν στοιχεία, αλλά εκτιμήσεις, που οι δύο πλευρές χρησιμοποιούν τις ίδιες παραφράσεις: Εμείς - εσείς, τρομοκρατικά χτυπήματα, ο Θεός θα μας βοηθήσει, δε θα πρέπει να ξεχνά κανείς ότι τα ΜΜΕ έχουν αναλάβει την προπαγάνδα. Και, ως γνωστόν, οι πόλεμοι κερδίζονται, κυρίως, στα μετόπισθεν και όχι στα πεδία των μαχών, που, ούτως ή άλλως, σήμερα, δεν είναι και τόσο ξεκάθαρα».