Η γνωστή και από άλλες έρευνές της για τον εβραϊσμό της Θεσσαλονίκης, ιστορικός Ρένα Μόλχο, ερευνά με αξιοθαύμαστη επιμονή και αντικειμενικότητα, σε δρόμους που η επίσημη ιστοριογραφία αρνείται να παραδεχτεί ότι υπάρχουν. Το καθήκον ενός ιστορικού δεν είναι η «κατασκευή» ιστορίας σύμφωνα με πολιτικές επιταγές, αλλά η αντικειμενική καταγραφή των γεγονότων και η ερμηνεία τους. Είναι προφανές ότι ο καθένας μπορεί να δώσει τη δική του άποψη, αλλά θα πρέπει να την τεκμηριώσει, ώστε να είναι θεμιτή πολιτική ερμηνεία και όχι αυθαίρετη πολιτική θέση. Αυτό δε συμβαίνει χωρίς μια σωστή, αντικειμενική, πλήρη καταγραφή των στοιχείων. Είναι γνωστό ότι πολλές φορές η επίσημη ιστοριογραφία, για να μην στέκονται στον αέρα οι αυθαίρετες πολιτικές θέσεις της, αρνείται την καταγραφή στοιχείων ή τα αποκρύπτει.

Η συγγραφέας έχει ασχοληθεί ιδιαίτερα με την εποχή της ενσωμάτωσης στο ελληνικό κράτος της Θεσσαλονίκης, και με τις τότε διεργασίες ανάμεσα στην εβραϊκή κοινότητα και το ελληνικό κράτος. Στις εργασίες της εκείνες όμως, λίγες ήταν οι αναφορές στη δομή και υπόσταση της εβραϊκής κοινότητας, ίσως διότι θεωρούνταν δεδομένες μερικές βασικές γνώσεις από την υπάρχουσα βιβλιογραφία του Νεχαμά, του Μ. Molho και του I. Emmanuel, (το μνημειώδες έργο του Νεχαμά είχε υποστεί αρκετή κριτική), ίσως διότι ο στόχος ήταν οξύς και συγκεκριμένος: «τι συνέβη το 1912-19», ώστε να ήταν αρκετή η υπάρχουσα βιβλιογραφία.

Μετά τις δημοσιεύσεις της εκείνης της φάσης, δημιουργήθηκε ένα πλαίσιο ιστοριογραφίας, που εκτός από την αμφισβήτηση των ως τότε παραδεδεγμένων, δημιούργησε παράλληλες καταστάσεις. Αρχισαν για παράδειγμα να φαίνονται δρόμοι για ευρύτερες συσχετίσεις μεταγενέστερων γεγονότων. Π.x. γιατί ο Βενιζέλος βιάστηκε να αποδεχτεί τη Δήλωση Μπάλφουρ, ή γιατί ο βενιζελισμός χτύπησε με τις φασιστικές ομάδες του των τριεψιλιτών το 1931 τον ακόμη ισχυρότατο ιουδαϊσμό της Θεσσαλονίκης. Ελειπε όμως η συστηματική καταγραφή των βασικών γεγονότων και ερμηνειών, που αποτελούσαν το υπόβαθρο της κρίσιμης αυτής εποχής, και ήταν απαραίτητα ως ο ελλείπων κρίκος ανάμεσα στην τριάδα Νεχαμά/Molho/Emmanuel και το σήμερα.

Αυτό το βιβλίο της, (βραβείο Ακαδημίας Αθηνών) καλύπτει το κενό αναλύοντας διεξοδικά τα γεγονότα και τις ερμηνείες τους από το Τανζιμάτ ως την οριστικοποίηση της ελληνικής κυριαρχίας και ερευνώντας τη συγκρότηση της ιουδαϊκής κοινότητας Θεσσαλονίκης, (δημογραφία, θεσμοί, ιδεολογίες, ο ρόλος των Εβραίων στην κοινωνικοπολιτική ζωή της πόλης).

Στο πρώτο μέρος, ερευνάται από όλες τις πηγές, ελληνικές, οθωμανικές, γαλλικές, της ισραηλιτικής κοινότητας κ.ά. το πραγματικό μέγεθος του ιουδαϊκού πληθυσμού και των άλλων εθνοτήτων, οι διοικητικοί και θρησκευτικοί θεσμοί της Κοινότητας, η εξέλιξή τους και τα Ιδρύματα που λειτουργούσαν και ικανοποιούσαν κοινωνικές ανάγκες.

Στο δεύτερο μέρος αναλύεται το ιδιαίτερα σημαντικό θέμα της ιδεολογικής διαμόρφωσης του ιουδαϊσμού της Θεσσαλονίκης, και το απαραίτητο υπόβαθρο, η γνώση των εκπαιδευτικών και πολιτιστικών δομών. Καταγράφεται η δράση και ερευνάται η επίδραση της Αλιάνς και της Μισιόν Λάικ, των σιωνιστικής κατεύθυνσης σχολείων της Χίλφσφεράιν, των ιταλικών σχολείων, και των συνεπειών του Τανζιμάτ (και όχι μόνον) στη ραβινική διοίκηση, στη μεταρρύθμιση της θεολογικής Σχολής Ταλμούδ Τορά και στους νέους ρόλους, της Ραβινείας και της Κοινότητας.

Στο τρίτο μέρος, (βασίζεται στις παραπάνω αναλύσεις στον ελλείποντα κρίκο) εξετάζονται όλα τα πολιτικά και ιδεολογικά ζητήματα που γεννήθηκαν στον ιουδαϊσμό μετά το 1900: σιωνιστές και αφομοιωτικοί, η στάση της κοινότητας απέναντι στο ελληνικό κράτος και αντίστροφα, οι πολιτικές των άλλων ξένων δυνάμεων, που κάθε μία ήθελε να «χρησιμοποιήσει» την ισχύ του ιουδαϊσμού της Θεσσαλονίκης για τις δικές της επιδιώξεις, και τελικά τις συνέπειες στην ιουδαϊκή κοινότητα της οριστικής προσάρτησης της Θεσσαλονίκης στο ελληνικό κράτος.

Στον πρόλογό της η συγγραφέας, ειλικρινώς καταγράφει (πιο σωστά, εξομολογείται) τα συναισθήματα των Εβραίων της Θεσσαλονίκης. Οχι εκείνων που έλυσαν το θέμα πιστεύοντας χωρίς ταλαντεύσεις ή ότι ήταν Εβραίοι της διασποράς, ξένοι στη Βαλκανική που είχαν χάσει μεν τη νησίδα του ιουδαϊσμού - δεν ήταν πια η πόλη τους Ιρ βαΕμ μπεΓισραέλ (Πόλη και μητέρα του Ισραήλ), και το μόνο που τους έμενε ήταν να επιστρέψουν επιτέλους στην κοιτίδα τους, ή ότι ήταν ακραιφνείς Ελληνες αλλά ιουδαίοι το θρήσκευμα και θα ακολουθούσαν την πορεία όλων των συμπολιτών τους στην πατρίδα τους, Θεσσαλονίκη, αλλά εκείνων που ταλαντεύονταν ανάμεσα στον ιουδαϊσμό και την Ελλάδα, ανάμεσα στην ελληνικότητα και το κράτος του Ισραήλ, και φυσικά την απάντηση την αφήνει στον αναγνώστη.

Το βιβλίο αποτελεί ιδιαίτερη προσφορά στην ιστοριογραφία, επειδή κλείνει τον κύκλο των ερευνών από την εμφάνιση των Εβραίων στη Θεσσαλονίκη ως τον 20ό αιώνα, και διότι αναλύει με ευσυνειδησία τη συγκρότηση της Κοινότητας από το Τανζιμάτ μέχρι την παγίωση της Θεσσαλονίκης ως ελληνικής, με οξύ ιστορικό βλέμμα χωρίς συμβιβασμούς και σκοπιμότητες, τα ιδεολογικά, πολιτισμικά και κυρίως πολιτικά προβλήματα που δημιουργήθηκαν στην κρίσιμη αυτή για όλους - Ελληνες, Τούρκους και Εβραίους - εποχή.