To λεκανοπέδιο Πτολεμαΐδας-Αμυνταίου-Κοζάνης είναι η μεγαλύτερη λιγνιτοπαραγωγική περιοχή της Ελλάδας και γι' αυτό επιλέχτηκε από το ελληνικό δημόσιο και τη ΔΕΗ ως περιοχή παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, από τη δεκαετία του 1950, με την κατασκευή, τότε, του ΑΗΣ Πτολεμαΐδας. Σήμερα λειτουργούν στο λεκανοπέδιο 4 συνολικά ΑΗΣ: Πτολεμαΐδας, Αμυνταίου, Καρδιάς και Αγίου Δημητρίου, που, μαζί με τα ορυχεία του λιγνίτη, έχουν συσσωρεύσει στην περιοχή σοβαρά και εκρηκτικά προβλήματα.

Τα προβλήματα αυτά σχετίζονται με τον τρόπο άναρχης ανάπτυξης τον οποίο ακολούθησαν για την περιοχή η διοίκηση της ΔΕΗ και οι εκάστοτε κυβερνήσεις, που αγνόησαν την ανάγκη λήψης μέτρων για την προστασία του περιβάλλοντος και της υγείας των κατοίκων.

Αντί να μελετηθεί και εξευρεθεί ο τρόπος που θα εξασφάλιζε και την αναγκαία ηλεκτροπαραγωγή και ανθρώπινο οικιστικό περιβάλλον και τη διατήρηση της άλλης παραγωγικής δραστηριότητας της περιοχής, ακολουθήθηκε ο δρόμος της καταστροφής των πάντων, για χάρη ορισμένων μεγεθών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας και των κερδών της επιχείρησης και των μονοπωλίων με τα οποία συνεργάζεται.

Ετσι, η ΔΕΗ προχώρησε αυθαίρετα σε αναγκαστικές απαλλοτριώσεις χωραφιών και άνοιξε ορυχεία επιφανειακής εξόρυξης δίπλα στα χωριά της περιοχής, χωρίς να εξασφαλίσει τη μετεγκατάσταση των χωριών, καταδικάζοντας τον κόσμο να ζει σε αφόρητες συνθήκες ρύπανσης, καταστροφικές για την υγεία. Παράλληλα, παίρνοντας τα χωράφια του κόσμου κατέστρεφε την παραγωγική βάση του πληθυσμού και καταδίκαζε χιλιάδες ανθρώπους στην ανεργία και την ανέχεια.

Ενα από αυτά τα χωριά, που τα χωράφια του άρχισε να απαλλοτριώνει η ΔΕΗ από το 1995 και τώρα έχει αρχίσει την κατασκευή ορυχείου δίπλα σχεδόν στα σπίτια, είναι και η Μαυροπηγή, η οποία τώρα αγωνίζεται θαρρετά και αποφασιστικά να διασφαλίσει το δικαίωμά της στη ζωή. Ο «Ρ» βρέθηκε κοντά στους κατοίκους του χωριού, συνοδεύοντας αντιπροσωπεία του ΚΚΕ, και είχε συζήτηση μαζί τους. Μια συζήτηση για τα προβλήματα που δημιουργούνται από τη διοίκηση της ΔΕΗ και τα αιτήματα των αγροτών, που παρουσιάζει παρακάτω.

Ασυδοσία και καταστροφή είναι το χαρακτηριστικό με τα ορυχεία της ΔΕΗ

Μ' αυτό το δραματικό και πολύ χαρακτηριστικό τρόπο αρχίζει η συζήτηση στο μεγάλο καφενείο της Μαυροπηγής, χωριό στην περιοχή Πτολεμαΐδας, όπου βρέθηκε ο «Ριζοσπάστης» μαζί με αντιπροσωπεία της Επιτροπής Περιοχής Δυτικής Μακεδονίας του ΚΚΕ, για να συζητήσει με την Επιτροπή Αγώνα και τους κατοίκους του χωριού το μεγάλο πρόβλημα που τους βασανίζει και που οδηγεί το δραστήριο και παραγωγικό χωριό στον αργό θάνατο.

Η Μαυροπηγή, όπως και άλλα χωριά του Λεκανοπεδίου Πτολεμαΐδας - Αμυνταίου είχαν την κακή τύχη να «κάθονται» πάνω σε πλούσια λιγνιτοφόρα κοιτάσματα που τα είχε ανάγκη η ΔΕΗ για καύσιμη ύλη για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Σαν αποτέλεσμα του τρόπου ανάπτυξης της περιοχής που ακολούθησε η ΔΕΗ και οι ελληνικές κυβερνήσεις, χωρίς καμία μέριμνα για το περιβάλλον και τους κατοίκους, το «Λεκανοπέδιο του λιγνίτη», όπως ονομάζεται, είναι σήμερα η πιο μολυσμένη περιοχή της Ελλάδας.

Από την τεράστιας έκτασης μόλυνση από τους ρύπους των τεσσάρων Ατμοηλεκτρικών Σταθμών της ΔΕΗ και τα ορυχεία του λιγνίτη που λειτουργούν πολύ κοντά σε κατοικημένες περιοχές έχουμε μια ραγδαία αύξηση ασθενειών και πρόωρων θανάτων του πληθυσμού της περιοχής. Γι' αυτό και οι κάτοικοι μιλούν για «σύνδρομο Εορδαίας». Είναι η επαρχία που σ' αυτήν οι κάτοικοι πεθαίνουν νέοι, που ακόμα και μικρά παιδιά πάσχουν από αναπνευστικά και άλλα σοβαρά νοσήματα.

Οπως έγινε και με άλλα χωριά της περιοχής, τα χωράφια της Μαυροπηγής καταλήφθηκαν με αναγκαστική απαλλοτρίωση από τη ΔΕΗ για διάνοιξη, κυριολεκτικά δίπλα στο χωριό, νέου ορυχείου λιγνίτη, για αντικατάσταση παλιού ορυχείου που τα κοιτάσματά του έχουν σχεδόν εξαντληθεί. Οι κάτοικοι αντέδρασαν έντονα στην απαλλοτρίωση των χωραφιών τους και έχουν αρνηθεί να πάρουν τα χρήματα που κατέβαλε η ΔΕΗ, που έχουν κατατεθεί στο Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων και που φυσικά δεν ανταποκρίνονται στην πραγματική αξία των εύφορων χωραφιών, που μ' αυτά και με τη σκληρή δουλιά τους γενιές ολόκληρες των κατοίκων έζησαν τις οικογένειές τους.

Η κατάσταση για όλη την περιοχή είναι τραγική. Υπάρχει ένας εύφορος κάμπος που δεν μπορεί να αξιοποιηθεί, γιατί η γη είναι υπό απαλλοτρίωση. Και σαν να μην έφτανε αυτό η ΔΕΗ αυθαίρετα και χωρίς προηγούμενα να λύσει με τους κατοίκους των κοινοτήτων προβλήματα αποζημίωσης και μετεγκατάστασης των χωριών, αλλά και χωρίς να υπάρχει εγκριμένη μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων, προχωρά στο άνοιγμα νέων ορυχείων σε απόσταση αναπνοής από τα σπίτια των κατοίκων.

Οι κάτοικοι, όμως, της Μαυροπηγής δε δέχονται παθητικά την κατάσταση, δεν υποτάσσονται στη μοίρα τους, όπως έγινε με μερικά άλλα χωριά. Παλεύουν, θέλουν να ζήσουν αυτοί και τα παιδιά τους στον τόπο τους σε συνθήκες υγιεινής και ασφάλειας. Εχουν φτιάξει την Επιτροπή Αγώνα και όλοι μαζί, με τον πρόεδρο του τοπικού συμβουλίου, δημοτικούς συμβούλους αγωνίζονται με όλους τους τρόπους να μην επιτρέψουν να λειτουργήσει ορυχείο δίπλα στο χωριό τους. Να σημειωθεί, εξάλλου, ότι στη μία άκρη του χωριού είναι ο χώρος που η ΔΕΗ θέλει να κατασκευάσει το νέο ορυχείο επιφανειακής εξόρυξης και σε μικρή απόσταση από την άλλη άκρη του χωριού περνά η Εγνατία Οδός. Γεγονός που σημαίνει ότι το χωριό δε θα έχει τόπο ούτε να ανασάνει ούτε να κινηθεί. Θα ασφυκτιά ανάμεσα στη μουντζούρα και το θόρυβο του ορυχείου και τα καυσαέρια και το θόρυβο της νέας εθνικής οδού.

Για όλους αυτούς τους λόγους και για να μπορέσουν να διασφαλίσουν τη ζωή των παιδιών και οικογενειών τους, οι κάτοικοι ζητούν δύο βασικά πράγματα: να δοθούν οι απαραίτητες αποζημιώσεις από τη ΔΕΗ για να μετεγκατασταθεί το χωριό σε άλλη τοποθεσία που θα εγκρίνουν οι κάτοικοι και να απορροφηθούν οι άνεργοι του χωριού που θα προκύψουν από την απώλεια των χωραφιών τους, λόγω απαλλοτρίωσης, από τη ΔΕΗ με πρόσληψη στις εργασίες της επιχείρησης.

Είναι αξιοσημείωτο ότι η πεισματική άρνηση της ΔΕΗ να συζητήσει με τους κατοίκους το θέμα της μετεγκατάστασης του χωριού δεν μπορεί να έχει βάση στο κόστος αυτής της επιχείρησης. Κι αυτό γιατί σύμφωνα με ακριβείς υπολογισμούς το ολικό κόστος της μετεγκατάστασης δεν ξεπερνά το 0,03 τοις χιλίοις της αξίας του κοιτάσματος λιγνίτη που θα εκμεταλλευτεί η ΔΕΗ από τη λειτουργία του υπό διάνοιξη ορυχείου.

Με τα δεδομένα αυτά η Επιτροπή Αγώνα και οι κάτοικοι της Μαυροπηγής συζητούν, μεθοδεύουν τα επόμενα βήματα του αγώνα τους, προετοιμάζονται να διεκδικήσουν αποφασιστικά το δικαίωμά τους στη ζωή. Η αγανάκτηση ξεχειλίζει στα στήθη και τα στόματα όλων. Το ίδιο και η ακλόνητη πίστη τους στο δίκαιο του αγώνα τους. Αυτό το πνεύμα της πεισματικής αντίστασης στην άδικη μεταχείριση που τους γίνεται εκφράζεται από πολλούς στη συζήτηση στο καφενείο του χωριού. «Δε θα τους επιτρέψουμε να παίζουν με τη ζωή μας», «όταν είμαστε ενωμένοι μπορούμε όλα να τα ξεπεράσουμε», «νόμος είναι το δίκιο των κατοίκων», «στο Πολυτεχνείο έριξαν την πύλη για να μπουν. Εδώ πρέπει να ρίξουν εμάς», είναι μερικές απ' τις έντονες αντιδράσεις των κατοίκων που καταγράψαμε.

Ο Πρόεδρος του τοπικού συμβουλίου Γιώργος Αγγελίδης αναφέρθηκε στη συνεπή στάση υποστήριξης του ΚΚΕ προς τα δίκαια αιτήματα των κατοίκων. «Εχουμε για δεύτερη φορά σε λίγο χρονικό διάστημα κλιμάκιο του ΚΚΕ κοντά μας», τόνισε. «Τους καλωσορίζουμε γιατί είναι το μόνο Κόμμα που είναι πάντα συμπαραστάτης στο πρόβλημά μας». Τόνισε ακόμα ότι η Επιτροπή Αγώνα βρίσκεται στη διαδικασία αποστολής σχετικού υπομνήματος σε όλα τα κόμματα απ' τα οποία θα ζητήσουν να πάρουν καθαρή θέση αν υποστηρίζουν ή όχι τον αγώνα επιβίωσης του χωριού.

Με τη σειρά του ο Αντώνης Τσάκωνας, μέλος της Επιτροπής Περιοχής Δυτικής Μακεδονίας του ΚΚΕ, βεβαίωσε τους κατοίκους για τη στήριξη του ΚΚΕ στον αγώνα τους. Ο πιο αποτελεσματικός τρόπος αντίστασης, είπε, είναι να μην αποδεχτεί ο κόσμος την άποψη ότι δεν μπορεί να κάνει τίποτα. Η λύση όλων των προβλημάτων βρίσκεται στους αγώνες. «Εμείς από την αρχή στηρίζουμε τα θέματα αυτά όχι λαϊκίστικα και καιροσκοπικά αλλά από πραγματικό ενδιαφέρον να πάει μπροστά ο τόπος και να προστατευτούν οι εργαζόμενοι. Χρειάζεται όμως ν' ανοίξουμε τον αγώνα», τόνισε ο Αντώνης Τσάκωνας, «να διευρύνουμε το θέμα, να βρούμε συμμάχους, να παλέψουμε και ενάντια στην ιδιωτικοποίηση της ΔΕΗ. Γιατί αν ξεπουληθεί σε ιδιώτες η ΔΕΗ και αρχίσει η μείωση προσωπικού δεν μπορεί να υπάρξει καμία εγγύηση για απασχόληση των ανέργων κατοίκων».

Η κατάληξη της συζήτησης ήταν η διαπίστωση ότι το βασικό είναι όχι τι λένε τα χαρτιά της εξουσίας αλλά να λυθούν τα προβλήματα. Χαρακτηριστική η παρακάτω άποψη, με την οποία συμφώνησαν όλοι: «Εμείς πάμε με βάση το "ντε φάκτο" δίκιο μας και όταν χρειάζεται πρέπει να απειθαρχούμε στους νόμους με βάση τα λαϊκά συμφέροντα».

Σχεδόν τα 2/3 από τα 876 εκατομμύρια των αναλφάβητων όλου του κόσμου είναι γυναίκες. Παιδιά που έχουν γεννηθεί από γυναίκες, οι οποίες δεν έχουν πάει σχολείο είναι δύο φορές πιθανότερο να πεθάνουν πριν από τα πρώτα τους γενέθλια, από τα παιδιά που γεννήθηκαν από μητέρες που έχουν πάει στο νηπιαγωγείο. Οι μορφωμένες μητέρες μεγαλώνουν υγιέστερα παιδιά και οι οικογένειές τους είναι περισσότερο ικανές να τα προστατεύσουν και να τα υποστηρίξουν.

Αυτά είναι τα στοιχεία που δίνει φέτος η «Γιούνισεφ» για να υποστηρίξει αυτό που σαν τίτλο έχει βάλει σε επιμέρους κεφάλαιο της έκθεσής της: «Η κατάσταση των γυναικών και η παιδική ανάπτυξη είναι αλληλένδετα». Οπως δείχνουν τα πιο αναλυτικά της στοιχεία, τα ποσοστά των γυναικών - ανά γεωγραφική περιοχή - που κατέχουν στοιχειώδη μόρφωση (ανάγνωση - γραφή), έχουν βελτιωθεί σε σχέση με αυτά που υπήρχαν πριν μια δεκαετία. Υπάρχουν ωστόσο περιοχές που τα ποσοστά αυτά συνεχίζουν να είναι κάτω από το 50%, όταν σε αναπτυγμένες χώρες αυτά τα ποσοστά ξεπερνούν το 95%! Ενδεικτικά στην περιοχή της Νοτιότερης Ασίας, το ποσοστό αυτό είναι της τάξης του 41% (το 1990 ήταν 33%), ενώ στα Αραβικά κράτη το ποσοστό αυτό φτάνει μετά βίας το 49% (37% στις αρχές του 1990). Χαμηλό είναι το ποσοστό στοιχειώδους μόρφωσης και για την περιοχή κάτω της Σαχάρας Αφρική, που κυμαίνεται στο 52%.

Εκτός, όμως, από τη «μόρφωση», η «Γιούνισεφ» βάζει δύο ακόμα όρους για τη βελτίωση της κατάστασης των γυναικών. Ο πρώτος έχει να κάνει με την ηλικία που οι γυναίκες «επιλέγουν» να γίνουν μητέρες. «Σε πολλές αναπτυσσόμενες χώρες, περισσότερο από το 1/3 των γυναικών γίνονται μητέρες στην εφηβεία τους. Σχεδόν 15 εκατομμύρια κορίτσια 15-19 χρόνων γίνονται μητέρες κάθε χρόνο, δηλαδή γεννούν το 10% των παιδιών σε παγκόσμιο επίπεδο. Ομως η πιθανότητα θανάτου από αιτίες σχετικές με την εγκυμοσύνη είναι τέσσερις φορές υψηλότερη σ' αυτή την ηλικιακή ομάδα απ' ό,τι για γυναίκες μεγαλύτερες των 20 ετών», σημειώνει η οργάνωση. Οι χώρες με τα υψηλότερα ποσοστά γεννήσεων σ' αυτή την ηλικία είναι απ' τον αναπτυσσόμενο κόσμο η Αγκόλα, το Ζαΐρ, η Λιβερία, η Σομαλία και η Σιέρα Λεόνε. Απ' τον βιομηχανικό κόσμο τα πρωτεία κατέχουν οι ΗΠΑ, η Νέα Ζηλανδία, η Μεγάλη Βρετανία, η Ιρλανδία και ο Καναδάς.

Τέλος, ο άλλος όρος της οργάνωσης για τη βελτίωση της θέσης της γυναίκας είναι ο περιορισμός της κακοποίησής τους απ' τους συντρόφους τους. «Είναι αξιοσημείωτο ότι παιδιά κακοποιημένων γυναικών κινδυνεύουν έξι φορές περισσότερο να πεθάνουν πριν φτάσουν την ηλικία των πέντε ετών», λέει η «Γιούνισεφ». Μάλιστα και γι' αυτό το θέμα δίνονται ενδεικτικά ποσοστά ενηλίκων γυναικών που έχουν υποστεί κακοποίηση από τον σύντροφό τους, σε κάποια τους σχέση: Πουέρτο Ρίκο (48%), Αίγυπτος (34%), Καναδάς (29%), Νικαράγουα (28%), Αυστραλία (23%), ΗΠΑ (22%), Κολομβία (19%), Μολδαβία (14%), Ελβετία (13%) και Φιλιππίνες (5%). Ποσοστά που είναι φυσικά πολύ υψηλότερα, αφού ως γνωστόν ελάχιστες είναι οι γυναίκες που παραδέχονται και πολύ περισσότερο καταγγέλλουν σε αρμόδιες αρχές την κακοποίησή τους...

Τέσσερα είναι τα κύρια σημεία που τονίζει η έκθεση για την «Κατάσταση των Παιδιών στον Κόσμο για το 2001», αφού πρώτα ξεκαθαρίσει πως χρειάζονται 80 δισεκατομμύρια δολάρια το χρόνο «για να δώσουμε σε κάθε νεογέννητο του κόσμου μια καλή αρχή στη ζωή». Τα τέσσερα σημεία που έχουν ενδιαφέρον αν προσεχτούν, είναι:

Να σημειώσουμε, τέλος, και κάποιες φράσεις - δηλώσεις της διευθύντριας της «Γιούνισεφ» Κάρολ Μπέλαμι, τις οποίες έκανε στη Νέα Υόρκη, όπου και παρουσιάστηκε - στις 23 Γενάρη - η ετήσια έκθεση της οργάνωσης. «Πάρα πολλοί ηγέτες της πολιτικής και της οικονομίας αδυνατούν να συλλάβουν τις ουσιώδεις αλήθειες σχετικά με την ανθρώπινη ανάπτυξη», «Η μεγαλύτερη τραγωδία είναι ότι πολλοί άνθρωποι σε θέσεις - κλειδιά, δεν καταλαβαίνουν το πόσο κρίσιμα είναι αυτά τα τρία πρώτα χρόνια της ζωής», «Η φτώχεια στην παιδική ηλικία είναι απεχθής και ανήθικη. Σταδιακά οδηγεί σε μια κολοσσιαία απώλεια ανθρώπινου δυναμικού», «Φτωχά, υποσιτισμένα και ασθενικά παιδιά, συνθέτουν ένα φτωχό και αδύναμο κράτος. Επενδύοντας στα παιδιά και τις οικογένειες, ένα κράτος τελικά επενδύει στη δική του αειφόρο ανάπτυξη»...

Μπορεί, βέβαια, να μη μιλά για αγώνες, για την απαιτούμενη πια πάλη των λαών, ώστε να ανατραπεί αυτή η τραγική κατάσταση, που καταδικάζει ένα παιδί πριν ακόμα γεννηθεί(!) στη φτώχεια, την αμάθεια και το... θάνατο. Αλλά είναι σημαντικό το ότι, έστω και με το γάντι, σε σημεία και της φετινής της έκθεσης, η διεθνής οργάνωση σφάζει! Πώς αλλιώς θα μπορούσε, ας πούμε, να ερμηνευτεί η φράση της «Γιούνισεφ», στην πολύ «φρέσκια» έρευνά της: «Επενδύοντας σε πολεμικές μηχανές καταστροφής, πολλές χώρες, κλέβουν στην ουσία φαγητό, καθαρό νερό, ιατρικές υπηρεσίες και εκπαίδευση από τους πολίτες τους»...

Η φετινή έκθεση της Οργάνωσης, με τίτλο «Η καλύτερη δυνατή αρχή στη ζωή είναι δικαίωμα κάθε παιδιού», υπεραμύνεται της θέσης, ότι η εξασφάλιση των δικαιωμάτων ενός παιδιού είναι μια διαδικασία που πρέπει να ξεκινά πολύ νωρίς, ακόμη και πριν τη γέννησή του, επειδή «επενδύοντας νωρίς στην υγεία, την εκπαίδευση και τη διατροφή ενός παιδιού είναι ένας σχετικά αποτελεσματικός και αποδοτικός τρόπος για την εξοικονόμηση πόρων μελλοντικά, στον τομέα της υγείας, αλλά και άλλων κοινωνικών υπηρεσιών».

Σχεδόν 485 εκατομμύρια είναι τα παιδιά σε όλον τον κόσμο, ηλικίας 0 - 3 ετών, απ' τα οποία τα 129 εκατομμύρια γεννήθηκαν τον προηγούμενο χρόνο. Απ' αυτά τα παιδιά, σύμφωνα με τα στοιχεία της οργάνωσης, σχεδόν 11 εκατομμύρια πεθαίνουν κάθε χρόνο από προλαμβανόμενες ασθένειες, 170 εκατομμύρια παιδιά υποσιτίζονται, πάνω από 100 εκατομμύρια δε θα γνωρίσουν ποτέ την αίθουσα ενός σχολείου, ενώ ένα στα δέκα παιδιά έχει κάποιου είδους αναπηρία. Κι αυτή είναι μόλις μια μικρή περίληψη των όσων τραγικών λέει στη συνέχεια η διεθνής οργάνωση...

Ακριβώς σ' αυτό το σημείο η «Γιούνισεφ» κάνει «αυθόρμητα» - όπως λέει - το ερώτημα: «Γιατί μια αναπτυξιακή στρατηγική που να επικεντρώνεται στην πρώιμη ηλικία δεν έχει υιοθετηθεί σε παγκόσμια κλίμακα, παρά τα προφανή πλεονεκτήματά της;». Η μονολεκτική της απάντηση είναι «η φτώχεια». Περιφραστικά την ερμηνεύει ως εξής: Πάνω από 1,2 δισεκατομμύρια άνθρωποι - ανάμεσα στους οποίους 500 εκατομμύρια παιδιά - ζουν με λιγότερο από ένα δολάριο την ημέρα. Οι φτωχές χώρες δαπανούν κολοσσιαία ποσά, για να ξεπληρώσουν τα περισσότερα από δύο τρισεκατομμύρια δολάρια του εξωτερικού τους χρέους αντί να τα επενδύσουν στην εκπαίδευση, την υγεία και τη δημιουργία υποδομής. Ταυτόχρονα, οι πλουσιότερες χώρες που απολαμβάνουν μια χωρίς προηγούμενο οικονομική ευμάρεια «δεν έχουν βοηθήσει επαρκώς». Στα σημαντικότερα εμπόδια η «Γιούνισεφ» κατατάσσει επίσης την πάντοτε παρούσα απειλή της βίας στο σπίτι, στα σχολεία, στις κοινότητες αυτών των παιδιών. Αναφέρει ακόμη πως πολλά παιδιά εξαναγκάζονται να συμμετέχουν σε πολέμους, γεγονός που ως συνέπεια έχει «τα παιδιά αυτά να απογυμνώνονται από τα δικαιώματά τους και διακινδυνεύεται η ζωή τους».

«Πώς σε λένε παιδί μου»;

«Εμένα»;

«Ναι, εσένα»!

«Εμένα με λένε Πέτρο»!

Πέτρος, λοιπόν, ο Χασάν, Αλέκος ο Γιούρι, Νίκος Ο Ζουρίκος! Παιδιά που ακόμα δεν έχουν καταλάβει, γιατί οι άνθρωποι πρέπει να έχουν ονόματα, τα αναγκάζουν να έχουνε δύο. Ενα για το εσωτερικό του σπιτιού και ένα δεύτερο για τον έξω κόσμο. Στο σχολείο, στο μπακάλικο, στην αλάνα (όπου και αν υπάρχει αυτή!).

«Νίκο δώσε πάσα, ρε!»

Πώς να γυρίσει ο Ζουρίκος στο πρώτο κάλεσμα. Οχτώ χρόνια δεν τον έλεγαν Νίκο. Παίρνει την μπάλα και τραβάει να βάλει γκολ μοναχός του. Νίκος είναι ο άλλος με τα κόκκινα, το μελαχρινό παιδί που μένει στη γωνία, ο Ολυμπιακός, αυτόν φωνάζουν! Αυτός είναι ο Ζουρίκος από την Τιφλίδα. Ας πούνε Ζουρίκος να δεις πώς γυρίζει!

«Πού πας, ρε, δεν ακούς, σε φωνάζω»!

«Εμένα»!

«Ναι εσένα»!

Τέτοιο, μπέρδεμα. Και ο πατέρας, που παρακολουθεί, να τρώει τα χείλη του από την αγωνία.

«Ρε, δε σου 'πα ότι Νίκο σε λένε»;

«Ναι μου είπες, αλλά το ξεχνάω»!

«Να μην το ξεχνάς, Νίκο Μαρτίκο, σε παρακαλώ»!

«Καλά Νίκο, αλλά γιατί Μαρτίκο»;

Γιατί το «Μαρτίκο» μοιάζει και δε μοιάζει ελληνικό, λέω εγώ. Ετσι μπορεί ο καθένας να ξεγελαστεί. Η μάνα ή ο πατέρας να είναι Ελληνας. Πάντως και οι δυο αποκλείεται να είναι ξένοι. Το «Νίκος» είναι η απόδειξη. Το «Μαρτίκος» κάπου το συνάντησα. Τώρα αν τα ζυγωματικά είναι φαρδύτερα, τα μαλλιά ξανθότερα, τα μάτια γαλανότερα, ποιος να σταθεί σε αυτές τις λεπτομέρειες. Το παιδί το λένε Νίκο Μαρτίκο! Του πρέπει άλλος σεβασμός.

Χωρίς γιορτή, χωρίς σταυρουδάκια, χωρίς ψαλμωδίες. Βαφτίσια ανάγκης. Σιωπηλά και σκεπτικά. Συνωμοτικά για την ακρίβεια. Βαφτίσια για να απαντήσουν στο ρατσιστικό κράτος, στο ρατσιστικό σχολείο, στη ρατσιστική κοινωνία. Βαφτίσια που αργότερα θα απαντούν στην αστυνομία, στο εργοστάσιο, στο καφενείο...

Εντάξει, εξευτελισμός είναι, όμως πώς αλλιώς να γίνει. Πρέπει να σου νοικιάσουν σπίτι, να σε πάρουν στη δουλιά, να μη σε κοροϊδεύουν στο σχολείο. Πρέπει να ενσωματωθείς! Ολοκληρωτικά. Πρέπει να γονατίσεις! Και η γιαγιά, γιατί όχι! Πρέπει όλοι να καταλάβουν, να καταλάβουμε, πως υπάρχουν αρχές, υπάρχουν αξίες!

Γιούρι, Ανατόλι, Αχμέτ, Ολια, τελείωσαν, πια, όλα αυτά. Πρέπει ο ξένος να μπει στον οδοστρωτήρα. Να πατηθεί, να σιδερωθεί, να βγει ίσος στη νέα κοινωνία! Ζήτω, λοιπόν, τα βαφτίσια. Οχι, πια, τα ατομικά. Τα ομαδικά, όπως στις εκτελέσεις!

Η γιαγιά με το μπαστουνάκι της, με τα παιδιά, και τις αναμνήσεις μιας ζωής δίπλα στο σύντροφό της που δε ζει πια, ακολουθεί τη διαδήλωση ενάντια στους βομβαρδισμούς στη Γιουγκοσλαβία. Μια ογδοντάχρονη ζωή μέσα στο εργατικό κίνημα - και ο αγώνας συνεχίζεται... Κάπως έτσι τελειώνει το βιβλίο του ηθοποιού, συγγραφέα και προέδρου της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Θεάματος - Ακροάματος (ΠΟΘΑ), Βασίλη Κολοβού.

Πρωταγωνιστές του, δύο άνθρωποι μόνοι στη ζωή, δύο αγωνιστές που ενώνουν τις μοναξιές τους και γίνονται ζευγάρι: Η ανθρώπινη πλευρά μιας εποποιίας, ο Γολγοθάς ενός λαού, τα γεγονότα που σηματοδοτούν μια εποχή από τις αρχές του αιώνα μέχρι τις μέρες μας, μέσα από τις περιπέτειες ενός ζευγαριού - και όχι μόνο: Υπάρχουν κι άλλοι ήρωες, αλλά κεντρικός ήρωας η γυναίκα, μια γυναίκα που αντιπροσωπεύει πολλές γυναίκες: είναι οι «αγίες των ημερών μας » - αυτός είναι και ο τίτλος του μυθιστορήματοςμ που σύντομα θα κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις «Καστανιώτη». Μια γυναίκα που δώδεκα χρόνων έφτιαχνε όπλα, στα 16 της ανέβηκε μαχήτρια στο βουνό, στα 17 της την έκλεισαν στη φυλακή, για να βγει ξανά στα 37 της. Βασισμένο στην πραγματική ιστορία μιας αγωνίστριας, το έργο είναι μια βιωμένη ιστορία του εργατικού κινήματος στον τόπο μας. Η διήγηση ξεκινάει από την ημέρα που πεθαίνει ο άντρας της ηρωίδας: Στο κοιμητήρι εκείνη φαντάζει σαν αγία... η αγία του λαού;

«Στο μικρό κοιμητήρι του Νεκροταφείου ήταν κυρίαρχος, τόσο που μου φάνηκε και λίγο υπερόπτης, η θεία Ελένη ίδια και αυτή τη φορά. Σιωπηλή και ψύχραιμη. Ολη νύχτα οι δυο τους φαίνεται ότι έκαναν μυστικές συνομιλίες και κράτησαν τους συνωμοτικούς κανόνες του κόμματος. Γι' αυτούς που συνωμοτούσαν και χωριστά και αυτή η νύχτα ήταν ίδια όπως οι άλλες των προηγούμενων σαράντα πέντε χρόνων της ζωής τους...

Εκλεινες τα μάτια και έβλεπες σαν σε όραμα νεραϊδογέννητου ανθρώπου κάτι να λαμπυρίζει πάνω στο κεφάλι της, κάτι σαν αγκάθινο στεφάνι, κάτι σαν αγχόνη, ίσως σαν κάποια απόφαση έκτακτου Στρατοδικείου, που έλεγε «δις εις θάνατον» και όλες αυτές οι απροσδιόριστες εικόνες, χωρίς παρέμβαση μέγιστου τεχνίτη, σχημάτιζαν ένα πανέμορφο μαγιάτικο στεφάνι της άνοιξης, που διαρκώς σίμωνε στο κεφάλι της, λες και κάποια αόρατα χέρια νεκρών και ζωντανών επέμεναν να της το φορέσουν, για να δείξουν σε όλους εμάς τους βουβούς, που στην αμηχανία και τη θλίψη μένανε προσηλωμένοι στους αγίους της Εκκλησίας που ήταν αραδιασμένοι στη σειρά, σιωπηλοί και απόμακροι, σαν να ήθελαν να μας προκαλέσουν ν' αποχτήσουμε κι εμείς τη δική μας Αγία, μια Αγία όχι μακρινών χρόνων και άγνωστων θαυμάτων, αλλά μια Αγία της καθημερινής μονότονης και καθόλου ρομαντικής πραγματικότητας, μια Αγία της αγωνίας, της πάλης, της ζωής, της αλήθειας και της ασκήμιας, μια Αγία των ημερών μας.

Η ιστορία είναι εμπνευσμένη από το βίο της θείας και του θείου του συγγραφέα. Μια ζωή - δυο ζωές - που τον συγκίνησαν: «Ολοι αυτοί οι σπουδαίοι άνθρωποι δε μιλούν ποτέ για τον εαυτό τους. Μου κάνει εντύπωση ο τρόπος που αντιμετωπίζουν γενικότερα τη ζωή. Ο θείος μου "πέρναγε" διηγούμενος όλα αυτά τα φρικτά πράγματα - τα μαρτύρια, το Μακρονήσι - μ' ένα τόσο ανάλαφρο τρόπο... Η θεία μου τον γνώρισε μέσα από τη φυλακή μέσω του Κόμματος. Εκείνος ήταν κάποτε παντρεμένος, αλλά η γυναίκα του είχε πεθάνει κι είχε μείνει μόνος. Της θείας μου ο πατέρας και ο αδελφός είχαν σκοτωθεί, η μάνα της, η γιαγιά της και ο άλλος αδελφός της ζούσαν στην Τσεχοσλοβακία. Της είχαν δημεύσει την περιουσία στο χωριό με το νόμο 509 και δεν είχε κανένα στον κόσμο να της συμπαρασταθεί. Κανένας δεν την επισκεπτόταν. Ετσι, όταν για πρώτη φορά τη φώναξαν στο επισκεπτήριο δεν πήγε, γιατί νόμισε πως έκαναν λάθος. Το Κόμμα γνώριζε ποιοι άνθρωποι ήταν μόνοι π.χ. από τη Μακρόνησο, από τις φυλακές Αβέρωφ και δεν είχαν πού την κεφαλήν κλίναι. Τους ανέθετε να αναλάβουν ο ένας την ευθύνη του άλλου, όταν θα απολύονταν, στα πλαίσια της συντροφικής αλληλεγγύης. Ετσι αποκτούσαν επαφή, ανθρώπινους δεσμούς. Η θεία μου δεν είχε σπίτι, δεν είχε συγγενείς, τα χρόνια ήταν δύσκολα. Ο θείος μου πήγαινε φυλακή και την έβλεπε, αλληλογραφούσαν. Είχαν μια πολύ ωραία σχέση... Μέσα από τα δέκα λεπτά που συναντιόντουσαν στο επισκεπτήριο, δεν προλάβαιναν να πουν πολλά πράγματα...».

Μια ζωή, η ιστορία μας...

Ο συγγραφέας τούς βάζει να διηγούνται μέσα από τα γράμματα που απευθύνουν ο ένας στον άλλο τα περιστατικά της ζωής τους - μέσα από τα οποία περνάει το εργατικό κίνημα. Μ' ένα διαρκές πήγαιν' έλα (φλας μπακ), ο αναγνώστης ζει την καταστροφή της Σμύρνης, τη γέννηση της εργατικής τάξης, την Ακροναυπλία, την κατοχή, τον Εμφύλιο...

Πρόκειται για μια τοιχογραφία βασισμένη σε πραγματικά γεγονότα: Ταυτόχρονα με την πορεία του ζευγαριού και των άλλων πρωταγωνιστών φωτίζονται ιστορικά γεγονότα, όπως η ίδρυση του σοσιαλιστικού κόμματος (κατόπιν ΚΚΕ), η δημιουργία της ΓΣΕΕ, οι μεγάλες διαδηλώσεις, οι απεργίες... Ομως, αν και ο καμβάς της ιστορίας στηρίζεται σε ορισμένα γεγονότα που συνέβησαν και στην πραγματικότητα στη ζωή των πρωταγωνιστών, αυτά δίνουν μόνο τη στήριξη και την αφορμή στο συγγραφέα να αναπτύξει τη διήγησή του, όπου αφομοιώνονται πολλές άλλες ιστορίες και βέβαια συμμετέχει δημιουργικά η φαντασία του ίδιου του Βασίλη Κολοβού.

Ο συγγραφέας δεν περιορίστηκε σε διηγήσεις και μαρτυρίες, αλλά για ενάμιση χρόνο μελετούσε ντοκουμέντα, ιστορικό υλικό, σχετικές δημοσιεύσεις, ειδήσεις, άρθρα, βιβλία σχετικά με το θέμα του, τα ντοκουμέντα του ΚΚΕ, ιστορίες που έχουν γραφτεί για το εργατικό κίνημα... Αλλά και για άλλα γεγονότα.

Ο συγγραφέας επισημαίνει ακόμη «ότι η λογοτεχνία έχει αδικήσει τη γυναίκα. Την έχει δώσει μόνο μέσα από την ερωτική διάσταση ή την έχει εξιδανικεύσει ή την εκφράζει επιφανειακά. Δεν έχει μπει μέσα της να την ψυχογραφήσει, να δείξει τη διπλή και τριπλή καταπίεσή της, τι νιώθει όταν ξυπνάει στις πεντέμισι - έξι το πρωί για ν' αρχίσει τον καθημερινό Γολγοθά της...»

Ταυτόχρονα επισημαίνει ο ίδιος οτι «τους ήρωές μου δεν τους κάνω ποτέ "φωνακλάδες", δεν είμαι υπέρ της συνθηματολογίας. Μέσα από την πράξη, μέσα από τη ζωή, γεννιέται η συνείδηση, ο άνθρωπος φαίνεται από τον τρόπο που αντιμετωπίζει τα προβλήματα, από τη στάση του. Ο ήρωάς μου αγωνιά να ξεκουράσει τη γυναίκα του, όταν αυτή πηγαίνει δεύτερη δουλιά και καθαρίζει σπίτια. Είναι κάτι που δε χρειάζεται να το πεις, το βλέπεις».

Προτιμά να προβάλλει τις θετικές περιπτώσεις παρά τις αρνητικές, γιατί «όσο προβάλλεις μια θετική περίπτωση τόσο αποδυναμώνεις μια αρνητική». Γνωρίζει βέβαια ότι υπάρχει πρόβλημα υποτίμησης της γυναίκας στην καθημερινή ζωή.

«Το μόνο που μας σώζει, λέει γελώντας, είναι η καλή μας η καρδιά και η καλή μας διάθεση. Γιατί, πραγματικά, έχει περάσει μέσα μας αυτή η αντίληψη - ότι ο άντρας είναι "άντρας" μέσα στο σπίτι. Κι εγώ ο ίδιος πιάνω συχνά τον εαυτό μου π.χ. μετά το φαγητό να πηγαίνω για ύπνο - μ' αρέσει πολύ ο μεσημεριανός ύπνος - ενώ η συντρόφισσά μου θα μαζέψει το τραπέζι, θα συγυρίσει... Ε, θα μπορούσα κι εγώ να βάλω ένα χεράκι!»... Η ιστορία του εκτυλίσσεται εκεί όπου ζει και έχει αγωνιστεί ο συγγραφέας, στο Βύρωνα. Σ' αυτή την προσφυγούπολη, που ξέρει τόσο καλά κι έχει ζυμωθεί με τις γειτονιές και τους ανθρώπους της. Εδώ θα ξανασυναντηθεί κι ένας από τους ήρωές του με το κορίτσι που έσωσε όταν εκείνη ήταν 15 χρόνων κι είχε πέσει στη θάλασσα της φλεγόμενης Σμύρνης...

Sportidea

Αρχαιοπρεπές περιβάλλον υπό την ευγενική χορηγία του... χάμπουργκερ. Η φωτογραφία είναι από την παρουσίαση στο Ζάππειο, ενός από τους χορηγούς της ΔΟΕ, ενόψει 2004

Απαραίτητη, ώστε το «προϊόν» να γίνει ελκυστικό στην παγκόσμια αγορά, είναι η διακόσμησή του με τα Ολυμπιακά Ιδεώδη, στο όνομα των οποίων τα κέρδη της ΔΟΕ και των πολυεθνικών αυξάνονται ραγδαία χρόνο με το χρόνο. Η Αθήνα προσφέρει μια πολύ καλή ευκαιρία για μπίζνες, δεδομένου ότι οι αγώνες επιστρέφουν στη γενέτειρά τους, γεγονός που θα προσελκύσει ακόμα περισσότερους «πελάτες»...

Η συνεργασία της ΔΟΕ με τις πολυεθνικές εταιρίες που την περιθάλπουν - οι λεγόμενοι χορηγοί της - είναι αυτή που διατηρεί σε ζωή το ιερατείο της Λοζάνης. Ο ίδιος ο πρόεδρος της ΔΟΕ Χ. Α. Σάμαρανκ έχει παραδεχτεί ότι «χωρίς τους χορηγούς δε θα υπήρχαν Ολυμπιακοί Αγώνες». Ενώ αυτή την πραγματικότητα ομολογεί με παρόμοιες δηλώσεις του και ο Μάικλ Πέιν, διευθυντής του Τμήματος Μάρκετινγκ της ΔΟΕ. «Με το τεράστιο μέγεθος και την πολυπλοκότητα των σημερινών Ολυμπιακών Αγώνων, φτάσαμε στο σημείο όπου, εάν δεν υπήρχαν χορηγοί, δε θα υπήρχαν αγώνες»...

Η ΔΟΕ σε συνεργασία με τις κυβερνήσεις των κρατών που αναλαμβάνουν τη διοργάνωση Ολυμπιάδων, έχουν υποτάξει πλήρως τον αθλητισμό, στους κανόνες της ελεύθερης αγοράς. Και αποτελεί μια αστείρευτη πηγή κερδοσκοπίας και κερδοφορίας του μεγάλου κεφαλαίου σε βάρος των εργαζομένων όλου του κόσμου.

Σε αντάλλαγμα για τη στήριξη των πολυεθνικών, η ΔΟΕ έχει παραχωρήσει αποκλειστικά σε αυτές, όλα τα δικαιώματα διαχείρισης των Ολυμπιακών Αγώνων. Από τη χρήση του Ολυμπιακού εμβλήματος (πέντε κύκλοι) και των εκάστοτε Ολυμπιακών Σημάτων των πόλεων που διοργανώνουν τους αγώνες, έως τη δυνατότητα να καθορίζουν μέχρι και την τελευταία λεπτομέρεια κατά τη διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων, για τις ανάγκες προβολής των προϊόντων τους. Ταυτόχρονα, οι πολυεθνικές «αγοράζουν» αντί υψηλότατου τιμήματος το δικαίωμα ιδιοκτησίας των λέξεων: «Ολυμπιάδα», «Ολυμπιονίκης», «Ολυμπιακοί Αγώνες».

Οπως κάθε επιχείρηση έτσι και η ΔΟΕ έχει οργανώσει το δικό της εμπορικό πρόγραμμα. Για να εξυπηρετηθεί καλύτερα ο στόχος της αύξησης των εσόδων της από τα συγκεκριμένα προγράμματα, έχει συσταθεί Τμήμα Μάρκετινγκ που λειτουργεί από το 1989. Από το 1980 μέχρι σήμερα η ΔΟΕ έχει εισπράξει πάνω από 15 δισεκατομμύρια δολάρια, μόνο από τα προγράμματα μάρκετινγκ! Δηλαδή από την πώληση των τηλεοπτικών δικαιωμάτων, την πώληση της χρήσης των Ολυμπιακών Σημάτων και εμβλημάτων σε επιχειρήσεις και τα εμπορικά προγράμματα.

Την τετραετία 1997-2000 η ΔΟΕ εισέπραξε 1,4 τρισ. δρχ. (3,6 δισ. δολάρια). Οπως αναφέρεται στον ετήσιο απολογισμό της ΔΟΕ για το 2000, «τα κέρδη αυτά θα προσφέρουν στην Ολυμπιακή Οικογένεια τη μεγαλύτερη υποστήριξη από κάθε άλλο πρόγραμμα μάρκετινγκ στην ιστορία». Μέσα σε αυτό το χρονικό διάστημα έγιναν δύο διοργανώσεις Ολυμπιακών Αγώνων (Ναγκάνο - 1998 και Σίδνεϊ - 2000). Ο τζίρος της ΔΟΕ κατανέμεται ως εξής:

• από πώληση τηλεοπτικών δικαιωμάτων 719 δισ. δρχ.
• από πρόγραμμα παγκόσμιων χορηγών 214 δισ. δρχ.
• από την πώληση εισιτηρίων 177 δισ. δρχ.
• από τους εθνικούς χορηγούς 245 δισ. δρχ.
• από την εμπορία προϊόντων και τα εμπορικά προγράμματα 24 δισ. δρχ.

«Ποτέ πριν δεν είχαν συνδεθεί τόσα πολλά χρήματα, όσα με τους Ολυμπιακούς Αγώνες της Ατλάντα. Αξιζε; Οι χορηγοί των αγώνων είπαν ναι. Αξιζε».

Η παραπάνω φράση δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «USA Today» στις 5 Αυγούστου 1996, με αφορμή τους Ολυμπιακούς Αγώνες της Ατλάντα και αποδεικνύει το πόσο κερδοφόρα είναι για τις εταιρίες η χορηγία των Ολυμπιακών Αγώνων. Σύμφωνα με ανάλυση οικονομικών στοιχείων από τη ΔΟΕ σε συνεργασία με τις επιχειρήσεις -χορηγούς, προκύπτει ότι:

• Η τράπεζα «Γουέστ Μπανκ» που ήταν χορηγός των Ολυμπιακών Αγώνων του Σίδνεϊ έρχεται πλέον πρώτη στις προτιμήσεις των Αυστραλών από τέταρτη που ήταν πριν την ανάληψη της χορηγίας.
• Η αυστραλιανή αεροπορική εταιρία «Ασετ» αύξησε τα έσοδά της κατά 12 φορές από το ποσό που επένδυσε για τη χορηγία.
• Τα έσοδα της εταιρίας «VISA» (παγκόσμιος χορηγός) αυξήθηκαν κατά 23% στην αγορά της Αυστραλίας, λόγω των Ολυμπιακών Αγώνων.

Η ανάδειξη των παγκόσμιων χορηγών προκύπτει από απευθείας διαπραγματεύσεις των ενδιαφερομένων με τη ΔΟΕ. Ενα από τα προνόμια των χορηγών αυτής της κατηγορίας είναι η αποκλειστική χρήση των Ολυμπιακών Σημάτων στα προϊόντα τους και τη διαφημιστική τους εκστρατεία, πληρώνοντας τεράστια ποσά γι' αυτό το σκοπό στη ΔΟΕ. Στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Βαρκελώνης, οι εταιρίες «Κόκα Κόλα» και «Μαρς» πλήρωσαν από 30 εκατομμύρια δολάρια η κάθε μία για να εξασφαλίσουν την παγκόσμια αποκλειστικότητα προβολής των προϊόντων τους μέσω των Ολυμπιακών Αγώνων.

Αυτά τα χρήματα οι επιχειρήσεις τα παίρνουν πίσω διπλάσια και τριπλάσια, αφού στην πραγματικότητα το κόστος της χορηγίας το πληρώνουν οι ίδιοι οι καταναλωτές. Κι αυτό γιατί τα χρήματα που δαπανούν οι εταιρίες για να αναδειχτούν χορηγοί, προστίθενται στην τελική τιμή των προϊόντων που κυκλοφορούν στην αγορά, κατά συνέπεια οι εισπράξεις είναι πολλαπλάσιες. Στην ουσία οι Ολυμπιακοί Αγώνες αποτελούν την καλύτερη ευκαιρία για τζάμπα διαφήμιση των πολυεθνικών εταιριών σε όλο τον κόσμο, «διακοσμημένη» και με την Ολυμπιακή Ιδέα.

Οι «εθνικοί χορηγοί» ανακηρύσσονται σε επίπεδο χώρας κατόπιν διαπραγματεύσεων με τους αντίστοιχους φορείς που διοργανώνουν του αγώνες. Η ΔΟΕ υποδεικνύει τις κατηγορίες χορηγιών από τις οποίες μπορεί η Οργανωτική Επιτροπή να επιλέξει χορηγούς. Αυτό συμβαίνει ώστε οι εθνικοί χορηγοί να μην ανταγωνίζονται χορηγούς της ΔΟΕ.

Τα προνόμια που απολαμβάνουν οι «εθνικοί χορηγοί» των Αγώνων του 2004 είναι τα εξής:

• Με νόμο απαλλάσσονται από τη φορολογία του ποσού της χορηγίας.
• Δικαίωμα πρώτης επιλογής στην αγορά διαφημιστικού χρόνου - χώρου.
• Αποκλειστικότητα ανά κατηγορία προϊόντων και δικαίωμα χρήσης των σημάτων της «Αθήνα 2004».
• Ισχύ χορηγικών δικαιωμάτων μόνο στην ελληνική επικράτεια με δυνατότητα επέκτασης και σε άλλες χώρες, κατόπιν συμφωνίας με τις Εθνικές Ολυμπιακές Επιτροπές.
• Δικαίωμα ενοικίασης προκαθορισμένου αριθμού δωματίων σε ξενοδοχεία ή κρουαζιερόπλοια και συγκεκριμένων χώρων στις Ολυμπιακές εγκαταστάσεις για τη φιλοξενία πελατών και συνεργατών.
• Δικαίωμα αγοράς εξασφαλισμένου αριθμού προνομιακών εισιτηρίων.
• Δικαίωμα αποκλειστικής παρουσίας σε ειδικά προκαθορισμένους χώρους των Ολυμπιακών εγκαταστάσεων.

Ο πρώτος εθνικός χορηγός για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004 - στην κατηγορία «Συμβατική και κινητή τηλεφωνία» - είναι η κοινοπραξία ΟΤΕ - COSMOTE - OTENET αντί 20 δισ. δρχ. (10 σε χρήμα και και 10 σε υλικό εξοπλισμό και υποδομές). Σε εξέλιξη βρίσκεται η διαδικασία ανακήρυξης εθνικών χορηγών και στις υπόλοιπες κατηγορίες (ναυτιλία, τράπεζες, ασφαλιστικές εταιρίες, αυτοκινητοβιομηχανία, αεροπορικές εταιρίες, καύσιμα, ενέργεια, ζυθοποιία, γαλακτοβιομηχανία).

«Από το 1950 έως σήμερα, καμία βιομηχανία δεν ήταν τόσο κρίσιμη για την επιτυχία των Ολυμπιακών Αγώνων και το Ολυμπιακό Κίνημα όσο η τηλεοπτική». Η παραπάνω δήλωση ανήκει στον Χ.Α. Σάμαρανκ και περιγράφει με τον πλέον χαρακτηριστικό τρόπο το πόσο σημαντική είναι η πώληση των τηλεοπτικών δικαιωμάτων, που αποτελεί το «φιλέτο» της ΔΟΕ.

Το τηλεοπτικό κοινό σε όλο τον κόσμο φτάνει τα 3,5 δισεκατομμύρια θεατές και η προβολή των Ολυμπιακών Αγώνων αποφέρει δισεκατομμύρια δολάρια στα τηλεοπτικά δίκτυα που αγοράζουν τα δικαιώματα. Τα χρήματα που εισπράττει η ΔΟΕ από την πώληση των τηλεοπτικών δικαιωμάτων είναι σχεδόν τα μισά από τα ετήσια έσοδά της.

Τα τηλεοπτικά δικαιώματα των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας έχουν αγοράσει: για τις ΗΠΑ το NBC αντί 240 δισ. δρχ., για τον Καναδά το CBC αντί 11,1 δισ. δρχ., για τη Λατινική Αμερική το OTI αντί 5,1 δισ. δρχ., για την Αυστραλία το δίκτυο «Seven» αντί 15,1 δισ. δρχ., για τη Νέα Ζηλανδία το TVNZ 3 δισ. δρχ., για την Ευρώπη το EBU (Γιουροβίζιον) 118,2 δισ. δρχ., για την Ασία το ABU 4,3 δισ. δρχ., για την Ιαπωνία το Japan Pool 46,5 δισ. δρχ., για τη Μέση Ανατολή το ASBU 2,5 δισ. δρχ.

Οπως προκύπτει από τους αριθμούς, η τηλεοπτική βιομηχανία αναπτύσσεται με ταχύτατους ρυθμούς. Και τα κέρδη των τηλεοπτικών κολοσσών από τις διαφημίσεις είναι πολύ περισσότερα από όσα πληρώνουν για να αγοράσουν τα δικαιώματα.

Ρούλα ΜΠΑΝΑΚΟΥ

Ο αποπληθωρισμός των ψυχιατρικών νοσοκομείων και η βαθμιαία αντικατάστασή τους από ψυχιατρικές Μονάδες στα Γενικά Νοσοκομεία και από υπηρεσίες παροχής ψυχιατρικής Φροντίδας σε κοινοτικό επίπεδο είναι ένα από τα μέτρα που θα οδηγούσαν στην υλοποίηση της μεταρρύθμισης.

Πέρα απ' την αδράνεια της κυβέρνησης, ήρθε και ο σεισμός της 7.9.1999 που ενέτεινε το αδιέξοδο. Το Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αττικής (ΨΝΑ) βγήκε εκτός εφημεριών με συνακόλουθο το έμφραγμα στο «Δρομοκαΐτειο». Χρησιμοποιήθηκαν -προσωρινά- τα ψυχιατρικά τμήματα των νοσοκομείων που τελικώς κατέληξαν στη μονιμότητα με έναν αμφισβητούμενο χαρακτήρα.

Τα περιστατικά που καταγράφηκαν στα ψυχιατρικά τμήματα των γενικών νοσοκομείων το τελευταίο διάστημα αποτυπώνουν το αδιέξοδο της κατάστασης αλλά και την αδυναμία του υπουργείου Υγείας να δώσει κάποιες λύσεις.

Αποκαλυπτικό είναι το περιστατικό που σημειώθηκε στο νοσοκομείο «Σωτηρία» στις 28-1-2001, όπου -όπως προκύπτει από έγγραφη αναφορά- εργαζόμενοι τραυματίστηκαν από ψυχασθενή, ο οποίος στη συνέχεια απέδρασε από το νοσοκομείο.

Την ίδια στιγμή στα ψυχιατρικά νοσοκομεία υπάρχουν τρομακτικά κενά. Στο Δρομοκαΐτειο λόγου χάρη είναι κενές 60% των οργανικών θέσεων του νοσηλευτικού προσωπικού. Υπάρχει 1 νοσοκόμος ΠΥ, ενώ προβλέπονται 15, και 51 διπλωματούχες, ενώ έπρεπε να είναι 145. Σε κάθε ψυχίατρο αναλογούν 60-70 ασθενείς, ενώ θα έπρεπε να αναλογούν 10, το νοσοκομείο έχει μόνο έξι ψυχολόγους ενώ θα έπρεπε να έχει 30. Οι ψυχολόγοι μάλιστα πριν από λίγο διάστημα μπήκαν στις εφημερίες, ενώ δεν εφαρμόζεται ο νόμος για ένταξή τους στο ΕΣΥ.

Σύμφωνα με τις προδιαγραφές της Ευρωπαϊκής Ενωσης, μέχρι το 2005 θα έχουν κλείσει τέσσερα-πέντε ψυχιατρεία σε όλη την Ελλάδα. «Αν κάτι τέτοιο ισχύσει εδώ χωρίς δίκτυο υπηρεσιών υγείας, τόνισε ο Ηλίας Μιχαλαρέας, πρόεδρος της ΠΕΝΟΨΥ, θα οδηγηθούμε, όταν λήξουν τα προγράμματα, οι άρρωστοι μετά από 30-40 ημέρες παραμονής σε μονάδες βραχείας νοσηλείας να πετιούνται στο δρόμο».

Πρέπει να γίνει μια κατ' αρχήν διάκριση (λαμβανομένης υπόψη και της ταξικής συγκρότησης των διαφόρων περιοχών) απέναντι στις αντιδράσεις των απλών περιοίκων, που πηγάζουν από άγνοια και προκατάληψη, η οποία, με τη σειρά της, τροφοδοτείται από την επισφαλή κοινωνική θέση ολοένα ευρύτερων κοινωνικών στρωμάτων, από τη διάρρηξη του κοινωνικού ιστού, που προκαλεί η κρίση του καπιταλισμού. Κάτω από αυτούς τους όρους είναι συχνά δύσκολο να καταλάβει κανείς ότι οι επανεντασσόμενοι «ασθενείς»είναι «σαρξ εκ της σαρκός» αυτών των λαϊκών στρωμάτων: Οτι προέρχονται από τα ίδια αυτά λαϊκά στρώματα και ότι ο λόγος της χρόνιας παραμονής τους στο ψυχιατρείο δεν ήταν τόσο η ψυχική τους διαταραχή, όσο η φτώχεια και ο κοινωνικός αποκλεισμός. Και είναι, κυρίως, αυτός ο χώρος, η κοινωνική και (αντι)θεραπευτική αντιμετώπιση που (ως εκ της φύσεώς του) έχουν μέσα στο ψυχιατρικό άσυλο και όχι η ψυχική τους διαταραχή που ευθύνεται για την αναπηρία τους, για την υπαρξιακή τους εκμηδένιση και τον ακρωτηριασμό της ανθρώπινης υπόστασής τους, για τη μετατροπή τους σε «μη πρόβλημα». Η ανάδυση αυτών των ανθρώπων, από το χώρο του εγκλεισμού στην κοινωνία, συνιστά το «άνοιγμα του προβλήματος», που ο εγκλεισμός είχε κουκουλώσει: Γεννά την ανάγκη για κοινωνικό «χώρο» για τον καθένα από αυτούς, για πλήρη αναγνώριση και άσκηση ατομικών, πολιτικών και κοινωνικών δικαιωμάτων.

Αλλά ενώ το δικαίωμα στην επανένταξη των λεγόμενων ασθενών των ψυχιατρείων δεν είναι διαπραγματεύσιμο, δεν μπορεί να μην επισημάνει κανείς τις κυβερνητικές ευθύνες γι' αυτό και πολλά άλλα προβλήματα στη διαδικασία της αποασυλοποίησης των ψυχικά πασχόντων. Εχει κανείς την αίσθηση ότι η αποασυλοποίηση δε σχεδιάζεται με γνώμονα τις ανάγκες της κοινωνικής αναπαραγωγής των «ασθενών», αλλά για την απλή απορρόφηση των κονδυλίων για την ψυχική υγεία του Γ` Κοινοτικού Πλαισίου Στήριξης και την ευθυγράμμιση σε κάποιες ντιρεκτίβες της «ευρωπαϊκής κοινωνικής πολιτικής».

Αυτή την εικόνα παρουσιάζουν οι θάλαμοι στα ψυχιατρεία

Βέβαια, τα βίαια επεισόδια είναι συνηθισμένες καταστάσεις στα ψυχιατρεία. Τα συνηθισμένα επεισόδια έχουν ως αιτία την παθολογική κατάσταση των εγκλείστων. Ομως υπάρχουν και εκείνα που αποτελούν προέκταση της κατάστασης που επικρατεί στα ψυχιατρεία.

Αυτή είναι η μια πλευρά της δραματικής κατάστασης της ψυχικής υγείας στη χώρα μας. Η άλλη -που δεν έχει τόσο μελανά χρώματα- είναι εξίσου σοβαρή: Η υπόθεση της αποασυλοποίησης και της επανένταξης των ψυχικά άρρωστων στην κοινωνία, εκτός του ότι προχωρά με πολύ αργά βήματα, εγείρει και σε πολλές περιπτώσεις αντιδράσεις απ' τους κατοίκους όπου δημιουργούνται οι ξενώνες.

Η κατάταξη αυτών των αντιδράσεων στο γενικό αφορισμό περί ρατσισμού είναι η εύκολη απάντηση. Το δύσκολο είναι να μπορέσει κανείς να φτάσει απ' τα πραγματικά αίτια του εγκλεισμού στα ψυχιατρεία μέχρι την «επιχείρηση» εξόδου. Να επιχειρήσει, μ' άλλα λόγια, τη διαδρομή μέσα απ' το κοινωνικό γίγνεσθαι που πολλές φορές εκτρέπεται στους δαιδάλους της ψυχικής αβύσσου.

Πάντως, και οι δύο πλευρές καταδεικνύουν με τον πιο δραματικό τρόπο τη διαπίστωση ότι η μεταρρύθμιση στην ψυχική υγεία μοιάζει με ακίνητο ποδήλατο, το οποίο ή θα πέσει ή θα του δοθεί μια προωθητική δύναμη για να φύγει προς τα μπρος.

Και οι ευθύνες γι' αυτή την ακινησία έχουν συγκεκριμένους αποδέκτες. Το έναυσμα για το συνολικό εγχείρημα της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης δόθηκε με τον Κανονισμό 815/84 της τότε Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας (ΕΟΚ). Αφετηρία για την πρωτοβουλία αυτή ήταν το ψυχιατρείο της Λέρου, η κατάσταση του οποίου την εποχή εκείνη, προβλήθηκε με τα μελανότερα χρώματα σε όλο τον κόσμο. Το κλίμα της εποχής διαμόρφωσε και τον κύριο στρατηγικό στόχο της μεταρρύθμισης που είναι η αποϊδρυματοποίηση και η κοινωνική αποκατάσταση χρόνιων ψυχιατρικών ασθενών.

Οι επιμέρους δράσεις του στόχου ήταν:

• Ο αποπληθωρισμός των ψυχιατρικών νοσοκομείων και η βαθμιαία αντικατάστασή τους από ψυχιατρικές Μονάδες στα Γενικά Νοσοκομεία και από υπηρεσίες παροχής ψυχιατρικής Φροντίδας σε κοινοτικό επίπεδο.
• Η οργάνωση και εγκατάσταση υπηρεσιών ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης και επαγγελματικής εκπαίδευσης.
• Η βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης και φροντίδας χρόνιων ασθενών στα ψυχιατρεία που δεν απορροφούνται από άλλες ενδιάμεσες δομές.
• Η εκπαίδευση του προσωπικού των ψυχιατρικών υπηρεσιών.

Από το 1984 μέχρι σήμερα ασφαλώς έγιναν προσπάθειες που βελτίωσαν ουσιαστικά τις συνθήκες στη Λέρο και έφεραν πίσω αρκετούς ασθενείς.

Μετά από 17 χρόνια κανένα από τα ζητήματα που αφορούν την ψυχική υγεία δεν έχει ουσιαστικά λυθεί. Με τον τελευταίο νόμο που ψήφισε η κυβέρνηση 2716/1999 «επιτρέπεται η ίδρυση και λειτουργία από φυσικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου κερδοσκοπικού ή μη χαρακτήρα... κέντρων Ημέρας, Προστατευομένων Διαμερισμάτων, Οικοτροφείων, Ξενώνων, Ειδικών Κέντρων Κοινωνικής Επανένταξης και Ειδικών Μονάδων Αποκατάστασης και Επαγγελματικής Επανένταξης».

Στην εκσυγχρονιστική, λοιπόν, λογική και -ας μας επιτραπεί η έκφραση- «οι τρελοί» μπορούν να αποτελέσουν πεδίο επιχειρηματικής δραστηριότητας. Ηδη υπάρχουν τέτοιες περιπτώσεις.

Ξενοδοχείο στο Πικέρμι, μέσα σε καμένο τοπίο...

Ξενώνες αναπτύσσονται στα πλαίσια του προγράμματος «Ψυχαργώ». Σε ορισμένες περιπτώσεις δημιουργούνται αντιδράσεις απ' τους κατοίκους των περιοχών, όπου γίνονται οι ξενώνες. Ετσι, λοιπόν, πριν 15 μέρες στον Κορυδαλλό την ώρα που θα γίνονταν τα εγκαίνια του ξενώνα «Νίκη» -ανήκει στο Δρομοκαΐτειο- περίπου εκατό κάτοικοι μαζί με το δήμαρχο είχαν αναρτήσει πανό που έγραφε: «Ο Κορυδαλλός δεν είναι γκέτο», εμπόδισαν την πραγματοποίηση των εγκαινίων. Αιτία, όπως δήλωσε ο δήμαρχος Στ. Χρήστου, «επειδή κανείς δεν τους ενημέρωσε, αλλά και επειδή είναι ο τέταρτος που λειτουργεί στον Κορυδαλλό, που είναι ήδη επιβαρυμένος από τη λειτουργία των φυλακών και του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου. Τον πρώτο ξενώνα τον αγκαλιάσαμε και προσλάβαμε και δύο ασθενείς στη δημοτική επιχείρηση πολιτισμού και ανάπτυξης. Δεν μπορούμε, όμως, να δεχτούμε αυτή την υποβάθμιση της περιοχής μας. Ας πάνε και σε γειτονικούς δήμους».

Για το ίδιο θέμα ο Παναγιώτης Βαρυτιμιάδης, ψυχολόγος και συντονιστής των ξενώνων του «Δρομοκαΐτειου» επισήμανε τα εξής: «Κατ' αρχήν πολλοί γείτονες αγκάλιασαν τον ξενώνα. Οσοι αντέδρασαν υποκινήθηκαν από τη Δημοτική Αρχή και από το φόβο υποβάθμισης των οικοπέδων της περιοχής. Οσον αφορά την επικινδυνότητα των ενοίκων του ξενώνα αυτή είναι μικρότερη του μέσου πολίτη στο γενικό πληθυσμό. Οι άνθρωποι αυτοί έχουν θεραπευτεί και στον ξενώνα ζουν με παρακολούθηση σε 24ωρη βάση».

«Οριον» το κατάστημα των αποασυλοποιημένων στο Δρομοκαΐτειο

Οι ένοικοι στους ξενώνες ζουν σε πολύ καλύτερες και ανθρώπινες συνθήκες, παρότι η επιλογή των χώρων έγινε κάτω από το άγχος του να μη χαθούν τα κοινοτικά κονδύλια. Αυτό είναι και το μέγα μειονέκτημα, καθώς όταν εξαντλούνται τα κονδύλια το προσωπικό μένει μετέωρο, όπως έγινε τώρα και χρειάστηκε εμβόλιμη τροπολογία στο νομοσχέδιο για την υγεία, για να συνεχίσουν οι εργαζόμενοι.

Οι χώροι των ξενώνων είναι άνετοι, καθαροί και καμιά σχέση δεν έχουν με τα ψυχιατρεία της χώρας. Το επιστημονικό, νοσηλευτικό και βοηθητικό προσωπικό δίνουν καθημερινά τον καλύτερο εαυτό τους, προκειμένου οι ένοικοι στα τρία χρόνια που θεωρητικά προβλέπεται να μείνουν στον ξενώνα, να πάρουν όλα τα εφόδια, για να μεταπηδήσουν σε ένα προστατευόμενο διαμέρισμα και να ζήσουν ακόμη πιο αυτόνομα μέσα στην κοινωνία. Για παράδειγμα οι ένοικοι των ξενώνων του «Δρομοκαΐτειου» έχουν την ευκαιρία να κάνουν εργοθεραπεία εργαστήρια υφαντικής, ξυλουργικής, ωδικών πτηνών κλπ. που λειτουργούν μέσα στο νοσοκομείο.

Η πρώτη αυτή φάση της οργάνωσης και λειτουργίας των ξενώνων θα έπρεπε, βέβαια, να είχε ολοκληρωθεί μέχρι το 2000. Κάποια ψυχιατρεία όμως ακόμη δεν έχουν ξεκινήσει και γι' αυτό πήρε άτυπη παράταση μέχρι τον Σεπτέμβρη του 2001. Ετσι μόνο στο «Δρομοκαΐτειο» που έχει ήδη βγάλει 100 ανθρώπους, στεγάζει αυτή τη στιγμή 700 ανθρώπους η πλειοψηφία των οποίων μένει εκεί, αν και έχει θεραπευτεί επειδή δεν έχει πού αλλού να πάει. Τα πράγματα όμως είναι χειρότερα στο «Δαφνί».

Ο σεισμός της 9ης Σεπτέβρη του 1999, γκρέμισε ένα μεγάλο μέρος των κτιρίων στο «Δαφνί» και οδήγησε πολλούς έγκλειστους σε ξενοδοχεία όπως το «Κρυστάλ», το «Ριβολί» στο κέντρο της Αθήνας, στο Πικέρμι και αλλού. Οι συνθήκες διαβίωσης στα ξενοδοχεία της Αθήνας είναι βέβαια καλύτερες από ό,τι στο νοσοκομείο.

Ωστόσο, όμως, δεν πληρούνται οι προϋποθέσεις για την κοινωνική τους επανένταξη, αφού δεν τους δίνονται οι δυνατότητες κοινωνικοποίησης. Στο Πικέρμι, αν και οι χώροι είναι καλύτεροι και η διαβίωση πολύ πιο άνετη, οι ασθενείς είναι αποκομμένοι κυριολεκτικά από την κοινωνία, ενώ η πρόσβαση είναι πολύ δύσκολη και για τους συγγενείς που θέλουν να τους επισκεφτούν. Η Πολιτεία μετά το σεισμό είχε υποσχεθεί πως η παραμονή τους στα ξενοδοχεία θα ήταν πρόσκαιρη και πως γρήγορα θα πάνε σε ξενώνες. Πέρασε όμως ενάμιση χρόνος και ακόμη παραμένουν διάσπαρτοι.

Γιορτή για τον ένα χρόνο λειτουργίας της «Σεμέλης»

Ολοι οι ένοικοι είναι πρώην τρόφιμοι του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Αττικής. Από τις 27.10.1999 μέχρι τον Οκτώβρη του 2000 οι ένοικοί του από 27 που ήταν στην αρχή μειώθηκαν στους 18, αφού εννέα ένοικοι βελτιώθηκαν ακόμη περισσότερο στην υγεία τους κι έτσι τώρα ένας γύρισε στην οικογένειά του και οι υπόλοιποι ζουν σε μικρότερα προστατευόμενα διαμερίσματα.