«Τη δημιουργία μιας ενισχυμένης τριμερούς εταιρικής σχέσης στην ασφάλεια», που θα αποκαλείται AUKUS (από τα αρχικά της Αυστραλίας, του Ηνωμένου Βασιλείου και των ΗΠΑ), ανακοίνωσαν ο Πρόεδρος των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν και οι πρωθυπουργοί της Βρετανίας, Μπ. Τζόνσον, και της Αυστραλίας, Σκοτ Μόρισον, τονίζοντας ότι «αποφασίζουμε να εμβαθύνουμε τη συνεργασία μας στη διπλωματία, άμυνα και ασφάλεια στην περιοχή του Ινδο-Ειρηνικού, περιλαμβανομένης της συνεργασίας με εταίρους, για την αντιμετώπιση των προκλήσεων του 21ου αιώνα».

Στο Κοινό Ανακοινωθέν αναφέρεται ότι «μέσα από την AUKUS οι κυβερνήσεις μας θα ενισχύσουν την ικανότητα καθενός από μας να υποστηρίξουμε τα συμφέροντά μας στην ασφάλεια και την άμυνα» και αναγγέλλεται «βαθύτερη ολοκλήρωση στην επιστήμη που αφορά την ασφάλεια και την άμυνα, τις βιομηχανικές βάσεις και τις εφοδιαστικές αλυσίδες».

Ως «πρώτη πρωτοβουλία στο πλαίσιο της AUKUS», οι τρεις χώρες ανακοίνωσαν την κατάρτιση προγράμματος για τον εξοπλισμό της Αυστραλίας με πυρηνοκίνητα υποβρύχια, με αξιοποίηση της επιστημονικής και τεχνολογικής εμπειρίας που έχουν ΗΠΑ και Βρετανία.

Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται επίσης στη συνεργασία στους τομείς του κυβερνοχώρου, της τεχνητής νοημοσύνης, της κβαντικής τεχνολογίας και «πρόσθετων υποθαλάσσιων δυνατοτήτων».

Η νέα αυτή «εταιρική σχέση» με αιχμή την ενίσχυση των στρατιωτικών δυνατοτήτων συνιστά κλιμάκωση του ιμπεριαλιστικού ανταγωνισμού κυρίως με την Κίνα, στο πλαίσιο της προσπάθειας των ΗΠΑ και των συμμάχων τους να «απαντήσουν» στη γεωπολιτική και στρατιωτική αναβάθμιση του Πεκίνου, τόσο στην κρίσιμη περιοχή του Ινδο-Ειρηνικού όσο και συνολικότερα. Παράλληλα, διαμορφώνονται νέα πεδία κερδοφόρας δράσης για ισχυρούς μονοπωλιακούς ομίλους, στη στρατιωτική βιομηχανία και όχι μόνο.

Την ίδια στιγμή, το γεγονός ότι η κίνηση αυτή αφήνει για την ώρα «εκτός» την ΕΕ, αντανακλά αντιθέσεις και σύνθετες διεργασίες που «τρέχουν» εντός και του ευρωατλαντικού άξονα.

Χαρακτηριστικά, μετά την ανακοίνωση της AUKUS, ο Μόρισον γνωστοποίησε την απόφαση της Αυστραλίας «να μην συνεχίσουμε με τα υποβρύχια κατηγορίας "Attack"», δηλαδή να ακυρώσει το συμβόλαιο που η Καμπέρα είχε υπογράψει με τον γαλλικό όμιλο «Naval Group», συνολικής αξίας 31 δισ. δολαρίων, για την κατασκευή 12 πυροκίνητων υποβρυχίων. Ο Μόρισον μίλησε για «αλλαγή ανάγκης» και απόφαση που «αφορά το στρατηγικό μας συμφέρον, τις απαιτήσεις στρατηγικής μας ικανότητας και ένα διαφορετικό στρατηγικό περιβάλλον».

Στο μεταξύ, ο Βρετανός υπουργός Αμυνας Μπεν Ουάλας δήλωσε ότι «θα υπάρξει μια ενίσχυση για τη βρετανική αμυντική βιομηχανία με αυτήν τη συνεργασία επειδή εμείς έχουμε συστήματα υποβρυχίων που δεν έχει η Αυστραλία και θα μπορέσουμε να προσφέρουμε πράγματα πάνω σ' αυτό».

Από την πλευρά της Κίνας, που βρίσκεται στο «στόχαστρο» της εν λόγω «εταιρικής σχέσης», ο εκπρόσωπος του κινεζικού υπουργείου Εξωτερικών, Ζάο Λιζιάν, σχολίασε ότι το AUKUS «υπονομεύει σοβαρά την περιφερειακή ειρήνη και σταθερότητα», αλλά και τις «προσπάθειες της μη εξάπλωσης των πυρηνικών όπλων διεθνώς» (να σημειωθεί ότι η Αυστραλία ισχυρίζεται ότι θα παραμείνει χώρα χωρίς πυρηνικά όπλα). Κατηγόρησε τις τρεις χώρες ότι «χρησιμοποιούν τις εξαγωγές πυρηνικών όπλων ως εργαλείο γεωπολιτικού παιχνιδιού» και κατέληξε ότι «η διεθνής κοινότητα, περιλαμβανομένων των χωρών που γειτνιάζουν με την Αυστραλία, έχουν κάθε δίκιο να αμφιβάλλουν για το αν η Αυστραλία εκπληρώνει τις δεσμεύσεις της για μη εξάπλωση των πυρηνικών. Η Κίνα θα παρακολουθεί στενά την εξέλιξη της κατάστασης».

Επανέλαβε ακόμα ότι κάθε περιφερειακός μηχανισμός δεν πρέπει «να στρέφεται ενάντια σε τρίτη χώρα ή να υπονομεύει τα συμφέροντά της», σημειώνοντας ότι οι χώρες που δεν εγκαταλείπουν «τη στενόμυαλη και μηδενικού αποτελέσματος νοοτροπία του Ψυχρού Πολέμου (...) θα καταλήξουν να αυτοπυροβολούνται».

Από τη μεριά της Γαλλίας, ο ΥΠΕΞ Ζαν Υβ Λε Ντριάν χαρακτήρισε «πισώπλατη μαχαιριά» την ακύρωση της συμφωνίας που είχε η Αυστραλία με τον όμιλο «Naval». Μιλώντας για «μονομερή, ωμή, απρόβλεπτη απόφαση» που «μοιάζει πολύ με ό,τι έκανε ο Τραμπ», εξέφρασε «θυμό, μαζί με πολλή πικρία».

Η δε υπουργός Αμυνας Φλοράνς Παρλί είπε ότι «προδόθηκε η εμπιστοσύνη» που είχε οικοδομηθεί με την Αυστραλία και μιλώντας για γεγονός που «από γεωπολιτικής άποψης και διεθνούς πολιτικής, είναι σοβαρό», πρόσθεσε ότι δείχνει «ξεκάθαρα τον τρόπο που οι ΗΠΑ αντιμετωπίζουν τους συμμάχους τους». Μάλιστα, πρόσθεσε ότι «μελετάμε όλες τις κατευθύνσεις» και θα προσπαθήσουμε «να περιορίσουμε τις πιο πιθανές συνέπειες για τον "Naval Group"», αφήνοντας ανοιχτό και το ενδεχόμενο να διεκδικηθούν αποζημιώσεις.

Ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σ. Μισέλ είπε ότι η AUKUS «καταδεικνύει περαιτέρω την ανάγκη για μια κοινή προσέγγιση της ΕΕ σε μια περιοχή στρατηγικού ενδιαφέροντος. Μια ισχυρή στρατηγική της ΕΕ για τη ζώνη του Ινδικού - Ειρηνικού Ωκεανού είναι απαραίτητη περισσότερο από ποτέ» και ανακοίνωσε ότι το θέμα θα απασχολήσει την προσεχή Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ.

Ο δε επικεφαλής της ευρωενωσιακής διπλωματίας Ζ. Μπορέλ εξέφρασε λύπη που «δεν μας κάλεσαν να πάρουμε μέρος σε αυτές τις συνομιλίες», ενώ τόνισε και αυτός «την ανάγκη να ενισχυθεί η παρουσία της ΕΕ στον Ινδο-Ειρηνικό για να υπερασπιστεί τα συμφέροντά της». Είπε πάντως ότι «δεν πρέπει να αρχίσουμε να θέτουμε υπό αμφισβήτηση τις σχέσεις της ΕΕ με τις ΗΠΑ, οι οποίες έχουν βελτιωθεί πολύ με τη νέα διοίκηση», ενώ εκτιμώντας ότι δεν είναι τώρα κατάλληλη περίσταση για την αξιολόγηση των διατλαντικών σχέσεων, είπε ότι «δεν θα δράσουμε "ad-hoc", λόγω μεμονωμένων γεγονότων όπως αυτών που ακούσαμε σήμερα». «Το παγκόσμιο κέντρο βάρους κινείται προς τον Ινδο-Ειρηνικό, τόσο από γεωοικονομική όσο και από γεωπολιτική άποψη», υπογράμμισε, τονίζοντας πως «στην περιοχή αυτή, η ΕΕ αποτελεί ήδη τον κορυφαίο επενδυτή».

Στη Ρωσία, το πρώτο σχόλιο του εκπροσώπου του Κρεμλίνου, Ντμίτρι Πεσκόφ, ήταν πως «καταρχάς πρέπει να κατανοήσουμε τις λεπτομέρειες αυτής της συμμαχίας» και ότι «για να διαμορφώσουμε τη θέση μας, πρέπει να καταλάβουμε τους στόχους, τις δεσμεύσεις, τα μέσα».

Η δε εκπρόσωπος του ρωσικού ΥΠΕΞ Μαρία Ζαχάροβα, αναφερόμενη στην αντίδραση της Γαλλίας, έσπευσε να θυμίσει την απόφαση του Παρισιού το 2015, όταν εκείνο ακύρωσε την πώληση ελικοπτεροφόρων «Mistral» στη Ρωσία, μετά τα γεγονότα στην Ουκρανία. «Πόθεν η οργή και η λύπη; Η διακοπή συμβολαίων για τη Γαλλία είναι μάλλον μια συνήθης υπόθεση (...) `Η μήπως είναι κακά τα μαχαίρια, όταν τα νιώθεις στην πλάτη σου», ανέφερε.

Από τη μεριά της Νέας Ζηλανδίας, η πρωθυπουργός Τζασίντα Αρντερν δήλωσε ότι «παραμένει αμετάβλητη» η θέση της χώρας «αναφορικά με την απαγόρευση πυρηνικών πλοίων στα ύδατά της».

Μέσα σε αυτές τις συνθήκες, χτες έγινε γνωστό ότι η Ιαπωνία ξεκίνησε στρατιωτικές ασκήσεις ευρείας κλίμακας που θα διαρκέσουν μέχρι τα μέσα Νοέμβρη, με τη συμμετοχή όλων των σωμάτων των Ενόπλων Δυνάμεων της χώρας. Οι ασκήσεις έχουν οργανωθεί «ώστε να δυναμώσουν την αποτρεπτική ικανότητα των ιαπωνικών Ενόπλων Δυνάμεων και την ετοιμότητά τους να αντιμετωπίσουν τις απειλές ενάντια στην Ιαπωνία», αναφέρεται σε ανακοίνωση του Γενικού Επιτελείου. Ντόπια ΜΜΕ σχολίαζαν ότι πρόκειται για τις μεγαλύτερες ασκήσεις από το 1993, στις οποίες παίρνουν μέρος περίπου 100.000 μέλη των Ενόπλων Δυνάμεων, 20.000 στρατιωτικά οχήματα διαφόρων τύπων και 120 αεροσκάφη.

Τέλος, η κυβέρνηση της Ταϊβάν ανακοίνωσε ότι εξετάζει πρόταση για αύξηση των στρατιωτικών δαπανών κατά 240 δισ. δολάρια Ταϊβάν (8,69 δισ. δολάρια ΗΠΑ) μέσα στην επόμενη 5ετία, ώστε να ενισχυθεί η «αμυντική ικανότητα της χώρας κατά της αυξανόμενης στρατιωτικής απειλής από την Κίνα». Οι δαπάνες θα αφορούν αγορά πυραύλων ακριβείας και πολεμικών πλοίων και όπλων για σκάφη της ακτοφυλακής, όπως ανακοίνωσε το υπουργείο Αμυνας.