Οι βρικόλακες των λαϊκών θρύλων δε μοιάζουν καθόλου με τους βρικόλακες του Χόλιγουντ. Είναι παθητικά, αναιμικά άτομα, που βρίσκονται σε διαρκή κίνδυνο. Πολλοί μελετητές που προσπάθησαν να βρουν τη ρίζα αυτών των θρύλων υποθέτουν ότι βασίζονται στην ιστορία πραγματικών ανθρώπων, με μια σπάνια ασθένεια του αίματος, την πορφυρία. Προσπαθώντας να βρουν θεραπεία γι' αυτή την αρρώστια, οι επιστήμονες βρήκαν ένα νέο τρόπο να καταπολεμήσουν άλλες, πιο κοινές βαριές ασθένειες.

Η πορφυρία είναι στην πραγματικότητα μια ομάδα από συναφείς ασθένειες στις οποίες χρωστικές ουσίες, γνωστές ως πορφυρίνες, συγκεντρώνονται στο δέρμα, τα κόκαλα και τα δόντια. Πολλές πορφυρίνες δεν είναι τοξικές και μόνο με την παρουσία φωτός μετατρέπονται σε καυστικές τοξίνες που κατατρώνε τη σάρκα. Χωρίς θεραπεία, οι χειρότερες μορφές της ασθένειας μπορούν να παραμορφώσουν τον άνθρωπο με τέτοιο τρόπο που να του δώσουν την όψη «ζωντανού νεκρού». Η χλωμάδα που αποκτά είναι αποτέλεσμα της αναιμίας που προκαλεί η πορφυρία. Ισως στο Μεσαίωνα κάποιοι να θεωρούσαν σαν φάρμακο για την αναιμία την κατάποση αίματος. Πάντως, έτσι κι αλλιώς, όποιος πάσχει από συγγενή ερυθροποιητική πορφυρία μαθαίνει να φυλάγεται από το φως της μέρας. Καλό είναι να αποφεύγει και το σκόρδο, γιατί μερικές από τις χημικές ουσίες που περιέχει θεωρείται ότι χειροτερεύουν τα συμπτώματα της νόσου, προκαλώντας αναφυλακτική αντίδραση.

Η πορφυρία οφείλεται σε μια βλάβη στο σύστημα του οργανισμού για την παραγωγή αίμης (συστατικού της αιμογλοβίνης που διακινεί το οξυγόνο και το διοξείδιο του άνθρακα στον οργανισμό). Το σώμα παράγει αίμη μαζί με άλλες πορφυρίνες σε 8 συνδυασμένα στάδια, που το καθένα καταλύεται από ένα διαφορετικό ένζυμο. Στην πορφυρία, ένα από τα στάδια αυτά δεν πραγματοποιείται, με αποτέλεσμα να συσσωρεύονται οι ενδιάμεσες ουσίες που έχουν ήδη παραχθεί. Το σώμα δεν έχει εξελιχθεί αρκετά, ώστε να μπορεί να αποβάλει αυτές τις ενδιάμεσες ουσίες αποτελεσματικά και γι' αυτό τις σπρώχνει κυρίως προς το δέρμα, με τις γνωστές συνέπειες.

Προσπαθώντας να βρουν θεραπεία για την πορφυρία, οι ερευνητές αντιλήφθηκαν ότι οι πορφυρίνες δεν ήταν απλώς ένα πρόβλημα, αλλά και ένα εργαλείο για την ιατρική. Αν μια πορφυρίνη εισαχθεί σε άρρωστο ιστό, όπως ένας καρκινικός όγκος, μπορεί να ενεργοποιηθεί από το φως για να καταστρέψει τον όγκο. Η διαδικασία αυτή, γνωστή ως φωτοδυναμική θεραπεία, έχει εξελιχθεί πολύ από την εμφάνισή της στη δεκαετία του 1970 και χρησιμοποιείται σε συνδυασμό με άλλες θεραπείες με μέτρια αποτελέσματα στην καταπολέμηση του καρκίνου. Πρόσφατα άρχισε να χρησιμοποιείται και για τη θεραπεία του εκφυλισμού της ωχρής κηλίδας του ματιού και την παθολογική μυωπία, κοινές αιτίες της τύφλωσης των ενηλίκων. Πρωτοποριακές έρευνες προσπαθούν να αξιοποιήσουν τη φωτοδυναμική θεραπεία για την αρτηριοσκλήρωση, το ΕΪΤΖ, τις ασθένειες του ανοσοποιητικού συστήματος, την αποβολή των μοσχευμάτων και τη λευχαιμία.