Ανάσταση, Αναγέννηση, είναι συνώνυμα με την απεξάρτηση για έναν άνθρωπο, και ιδιαίτερα νέο, όταν κατορθώνει να αλλάξει τρόπο ζωής και να απαλλαγεί από τον εθισμό στα ναρκωτικά. Ομως, η ζωή δεν είναι εύκολη ούτε «μετά» για τους πρώην χρήστες: Εχουν να αντιμετωπίσουν κοινωνικές προκαταλήψεις, μεγαλύτερη δυσκολία για να βρουν δουλιά σε μια ανταγωνιστική αγορά εργασίας, μεγαλύτερη εκμετάλλευση... Η ανεργία και η υποτροπή παραμονεύουν όλους τους πρώην χρήστες, όμως τα καυτά αυτά προβλήματα είναι εντονότερα για τις γυναίκες, που φτάνουν το 30-40% των ανδρών τοξικομανών.

Η αναλογία ανδρών - γυναικών στα προγράμματα απεξάρτησης όλων των τύπων είναι 5:1 περίπου. Πού οφείλεται αυτή η πραγματικότητα; Τα αίτια ανέπτυξε σε πρόσφατη εκδήλωση, που έγινε προς τιμήν της, η Κατερίνα Μάτσα, ψυχίατρος, επιστημονική υπεύθυνη της μονάδας απεξάρτησης «18 Ανω» με θέμα: «Ναρκωτικά - Η διάσταση του φύλου», στην οποία απονεμήθηκε φέτος το βραβείο κοινωνικής προσφοράς «Αλίκη Γιωτοπούλου - Μαραγκοπούλου» από το Σύνδεσμο για τα Δικαιώματα της Γυναίκας.

«Η γυναίκα τοξικομανής είναι ένα κοινωνικό πρόβλημα, που απαιτεί άμεση αντιμετώπιση από το κράτος», τόνισε η Κατερίνα Μάτσα, μιλώντας για τους φραγμούς που θέτει η ίδια η κοινωνία απέναντι στις τοξικομανείς γυναίκες, που στερούνται τα πάντα, ακόμα και το «δικαίωμα στην απεξάρτηση», καθώς αντιμετωπίζουν πολύ μεγαλύτερα προβλήματα από τους άντρες: «Κουβαλούν, στην πλειοψηφία τους, ένα δυσβάσταχτο φορτίο ψυχοτραυματικών βιωμάτων, κακοποίησης, ανεργίας, φτώχειας και δυστυχίας και μέσα σ' αυτούς τους όρους οι γυναίκες παίρνουν πολύ δύσκολα την απόφαση να ενταχθούν σε θεραπευτικό πρόγραμμα».

«Οι φραγμοί υψώνονται, πρώτα απ' όλα, κάτω από την πίεση της κυρίαρχης ιδεολογίας, που συντηρεί και αναπαράγει διαρκώς τα κοινωνικά στερεότυπα για το δεύτερο σε σχέση με τους άντρες ρόλο της γυναίκας, βιολογικά, υποτίθεται, καθορισμένο. Εχοντας εσωτερικεύσει η ίδια η γυναίκα τοξικομανής αυτές τις κοινωνικές αντιλήψεις, δε βρίσκει εύκολα το θάρρος να διακόψει τη συμβίωσή της μ' έναν άντρα επίσης τοξικομανή, στον οποίο είναι υποταγμένη, αφήνοντάς τον να την εκμεταλλεύεται με κάθε τρόπο, και ν' ασχοληθεί με τον εαυτό της, να δώσει προτεραιότητα στις δικές της ανάγκες και να μπει σε θεραπευτικό πρόγραμμα», τόνισε η Κατερίνα Μάτσα.

Υστερα από επτάχρονη έρευνα που έχει κάνει η ίδια, κατέληξε σε ορισμένες πολύ ουσιαστικές διαπιστώσεις, που θα έπρεπε να ληφθούν υπόψη από την πολιτεία:

- Το 70-80% των εξαρτημένων από ουσίες Ελληνίδων εντάσσονται στα προγράμματα απεξάρτησης, ασχέτως αν η δομή τους στήθηκε με βάση τα ανδρικά πρότυπα, αδυνατώντας να ανταποκριθεί στις ανάγκες του γυναικείου πληθυσμού.

- Το 63% των συγκεκριμένων γυναικών δεν καταφέρνουν να βρουν μια θέση εργασίας. Αλλά κι αν ακόμη αυτή βρεθεί, γίνονται αντικείμενα εκμετάλλευσης των εργοδοτών (χαμηλά μεροκάματα, καθυστερήσεις στην πληρωμή, παράταση ωραρίου, σεξουαλικές παρενοχλήσεις).

- Οι εξαρτημένες μητέρες φοβούνται πως θα χάσουν την επιμέλεια των παιδιών τους, αν εμπλακούν οι κοινωνικές υπηρεσίες του προγράμματος απεξάρτησης, στο οποίο θα ενταχθούν.

- Ομως, οι γυναίκες, αν και εξαρτημένες οι ίδιες, παλεύουν να σώσουν τον σύντροφό τους και να αναθρέψουν το παιδί τους, έχοντας αντιμέτωπο τον κοινωνικό στιγματισμό που τους κάνει την καθημερινότητα κόλαση.

Η Αντζελα Βαρβεράκη, που εργάζεται στο Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης και Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά και έχει ολοκληρώσει το Ειδικό Πρόγραμμα Απεξάρτησης Γυναικών του «18 Ανω», είπε σχετικά με το πρόβλημα: «Είναι πολύ δύσκολο για μια γυναίκα που ήταν εξαρτημένη στις ουσίες να διεκδικήσει μια θέση ισότιμη και με σεβασμό σε όλους τους τομείς της ζωής της. Να μπορέσει να αναδείξει την προσωπικότητά της, σε μια κοινωνία που θέλει τις γυναίκες διακοσμητικά στοιχεία και σκεύη ηδονής, χωρίς νόηση και δικαίωμα λόγου, γιατί τις υποτιμάει. Η δυσκολία, επομένως, ξεκινάει από την κοινωνική επενένταξη, που είναι μια μικρογραφία της κοινωνίας... Σαν δεύτερο βήμα, καλούμε να διεκδικήσουμε μια θέση στην αγορά εργασίας, όπου κυριαρχεί ο ανταγωνισμός, ο νόμος του ισχυρού και ένα κλίμα ρατσισμού ενάντια στους τοξικομανείς, ακόμα και στους απεξαρτημένους. Και το οποίο εντείνεται από το γεγονός ότι είμαστε γυναίκες... Φοβόμουν πως δε θα με προσλάβουν ή αν το μάθουν θα με απολύσουν ή θα μου φερθούν με λύπηση ή υποτιμητικά ή με καχυποψία. Μου πήρε πολύ χρόνο να αποκτήσω τη δύναμη να μην υποκρίνομαι κάποια που δεν είμαι και να ψάξω μια δουλιά με ψηλά το κεφάλι και να είμαι ξεκάθαρη εγώ και η αλήθεια μου. Ηταν δύσκολο, όμως με τη βοήθεια των θεραπευτών μου το έκανα... Εχω ανθρώπους στη ζωή μου, που μου δίνουν δύναμη να συνεχίζω να αγωνίζομαι σε ατομικό και σε συλλογικό επίπεδο. Γιατί η τοξικομανία δεν είναι μια ανίατη νόσος του εγκεφάλου, γιατί είμαστε άνθρωποι που αγωνιζόμαστε, γιατί απεξάρτηση για μας δε σημαίνει μόνο απεξάρτηση από τις ουσίες, αλλά αλλαγή τρόπου ζωής, σκέψης...».

Ο τομέας απεξάρτησης από τα ναρκωτικά της ειδικής μονάδας του ΨΝΑ «18 Ανω» αποτελείται από πολλές δομές εσωτερικής διαμονής και εξωτερικής παρακολούθησης, για εφήβους και ενήλικες, ειδικά προγράμματα για γυναίκες, μητέρες.