Οι υγρότοποι μέχρι πριν από λίγα χρόνια είχαν καταγραφεί στη συνείδηση του μέσου πολίτη ως τόποι απορριμμάτων. Ελη, βάλτοι, βούρκοι, αν και τόποι κατοικίας χιλιάδων ειδών, είχαν μπει στο στόχαστρο των πάσης φύσεων «αναπτυξιομανών», οι οποίοι θριαμβολογούσαν όταν επιτύγχαναν την αποξήρανσή τους κλείνοντας τα μάτια στη μεγάλη σημασία τους ως προς τη ρύθμιση των υδάτων, μια και λειτουργούν ως φίλτρα της μόλυνσης, προστατεύοντας παράλληλα τις παραλίες από τη «λεηλασία» της θάλασσας. Οι υγρότοποι καλύπτουν το 6% της επιφάνειας της Γης και τους συναντάμε σε όλες τις χώρες, ανεξάρτητα από τις επικρατούσες κλιματολογικές συνθήκες. Από τις τούνδρες ως τους τροπικούς.

Οι επιστήμονες, αν και με μεγάλη καθυστέρηση, μελετώντας τους υγροτόπους, έμειναν κατάπληκτοι από την παραγωγικότητά τους. Μια υπο-τροπική έκταση βάλτου μπορεί να παράγει τη διπλάσια ποσότητα από αυτή που παράγει μια αντίστοιχη έκταση ενός δάσους. Ενας βάλτος που καλύπτεται από καλάμια παράγει 4-5 φορές περισσότερη φυτική ύλη από άλλες περιοχές κι ας μην ξεχνάμε ότι οι περισσότερο γόνιμες περιοχές βρίσκονται κοντά σε υγροτόπους. Πρόσφατες μελέτες αποδεικνύουν ότι ορισμένοι υγρότοποι είναι μέχρι και οχτώ φορές περισσότερο παραγωγικοί απ' ό,τι ένα μέσο αμερικάνικο αγρόκτημα σπαρμένο με σιτάρι. Παραθαλάσσιοι υγρότοποι, που εκβάλλουν σε βάλτους και παραποτάμους, είναι ζωτικές περιοχές για τον πολλαπλασιασμό ζωντανών οργανισμών και χώροι εκτροφής για ψάρια και οστρακοειδή.

Στα μέσα της δεκαετίας του '70, όταν υπήρξαν οι πρώτες σοβαρές προσεγγίσεις, εκτιμήθηκε ότι μόνο το ψάρεμα οστρακοειδών και ψαριών στους υγροτόπους απέφερε εισόδημα της τάξης των 700 εκατομμυρίων δολαρίων. Το θαλάσσιο τμήμα που βρέχει τη Δυτική Γερμανία, τη Δανία και την Ολλανδία θα παρήγε πολύ μικρότερες ποσότητες θαλάσσιων ειδών, αν δεν ήταν κοντά του μια τεράστια έκταση γόνιμων βαλτότοπων και παραπόταμων. Στο Law Mekong Basin στους υγροτόπους ψαρεύονται περίπου 5 εκατ. τόνοι ψαριών το χρόνο.

Οι υγρότοποι στα νησιά αποτελούνται από λίμνες και ποταμούς, προσφέροντας τροφή και εισοδήματα σε εκατομμύρια κατοίκους. Οι παραποτάμιοι βάλτοι για παράδειγμα της Τζόρτζια των ΗΠΑ είναι τόπος τροφής για μεγάλους ιχθυοπληθυσμούς. Πάνω από 25.000 αγρότες ζουν γύρω από τη λίμνη Chilwa της Μοζαμβίκης, αποκομίζοντας τις περισσότερες από τις πρωτεΐνες τους και εισοδήματα που προέρχονται από τον πλούτο των αλιευμάτων των όχθων. Το Δέλτα του Νίγηρα στο Μαλί είναι πολύ σημαντικό για την περιοχή. Κάθε χρόνο οι πλημμύρες των ποταμών ποτίζουν με το πλούσιο νερό τους πάνω από 20.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα την ξερή γη της χώρας. Παράλληλα εξασφαλίζει τη διατροφή 2,5 εκατ. ζώων που βοσκούν στην πλούσια βλάστηση της περιοχής. Το 90% των ψαριών της χώρας αυτής αλιεύονται στο Δέλτα. Περίπου 100.000 τόνους ψαριών, αποφέροντας αρκετά εκατομμύρια δολάρια σε μια πάμπτωχη χώρα. Το έδαφος του Δέλτα ανανεώνεται με τις πλημμύρες, παράγοντας πλούσια σοδειά πολλών γεωργικών προϊόντων, μεταξύ των οποίων κεχρί και ρύζι. Σε υψόμετρο 4.000 μέτρα στις Ανδεις, σε μια λίμνη, οι Ινδιάνοι θερίζουν κάτι υδρόβια φυτά που ονομάζουν «yacca», που βρίσκονται σε κομμάτια γης γύρω από τη λίμνη πολλά μαζί, τα οποία μαζί με τα ψάρια που πιάνουν τα καίνε παράγοντας ένα εκπληκτικό μείγμα πρωτεϊνών.

Οι υγρότοποι έχουν μια καταπληκτική ικανότητα να φιλτράρουν μια μεγάλη γκάμα μολύνσεων, μετατρέποντάς τες σε αβλαβές δηλητήριο (Coliform Bacteria) και στερεά, όπως έγραψε ο καθηγητής E. Maltby. Στις νοτιοανατολικές περιοχές των ΗΠΑ παλιρροιακοί βάλτοι χρησιμοποιούνται για να φιλτράρουν και να καταστρέφουν μέσω των φυτών καθαρισμού τα μολυσμένα νερά. Μια εργασία που θα κόστιζε με τεχνητό τρόπο 150.000 δολάρια το εκτάριο. Στην Ουγγαρία πριν από πολλά χρόνια χρησιμοποιούνται έλη φυτανθράκων για τον καθαρισμό «βρωμόνερων». Τα υδρόβια φυτά διαθέτουν μεγάλες δυνατότητες καθαρισμού της μόλυνσης των υδάτων. Μελέτες στη Φλόριντα απέδειξαν ότι τα ατοξικά και στάσιμα νερά, όπως και το γόνιμο χορτάρι, αποτελούν απορροφητικά στοιχεία των νιτρικών αλάτων, του φωσφόρου, του καλίου και άλλων ουσιών που παράγονται από το νερό. Επίσης μπορούν να αποβάλουν πάνω από το 75% της εισαγωγής των μολυσμένων νερών κάθε 24 ώρες και να φιλτράρουν αποτελεσματικά το κάδμιο, το νικέλιο, το χρώμιο, τον ψευδάργυρο, το σίδερο και άλλα τοξικά απόβλητα. Ο έλεγχος της μόλυνσης στον Τρίτο Κόσμο επιτυγχάνεται με φυσικό τρόπο, όταν δισεκατομμύρια δαπανώνται για το σκοπό αυτό στον πλούσιο Βορρά.

Κι όμως εξακολουθεί να υπάρχει έλλειψη κατανόησης της σπουδαιότητας των υγροτόπων ως οικοσυστημάτων και της αξίας τους. Οι υγρότοποι αποτελούν καταφύγια που μπορούμε να συναντήσουμε παντού. Τα εγγειοβελτιωτικά έργα, η χάραξη δρόμων για την εξυπηρέτηση των σύγχρονων αναγκών(;) και οι επεκτάσεις των πόλεων τους απειλούν με αφανισμό. Φράγματα και άλλα έργα, με στόχο την παραγωγή ενέργειας και την άρδευση, έχουν σημαντικές επιπτώσεις στους ιχθυοπληθυσμούς τους και στη διαμονή μιας πλούσιας και συχνά σπάνιας ορνιθοπανίδας. Οι υγρότοποι χρησιμοποιούνται μέχρι και σήμερα σαν σκουπιδότοποι. Μεγάλο ποσοστό των βάλτων έχει εξαφανιστεί παγκοσμίως. Οι ΗΠΑ έχουν χάσει πάνω από τους μισούς. Μεταξύ του 1950 και 1970 χάνονταν 185.000 εκτάρια ετησίως, από τα οποία το 87% μετατράπηκε σε αγροτική γη, μέρος της οποίας σήμερα, εξαιτίας της κατάχρησης των αγροχημικών και της εντατικής καλλιέργειας, έχει ερημοποιηθεί. Στην Αϊόβα έχουν αποξηρανθεί πάνω από το 99% των φυσικών βάλτων και στη Νεμπράσκα το 91%. Οι ελώδεις περιοχές της Φλόριντα έχουν γίνει αγροτική γη από τα τέλη του 19ου αιώνα. Μόνο το 1/10 από τα πουλιά που ζούσαν στους υγρότοπους των ΗΠΑ το 1880 έχουν μείνει και πολλά είδη έχουν εξαφανιστεί. Πολλές χώρες έχουν ξεκινήσει τα τελευταία χρόνια προσπάθειες να επαναφέρουν τους εναπομείναντες βάλτους στην αρχική κατάσταση που είχαν τον εικοστό αιώνα και να διατηρήσουν τους υγροτόπους που απέμειναν. Οι υγρότοποι της Αφρικής είναι για τους τοπικούς πληθυσμούς η μοναδική και η πλέον σημαντική πηγή ζωικών πρωτεϊνών. Ομως αναπτυξιακά προγράμματα διεθνών οργανισμών τους απειλούν με εξαφάνιση. Στα βόρεια του Καμερούν, στον ποταμό Λεγκόν, ένα φράγμα συντρίβει καθημερινά τις ζωές χιλιάδων ανθρώπων που ζούσαν στις περιοχές υπερχείλισης του ποταμού. Η κατάσταση στο Δέλτα του Νείλου χειροτερεύει από τις παρεμβάσεις που γίνονται. Ο βάλτος Okarango, ο μεγαλύτερος του κόσμου και από τους πλουσιότερους υγρότοπους, κινδυνεύει άμεσα από τα αρδευτικά έργα που πραγματοποιούνται και τη δημιουργία ράντζων. Στην Ινδία, το Πακιστάν και το Μπαγκλαντές έχει χαθεί το 50% των υγροτόπων τους.

Το 1971 υπογράφηκε και το 1975 τέθηκε σε ισχύ η διεθνής συνθήκη για την προστασία των υγροτόπων του πλανήτη. Παρά τις πολλές προσδοκίες που δημιούργησε, 25 χρόνια μετά πολλές από τις συμβαλλόμενες χώρες έχουν προτείνει μόνο έναν ή δυο υγροτόπους για προστασία κι άλλες γράφουν στα παλαιά τους υποδήματα τις υπογραφές που έβαλαν, συνεχίζοντας το καταστροφικό τους έργο, όταν πρόκειται για «αξιοποίηση» των περιοχών αυτών. Μια αξιοποίηση που ταυτίζεται πάντα με την αποκομιδή μεγάλων κερδών για τους καπιταλιστές όταν δείχνουν ενδιαφέρον. Το έχουμε ξαναγράψει. Καπιταλισμός και προστασία του περιβάλλοντος είναι έννοιες ασύμβατες, παρά τις εκτοξευόμενες αειφορικές σαπουνόφουσκες των θιασωτών της ελεύθερης αγοράς.