Γρηγοριάδης Κώστας

Για να γίνει η επίθεση χρειάστηκε πρώτα απόφαση (αριθ. πρωτ. 1000/1/15) του Γενικού Αστυνομικού Διευθυντή Αττικής. Βασίστηκε - μεταξύ άλλων - στις διατάξεις τον άρθρου 11 πρ. 2 του Συντάγματος, «κατά τις οποίες οι υπαίθριες συναθροίσεις μπορούν να απαγορευθούν με αιτιολογημένη απόφαση της Αστυνομικής Αρχής, γενικά αν εξαιτίας αυτών επίκειται σοβαρός κίνδυνος για τη Δημόσια Ασφάλεια, σε ορισμένη δε περιοχή αν απειλείται σοβαρή διαταραχή της κοινωνικοοικονομικής ζωής, όπως ο νόμος ορίζει». Για την απόφαση επίθεσης επικαλέστηκε ακόμα «υπάρχουσες βάσιμες και θετικές πληροφορίες ότι ο αποκλεισμός του υπουργείου Εθνικής Οικονομίας, θα συνεχιστεί, ενώ θα προβούν στις ίδιες ενέργειες και σε άλλες δημόσιες Υπηρεσίες».

Ομως τι ακριβώς ισχύει για την απαγόρευση και τη διάλυση διαδηλώσεων; Ποιο το θεσμικό πλαίσιο που επικαλείται η κυβέρνηση για να χτυπά τους λαϊκούς αγώνες; Τι είδους διατάξεις παραμένουν σε ισχύ - αν και δε στέκουν με βάση ούτε καν αυτό, το αστικό Σύνταγμα - προκειμένου να βάλλονται αλύπητα οι εργαζόμενοι; Σε ποιους καταφεύγει η «σοσιαλιστική», κεντροαριστερά κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ για να εφαρμόζει ανεμπόδιστα το «προοδευτικό» της πρόγραμμα; Τι συμπεράσματα οφείλουν να βγάλουν οι εργαζόμενοι, με αφορμή και αυτό το ζήτημα; Πώς πρέπει να απαντήσουν στις κυρίαρχες δυνάμεις (ΠΑΣΟΚ, αλλά και Νέα Δημοκρατία) που πίσω από τα αστραφτερά τους χαμόγελα, επιμένουν να αντιμετωπίζουν χωροφυλακίστικα τα δίκαια λαϊκά αιτήματα;

Η ελευθερία των «συναθροίσεων» - για να χρησιμοποιήσουμε τον όρο που υιοθετούν οι Αρχές - τυπικά είναι κατοχυρωμένη με τις διατάξεις του άρθρου 11 του ισχύοντος Συντάγματος. Στην έννοια της συνάθροισης περιέχεται η διαδήλωση και η πορεία.

Βέβαια, πιθανότατα οι Αρχές να έχουν άλλη άποψη, βασιζόμενες στο ΠΔ 141/91 («Αρμοδιότητες οργάνων και οργάνωση υπηρεσιών») της ΝΔ. Στο τμήμα Δ' («Συναθροίσεις, συγκεντρώσεις, χρήση των όπλων»), άρθρο 131, παρ. Β', υποστηρίζεται ότι «η πραγματοποίηση συγκεντρώσεων δεν προστατεύεται από το Σύνταγμα και επομένως επιτρέπεται η απαγόρευσή τους από την Αστυνομία, τόσο προληπτικά όσο και κατασταλτικά, σύμφωνα με τις διατάξεις που ισχύουν για κάθε είδους συγκέντρωση». Η συνηθέστερη κατηγορία με την οποία απειλούνται οι συγκεντρωμένοι, αν δε διαλύονται, είναι η «θρασύτητα κατά της Αρχής» βάσει του άρθρου 171 παρ. 1 του Ποινικού Κώδικα.

Γενικά οι αρχές για να απαγορεύσουν υπαίθριες δημόσιες συναθροίσεις επικαλούνται (όπως είδαμε στο παράδειγμα με τους διαδηλωτές αστυνομικούς) το Σύνταγμα, στο άρθρο 11 παρ. 2 εδ. β'. Το Σύνταγμα αφήνει τον περαιτέρω προσδιορισμό των «κινδύνων» - για τη «δημόσια ασφάλεια» και για τη «σοβαρή διατάραξη της κοινωνικοοικονομικής ζωής» - στο νόμο. Τέτοιος νόμος ειδικός δεν εκδόθηκε ακόμη, γι' αυτό και εξακολουθεί να εφαρμόζεται το χουντικό Νομοθετικό Διάταγμα 794/1971 («περί δημοσίων συναθροίσεων»). Εφαρμόζεται αν και περιέχει αρκετές αντισυνταγματικές διατάξεις. Πχ δίπλα στη «δημόσια ασφάλεια» προσθέτει και τη «δημόσια τάξη». Η προσθήκη αυτή δεν είναι συνταγματική, διότι αντιβαίνει στο άρθρο 11 του Συντάγματος που περιλαμβάνει ως όρο μόνο τη «δημόσια ασφάλεια».

Αλλά αυτό ίσως να είναι το λιγότερο. Στην υπ' αριθμ. 957/1993 Απόφαση του Αρείου Πάγου διευκρινίζεται ότι «οι λόγοι που επιβάλλουν την απαγόρευση (σ.σ.: μιας συνάθροισης) απόκεινται στην κρίση της αστυνομικής αρχής και δεν ελέγχονται από τα ποινικά δικαστήρια, ελέγχεται όμως από αυτά η νομιμότητα της σχετικής απόφασης».

Να επιμείνουμε λίγο εδώ: Τυπικά, λοιπόν, η νομιμότητα μιας απαγόρευσης υπαίθριας δημόσιας συνάθροισης ελέγχεται διοικητικά και δικαστικά. Υπόκειται σε ανάκληση κατά τους κανόνες του Διοικητικού Δικαίου και υπόκειται σε προσφυγή με αίτηση ακυρώσεως ενώπιον του Συμβουλίου της Επικρατείας για έλλειψη αιτιολογίας. Ομως πρακτικά ο έλεγχος αυτός δεν είναι αποτελεσματικός, διότι στο μεταξύ έχει ματαιωθεί η συγκεκριμένη άσκηση του δικαιώματος της συνάθροισης. Δηλαδή έχει απαγορευτεί η συγκέντρωση. Η δικαστική προστασία θα ήταν πράγματι αποτελεσματική αν ήταν παραδεκτή αίτηση αναστολής εκτελέσεως της απόφασης απαγόρευσης, η οποία πάγια δε γίνεται δεκτή.

Το Νομοδιάταγμα 794/1971 ορίζει ένα είδος ουδέτερης ζώνης, ακτίνας 200 τουλάχιστον μέτρων από την κατοικία του «Ανωτάτου Αρχοντος» και από τα κτίρια στα οποία εδρεύουν η Βουλή, το Υπουργικό Συμβούλιο και το τότε ιδρυθέν Συνταγματικό Δικαστήριο και απαγορεύεται η πραγματοποίηση δημόσιας συνάθροισης στο ύπαιθρο και η διέλευση κινούμενης πορείας από την ως άνω ουδέτερη ζώνη. Περαιτέρω, με το Βασιλικό Διάταγμα 168/72 (περί καθορισμού των χώρων όπου απαγορεύεται η πραγματοποίηση συναθροίσεων) «...απαγορεύεται η εν υπαίθρω πραγματοποίησις δημοσίων συναθροίσεων, ...και η διέλευσις κινουμένων τοιούτων (πορειών)» σε ορισμένους δρόμους που αναλυτικά παρατίθενται στο Διάταγμα. Αφορούν όλες τις πρωτεύουσες νομών και ειδικά για την Αθήνα, η ενδεχόμενη εφαρμογή κλείνει όλο το κέντρο, καθιστώντας το οχυρό των κυβερνώντων. Οπως παραδέχονται στελέχη των Αρχών «η απαγόρευση αυτή δε φαίνεται να συνάδει σε όλη της την έκταση με το ισχύον Σύνταγμα».