Δραματική έξαρση των ψυχικών διαταραχών παρουσιάζεται τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας αλλά και διεθνώς ως αποτέλεσμα της διόγκωσης της φτώχειας, της εξαθλίωσης, των κοινωνικών προβλημάτων, της υποχρηματοδότησης των δημοσίων δομών Ψυχικής Υγείας. Πάνω από 20% του πληθυσμού στην Ελλάδα και παγκοσμίως υποφέρει κάποια στιγμή της ζωής του από κάποια ψυχική διαταραχή, σύμφωνα με την έκθεση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) για το 2001, έτος που ήταν αφιερωμένο στην Ψυχική Υγεία.

Στη χώρα μας, σύμφωνα με το προλογικό σημείωμα του υπουργού Υγείας, Κώστα Στεφανή, στην ελληνική έκδοση της έκθεσης, σχετική μελέτη στην Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας (ΠΦΥ) έδειξε ότι οι γιατροί δεν μπόρεσαν να αναγνωρίσουν την κοινή κατάθλιψη παρά μόνο σε 1 στους 10 ασθενείς που βρέθηκαν να πάσχουν από αυτήν. Κι όμως, σύμφωνα με στοιχεία της έκθεσης, από το σύνολο των ασθενών στη χώρα μας που κατέφυγαν στην ΠΦΥ το 14,9% αντιμετώπιζαν γενικευμένο άγχος, το 6,4% κατάθλιψη και 1% εξάρτηση από αλκοόλ. Πρόκειται για τα αποτελέσματα της απουσίας μιας κεντρικής στρατηγικής για την Ψυχική Υγεία, τομεοποίησης των υπηρεσιών και της ανυπαρξίας διασύνδεσης των υπηρεσιών σε πρωτοβάθμιο, δευτεροβάθμιο και τριτοβάθμιο επίπεδο. Κι ενώ ο αρμόδιος υπουργός εντοπίζει ότι ασθενείς με σοβαρά ψυχικά προβλήματα δεν αντιμετωπίζονται, λόγω της ελλιπούς ανάπτυξης υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας, προβάλλει την αδιέξοδη λύση της ταυτόχρονης ανάπτυξης δημόσιων και ιδιωτικών υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας.

Οι τεράστιοι κίνδυνοι που προκύπτουν από την επικράτηση της νεοφιλελεύθερης άποψης στην Ψυχική Υγεία, η οποία ευαγγελίζεται το πέρασμα από το στάδιο του άκρατου «εγκλεισμού» ψυχασθενών κάτω από απάνθρωπες συνθήκες, στο στάδιο της άκρατης «αποασυλοποίησης», με τη μορφή προγραμμάτων της ΕΕ (με σύντομες ημερομηνίες λήξης) και της ιδιωτικής πρωτοβουλίας και με την ελάττωση των αντίστοιχων κρατικών κονδυλίων, φαίνονται από την έκθεση του ΠΟΥ. Σε αυτήν επισημαίνεται ότι δε συνίσταται το κλείσιμο των ψυχιατρείων χωρίς την ύπαρξη εναλλακτικών λύσεων στην κοινότητα. Η αποϊδρυματοποίηση δεν είναι πάντα επιτυχής και ένας κύριος λόγος γι' αυτό, τονίζει ο ΠΟΥ, είναι ότι οι κυβερνήσεις δεν έχουν επαναπροωθήσει τους πόρους που εξοικονόμησαν, μετά το κλείσιμο των νοσοκομείων, στην κοινοτική περίθαλψη. Το προσωπικό των δομών δεν προετοιμάστηκε αρκετά και σε αρκετές χώρες πολλοί άνθρωποι με σοβαρές ψυχικές ασθένειες καταλήγουν στη φυλακή ή άστεγοι.

Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στην έκθεση και για τη λεγόμενη αγορά υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας. Παρόλο που ο ΠΟΥ αναγνωρίζει ... «θεωρητικά οφέλη» από την ενίσχυση του λεγόμενου ανταγωνισμού στο χώρο της Ψυχικής Υγείας, παραδέχεται ότι οι αγοραστές- ασθενείς και ιδιαίτερα οι φτωχοί μπορεί να έχουν καθόλου ή πολύ κακής ποιότητας φροντίδα, να είναι έκθετοι «σε οικονομική εκμετάλλευση και σε αναποτελεσματικές θεραπείες για όσες ψυχικές νόσους δεν αντιμετωπίζονται από τον δημόσιο τομέα».

Η ταξικότητα των ψυχικών νόσων φανερώνεται άλλωστε από τη διαπίστωση του ΠΟΥ, ότι η φτώχεια, η ανεργία, το χαμηλό εκπαιδευτικό επίπεδο, ο πόλεμος, η στέρηση και η έλλειψη στέγης σχετίζονται άμεσα με αυτές. Σύμφωνα με τον ΠΟΥ, οι φτωχοί και περιθωριοποιημένοι έχουν υψηλότερη συχνότητα ψυχικών διαταραχών, συμπεριλαμβανομένων των διαταραχών από τη χρήση ουσιών. «Οι φτωχές χώρες, τονίζει ο ΠΟΥ, έχουν πολύ λίγους πόρους για την Ψυχική Υγεία και αυτοί δεν είναι διαθέσιμοι στα φτωχότερα στρώματα της κοινωνίας. Ακόμα και στις πλούσιες χώρες, δημιουργούνται αξεπέραστα εμπόδια από τη φτώχεια και συνακόλουθους παράγοντες όπως έλλειψη ασφαλιστικής κάλυψης, χαμηλό μορφωτικό επίπεδο, ανεργία κ.ά. Το χάσμα θεραπείας στις περισσότερες ψυχικές διαταραχές είναι μεγάλο, αλλά στο φτωχό πληθυσμό είναι πράγματι εντυπωσιακό».

Σε ό,τι αφορά στα αριθμητικά στοιχεία, στην έκθεση αναφέρεται ότι 24 εκατ. άνθρωποι παγκοσμίως πάσχουν από σχιζοφρένεια, 50 εκατ. από επιληψία, 70 εκατ. είναι εξαρτημένοι από το αλκοόλ. Κάθε χρόνο γίνονται 10-20 εκατ. απόπειρες αυτοκτονιών, απ' τις οποίες χάνουν τη ζωή τους 1 εκατ. άνθρωποι, κυρίως νέοι και γυναίκες.