«Ταφόπλακα» στα όποια ίχνη αυτονομίας και λαϊκής παρέμβασης διατηρούσε ο θεσμός της Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΤΑ) απέναντι στο κεντρικό κράτος, ως απόρροια των δεσμών του με το λαϊκό κίνημα, βάζει ο νέος Κώδικας ΤΑ, που αναμένεται να γίνει νόμος του κράτους, έως τα τέλη του Απρίλη 2003. Τις βασικές του κατευθύνσεις παρουσίασε χτες ο υπουργός Εσωτερικών, Κ. Σκανδαλίδης, σε ημερίδα που συνδιοργάνωσαν το υπουργείο και η Κεντρική Ενωση Δήμων και Κοινοτήτων Ελλάδας (ΚΕΔΚΕ), με θέμα «Αυτοδιοίκηση - Πολίτης - Κεντρική Εξουσία: Νέοι ρόλοι - Νέα σχέση».

Στόχος είναι η μετεξέλιξη του θεσμού σε φορέα υλοποίησης των επιλογών της κεντρικής εξουσίας, αναλαμβάνοντας, μάλιστα, το πολιτικό και οικονομικό κόστος. Ο υπουργός ήταν σαφής χτες: «Η Αυτοδιοίκηση είναι ένας δημόσιος οργανισμός και υποχρεωμένος να ασκεί και την εθνική πολιτική στο χώρο του», ξεκαθαρίζοντας με συγκεκριμένα παραδείγματα ότι εθνική θεωρεί την εκάστοτε κυβερνητική πολιτική.

Είναι προφανής η κυβερνητική βούληση να ξεμπερδεύει με την Αυτοδιοίκηση που διεκδικεί και συγκρούεται με επιλογές της. Σχετικά μαθήματα δόθηκαν στους νεοεκλεγμένους δημάρχους, τον τελευταίο μήνα, σε ειδικά σεμινάρια της ΚΕΔΚΕ και του υπουργείου, όπου διδάσκεται η νέα αυτοδιοικητική πρακτική, της «συνεργασίας» με το κράτος για κάθε ζήτημα. Ανάλογες κατευθύνσεις έχει πάρει η χώρα μας από την Ευρωπαϊκή Ενωση, βασική πολιτική της οποίας είναι η συγκρότηση δύο βαθμών αυτοδιοίκησης, οι οποίοι θα εκτελούν τις αποφάσεις των κεντρικών κρατών, αναλαμβάνοντας το πολιτικό κόστος, λειτουργώντας περίπου ως «απορροφητήρας» των αντιδράσεων φορέων και λαού.

Στο πλαίσιο αυτό, ο Κ. Σκανδαλίδης παρουσίασε χτες τη νέα διοικητική δομή του κράτους που εγγυάται τις παραπάνω κατευθύνσεις. Υποτίθεται πως αυτές αποτελούν βάση διαλόγου με τα συλλογικά όργανα της αυτοδιοίκησης και τα κόμματα, όμως ο ίδιος έκανε σαφές πως «πρέπει να προσαρμοστούμε» στην οργάνωση του πολιτικού και αντιπροσωπευτικού συστήματος της χώρας που έχει αποφασιστεί σε επίπεδο ΕΕ. Δηλαδή, το κεντρικό κράτος χαράσσει την πολιτική, η περιφερειακή διοίκηση την εγγυάται και εξειδικεύει σε επίπεδο Περιφέρειας, οι δήμοι την εκτελούν.

Κυρίαρχο ρόλο στην άσκηση της κυβερνητικής πολιτικής, αναλαμβάνει η Περιφέρεια, η οποία «θα ασκεί ουσιαστικά την αναπτυξιακή στρατηγική», ενώ ο δεύτερος βαθμός ΤΑ ασκείται σε επίπεδο Περιφέρειας. Αυτό στην πράξη σημαίνει: Καταργούνται τα αιρετά Νομαρχιακά Συμβούλια. Θεσμοθετείται η αιρετή Περιφερειακή Αυτοδιοίκηση, με αιρετό Περιφερειακό Συμβούλιο (ΠΕ) και αιρετό περιφερειάρχη, ο οποίος δεν είναι γνωστό πώς θα εκλέγεται (άμεσα από το λαό ή έμμεσα από το ΠΣ). Παραμένει ο αιρετός νομάρχης, ως μέλος του ΠΣ, ο οποίος θα ελέγχει την εφαρμογή των αποφάσεων του ΠΣ στο νομό του. Παραμένουν οι αποκεντρωμένες κρατικές υπηρεσίες της νομαρχίας, με καθαρά εκτελεστικό ρόλο των απολύσεων του ΠΣ. Ομως, στο Περιφερειακό Συμβούλιο τοποθετείται κρατικός εκπρόσωπος, που θα ελέγχει ουσιαστικά την προσήλωση τής κατά τα άλλα αιρετής Περιφερειακής Αυτοδιοίκησης στο γράμμα της κυβερνητικής πολιτικής. «Στο επίπεδο της Περιφέρειας πρέπει να ενισχυθεί η κυβερνητική εκπροσώπηση, για να αποκεντρωθεί κομμάτι ολόκληρο της κυβερνητικής πολιτικής», είπε χαρακτηριστικά ο υπουργός. Τα διοικητικά όρια των νομών και των δήμων δεν αλλάζουν. Οπως σημείωσε ο Κ. Σκανδαλίδης βλέπει θετικά τη μείωση των Περιφερειών από 13 σε 8 με 9, σημειώνοντας όμως ότι αυτό δε θα γίνει τώρα, γιατί «θα χάσουμε χρόνο».

Την ίδια ώρα, προωθείται η παραπέρα συγκέντρωση της τοπικής εξουσίας, καθώς ο νέος Κώδικας θα αναθέτει την άσκηση μιας σειράς αρμοδιοτήτων (χωροταξικές, περιβαλλοντικές, Δημοτική Αστυνομία και μεταφορές) στις Συμπολιτείες, δηλαδή στις διαδημοτικές συνεργασίες. Ο Κ. Σκανδαλίδης είπε πως αυτές θα είναι εκούσιες (και με την έννοια αυτή δεν υφίσταται ζήτημα δεύτερου «Καποδίστρια), ωστόσο ξεκαθάρισε με νόημα ότι οι Δήμοι που δε θα συμμορφωθούν δε θα ασκούν τις σχετικές αρμοδιότητες, ούτε θα ωφεληθούν με οικονομικά κίνητρα, που θα προβλεφτούν. Ωστόσο, δεν απέκλεισε το ενδεχόμενο οι Συμπολιτείες να επιβληθούν στο μέλλον, κάνοντας αναφορά στη σχετική δυνατότητα που προβλέπεται από το Σύνταγμα.

Την ίδια ώρα η ύπαιθρος φιμώνεται ακόμα περισσότερο, αφού είναι σίγουρη η κατάργηση των Τοπικών Συμβουλίων (των πρώην κοινοτήτων που συνενώθηκαν σε ένα Δήμο), ενώ παραμένει ο πάρεδρος που απλά συμμετέχει στο Δημοτικό Συμβούλιο.

Ο υπουργός είπε στο σημείο αυτό πως «χρειάζεται αποδυνάμωση του δημαρχοκεντρικού συστήματος» και ότι θα πρέπει να αλλάξει το εκλογικό σύστημα ανάδειξης των Δημοτικών Συμβουλίων, δε διευκρίνισε όμως σε ποια κατεύθυνση. «Παραμένει ανοιχτό το εκλογικό σύστημα. Ελπίζω να μην καταλήξουμε σε φιλολογική συζήτηση», είπε ο κ. Σκανδαλίδης.

Αντί για Συμπολιτείες στα μεγάλα αστικά κέντρα, θα προωθηθούν οι Μητροπολιτικοί Σύνδεσμοι, οι οποίοι θα αναλαμβάνουν την εκτέλεση υπερτοπικών αρμοδιοτήτων.

Στην Αττική, προβλέπεται η δημιουργία Μητροπολιτικών Συνδέσμων σε επίπεδο Περιφέρειας, αλλά και σε επίπεδο Νομαρχιακού Διαμερίσματος. Οι υπόλοιπες μεγάλες πόλεις (Θεσσαλονίκη, Πάτρα, Ηράκλειο, Λάρισα, Βόλος και Γιάννενα) με τους όμορους Δήμους, θα αποτελέσουν ένα Μητροπολιτικό Σύνδεσμο ή Δήμο. Θα ασκούν «ενδιάμεσες (ανάμεσα σε Δήμο και 2ο βαθμό Αυτοδιοίκησης) αρμοδιότητες υπερτοπικές, που δεν ανήκουν στη δευτεροβάθμια Αυτοδιοίκηση», είπε ο Κ. Σκανδαλίδης. Ο ίδιος ανακοίνωσε ότι εντός του πρώτου 20ημέρου του Ιανουαρίου θα παρουσιάσει την πρόταση για την αναδιάρθρωση των νομαρχιακών διαμερισμάτων του Νομού Αττικής, τα οποία από τέσσερα που είναι (Αθήνας, Πειραιά, Δυτικής Αττικής, Ανατολικής Αττικής) θα αυξηθούν.