ΔΥΟ πλούσια αφιερώματα του «Ρ», την περασμένη Κυριακή, μας γύρισαν 56 χρόνια πίσω. Φτερούγισαν την καρδιά, φούντωσαν τις μνήμες, καθώς μας έφεραν στο 1ο Δημοκρατικό Αντιφασιστικό Συνέδριο της ΕΠΟΝ, που στάθηκε σημαντικός σταθμός στην ιστορία του νεολαιίστικου κινήματος. Η θρυλική ΕΠΟΝ, που μόλις συμπλήρωνε τρία χρόνια μαχητικής δράσης για την απελευθέρωση της χώρας από τους ξένους καταχτητές και που είχε πολεμήσει τους Σκόμπηδες στα οδοφράγματα του Δεκέμβρη, υπερνικώντας τον άγριο διωγμό των δοσιλόγων που είχαν ανεβάσει στην εξουσία τα κανόνια των Αγγλων, έφτανε το Γενάρη του 1946 στο 1ο Συνέδριο, για να προσδιορίσει το νέο ξεκίνημα της Οργάνωσης για την ανοικοδόμηση της χώρας.

ΘΑ θυμίσουμε σήμερα πως σ' εκείνη ακριβώς την περίοδο 15.000 αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης κι ανάμεσά τους εκατοντάδες ΕΠΟΝίτες και αετόπουλα βρίσκονταν στις φυλακές με τις πιο ασύστατες κατηγορίες. Οι παλιές μεσαιωνικές φυλακές δεν επαρκούσαν. Και οι πιο απίθανοι χώροι σε κάθε σημείο της χώρας χρησιμοποιήθηκαν για να γίνουν φυλακές. Στο περιοδικό μας, τη «Νέα Γενιά», έφθαναν τότε από τους κρατούμενους ΕΠΟΝίτες, αλλά και τα αετόπουλα, υπομνήματα διαμαρτυρίας για τις μεσαιωνικές συνθήκες διαβίωσης, αλλά και τα βασανιστήρια που συχνά τους υπέβαλαν. Οι ΕΠΟΝίτες, παλεύοντας και μέσα στα κάτεργα, είχαν τις εφημεριδούλες, στις οποίες δημοσίευαν και γνωστοποιούσαν στον έξω κόσμο το μαρτύριο το εξοντωτικό που ζούσαν μέσα στα κάτεργα, όπου τους είχαν φυλακισμένους.

ΤΑ ΤΗΛΕΓΡΑΦΗΜΑΤΑ που έφθαναν στο Συνέδριο από τις φυλακές από κάθε σημείο της χώρας μαρτυρούσαν το όργιο των διωγμών που είχε εξαπολυθεί από το μεταβαρκιζιανό καθεστώς. Και το οποίο, καθώς προχωρούσε, όλο και δυνάμωνε και γινόταν πιότερο αιματηρό. Οι ΕΠΟΝίτες από τις φυλακές Σερρών, Ζακύνθου, Κομοτηνής, Τρίπολης, Αγίου Κοσμά, Ιωαννίνων, Σπάρτης, οι φυματικοί φυλακισμένοι ΕΠΟΝίτες της «Σωτηρίας», Μεσολογγίου, οι 150 φυλακισμένοι στις φυλακές Καρέλια της Καλαμάτας κι από πολλές άλλες φυλακές της χώρας έστελναν φλογερούς χαιρετισμούς στο Συνέδριο, στους συναγωνιστές, που μαζί τους πολέμησαν στον Αγώνα. Οι φυλακισμένοι ΕΠΟΝίτες παρουσίασαν, επίσης, στο Συνέδριο τις χειρόγραφες εφημερίδες τους, καθώς και άλλα αντικείμενα, κομψοτεχνήματα χειροτεχνίας, δουλεμένα με φαντασία και αξιοσύνη από τους ίδιους. Δυο καραβάκια, μοναδικά, σταλμένα από τους ΕΠΟΝίτες των φυλακών Αίγινας.

ΦΑΙΝΕΤΑΙ απίθανο, αλλά έγινε κι αυτό. Εκείνους τους καιρούς, ακόμη και αίθουσες του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, αυτές προς την οδό Μπουμπουλίνας, χρησιμοποιήθηκαν για φυλακή αγωνιστών της Εθνικής Αντίστασης. Το ποίημα «Το Μουσείο» του Μανώλη Αλεξίου, δημοσιευμένο στη «Νέα Γενιά», αναφέρεται σ' αυτό το γεγονός, που ξάφνιασε τους διαβάτες όταν «...γέμισαν σε λίγο τα παράθυρα / από εφήβους, από Ηρακλείς και Ποσειδώνες / που τραγουδούσαν το "Είμαστε μεις Ελλάδα τα παιδιά σου"...».

ΣΤΑ πλαίσια του Συνεδρίου, η ΕΠΟΝ, στη Λέσχη της (Ακαδημίας 15), παρουσίασε και μια μεγάλη και πολύ ενδιαφέρουσα Εκθεση του παράνομου Τύπου, των εφημερίδων που είχαν βγει στα χρόνια της χιτλεροφασιστικής κατοχής. Μαζί με τη «Νέα Γενιά» και τα άλλα έντυπα των περιοχών, η Οργάνωσή μας παρουσίασε ακόμη και μια μεγάλη σειρά από αφίσες, προκηρύξεις, περιοδικά, εφημεριδούλες από ομάδες που λειτουργούσαν σε μικρά χωριά και όλα με υλικά ζωής και αγώνα. Ο Γκι ντε Μπουασόν, βουλευτής του ΚΚΓ και πρόεδρος της ΠΟΔΝ, εντυπωσιασμένος από το πλήθος, αλλά και την ποιότητα των εντύπων, ζητούσε λεπτομέρειες για την έκδοσή τους. Το ίδιο συνέβη και με τους επισκέπτες της Εκθεσης, που για πρώτη φορά είχαν μια συνολική εικόνα για τον ΕΠΟΝίτικο παράνομο Τύπο. Η «Νέα Γενιά» σημείωνε: «...Ολόκληρη η ιστορία της ΕΠΟΝ περνά μέσα από τον παράνομο Τύπο μας. Κι αυτός που θα γράψει την ιστορία της θα πρέπει να σκύψει πολύ πάνω σ' αυτά τα έντυπα, που κάποια μέρα η καινούρια Ελλάδα θα τα συγκεντρώσει στα επίσημα αρχεία της...».

ΝΑ θυμίσουμε ακόμη τις πολιτιστικές - μορφωτικές εκδηλώσεις, που είχε συμπεριλάβει το πρόγραμμα του Συνεδρίου για τους νεολαίους συνέδρους. Μια μικρή εκδρομή στο Σούνιο με ξενάγηση στον αρχαιολογικό χώρο, αλλά και επίσκεψη στην Ακρόπολη, όπου δυο μεγάλοι αρχαιολόγοι κι αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης, ο Χρήστος Καρούζος κι ο Γιάννης Μηλιάδης, μίλησαν στους νεολαίους για τα μνημεία της Ακρόπολης. Εκείνη την εποχή, η Αθήνα ζούσε με αφάνταστη κοσμοσυρροή την προβολή των σοβιετικών ταινιών, που είχε φέρει η ΣΟΒ - ΦΙΛΜΣ. Ετσι, οι ΕΠΟΝίτες σύνεδροι είχαν την ευκαιρία να δούν το φιλμ «Εξι ώρες μετά τον πόλεμο» και να παρακολουθήσουν στους «Ενωμένους Καλλιτέχνες» το σοβιετικό έργο «Αναγκαστική Προσγείωση».

ΑΛΛΑ το Συνέδριο είχε και την αθλητική ποδοσφαιρική εκδήλωση, με συνάντηση της ΕΠΟΝ Αθήνας με την ΕΠΟΝ Πειραιά και με νικητές τους ΕΠΟΝίτες ποδοσφαιριστές του Πειραιά και με σκορ 3-1. Στη σύνθεση των ομάδων, υπήρχαν μεγάλα ονόματα και, παρά το ξεροβόρι, γεμάτο το γήπεδο του Πανιώνιου. Γεροί και παλιοί οι δεσμοί των ποδοσφαιριστών με την ΟΚΝΕ και την ΕΠΟΝ. Και στο γήπεδο, αντί για σφυρίγματα, κραυγές, ακούστηκε από Αθηναίους και Πειραιώτες το ίδιο τραγούδι: «Εμπρός ΕΠΟΝίτες αδέρφια / και πάλι...». Εδώ και 56 χρόνια από τότε...