Η βασική πρόκληση που έχουμε να αντιμετωπίσουμε το επόμενο διάστημα είναι, νομίζω, διπλή: α. Η ανάπτυξη του μαζικού κινήματος, η ενδυνάμωση των συσπειρώσεων οι οποίες πρέπει να αγκαλιάσουν πολύ ευρύτερες λαϊκές μάζες, πρέπει να αποκτήσουν πόδια, και β. η βαθύτερη πολιτική και ιδεολογική επίδραση στις μάζες αυτές, με στόχο την ισχυροποίηση του Κόμματος και τη συνάντηση των ρυακιών αυτών στο αντιιμπεριαλιστικό, αντιμονοπωλιακό δημοκρατικό μέτωπο.

Για να επιτευχθεί αυτό πρέπει να πιστέψουμε ότι ο κόσμος αλλάζει ότι οι συνειδήσεις μεταβάλλονται. Η εμπειρία δείχνει ότι όπου χτυπάμε πόρτες, ανοίγουν, όπου παρεμβαίνουμε κερδίζουμε. Στην προσπάθειά μας αυτή δεν μπορούμε να αγνοούμε τις μικροαστικές ταλαντεύσεις των μαζών που δεν έχουν εμπειρίες από αγώνες, αλλά και δεν μπορούμε να φοβόμαστε και να κλεινόμαστε στο στενό μας κύκλο μπροστά σε αυτές τις αναπόφευκτες δυσκολίες. Αντίθετα, πρέπει να ενεργούμε, ώστε να τις εξουδετερώνουμε.

Γι' αυτό ακριβώς το λόγο πρέπει να βαδίζουμε και με τα δυο πόδια, να χτυπάμε και με τα δυο χέρια: Η δουλιά για την ανάπτυξη κίνησης σε μαζική κλίμακα, με βάση τα προβλήματα και σε κατεύθυνση αντιιμπεριαλιστική αντιμονοπωλιακή δένεται διαλεκτικά με την πολιτική μας πρόταση και με την ιδεολογική μας παρέμβαση.

Η διαλεκτική σύνδεση τακτικής στρατηγικής, η διαλεκτική ένταξη του άμεσου στο μακροπρόθεσμο, του ειδικού στο γενικό έχει καθοριστική σημασία. Αν δεν είναι διαλεκτική, η σχέση της τακτικής με τη στρατηγική θα είναι τυπική, μηχανιστική και παρότι θα μιλάμε για υποταγή της τακτικής στη στρατηγική, στην πραγματικότητα θα πετυχαίνουμε μόνο την αποσύνδεσή τους ή, πράγμα που είναι από μια πλευρά το ίδιο, την ταυτοποίησή τους.

Εχει, κατά τη γνώμη μου, σημασία να θυμόμαστε πάντα ότι οι συνειδήσεις δε μεταβάλλονται με τα λόγια, με την προπαγάνδα αλλά μέσω της πράξης. Ετσι, καθοριστικό ρόλο διαδραματίζει η κίνηση των μαζών, η διεκδίκηση, οι συλλογικές εμπειρίες ακόμη και αν είναι σε εμβρυακό επίπεδο. Σε μια τέτοια κατάσταση, όπου το απομονωμένο και αλλοτριωμένο «εγώ» γίνεται συλλογικό και τελικά ταξικό «εμείς», η πολιτική και η ιδεολογία μας έρχονται να δεθούν διαλεκτικά με το άμεσο, και οι σπόροι βρίσκουν εύφορο πλέον έδαφος για να φυτρώσουν.

Πέρα φυσικά από τους κλασικούς, η εμπειρία του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος, όπως αυτή καταγράφηκε ιδίως στη σοβιετική επιστήμη της πολιτικής, της πολιτικής ψυχολογίας και της προπαγάνδας, μπορεί πολλά να προσφέρει, αν ξανασκύψουμε με επιμέλεια στη μελέτη της, χωρίς απλουστεύσεις αλλά και χωρίς βιαστικές απορρίψεις και αναθεωρήσεις, δεξιές ή «αριστερές».

Ενας από τους τομείς που καλούμαστε να εργαστούμε πιο συστηματικά είναι το κίνημα για την υπεράσπιση των δημοκρατικών κατακτήσεων του λαού. Και εδώ εμφανίζεται η αξία της διαλεκτικής σύνδεσης που προαναφέρθηκε.

Καταρχήν, για το κίνημα αυτό δεν μπορεί να υπάρξει καμιά επανάπαυση ή υποτίμηση καθώς «η ετοιμότητα απάντησης σε έναν, πιο αυταρχικό κατήφορο, σε μια απότομη όξυνση των προβλημάτων δημοκρατίας, δεν αφορά μόνο τους κομμουνιστές» (Θέση 34).

Εξάλλου, λίγο πριν την Οχτωβριανή Επανάσταση, αναφερόμενος όχι στις συγκεκριμένες συνθήκες αλλά γενικεύοντας, ο Λένιν υπογράμμιζε ότι «το ξύπνημα και η ανάπτυξη της σοσιαλιστικής εξέγερσης ενάντια στον ιμπεριαλισμό συνδέονται αδιάρρηκτα με την ανάπτυξη της δημοκρατικής αντίστασης και αγανάκτησης» (Λένιν, απάντηση στον Κίεβσκι, Απαντα τ. 30, σ. 72). « Στον καπιταλισμό είναι συνηθισμένες όχι σαν ξεχωριστές περιπτώσεις, αλλά σαν τυπικό φαινόμενο, οι συνθήκες όπου είναι αδύνατο για τις καταπιεζόμενες τάξεις να "ασκήσουν" τα δημοκρατικά τους δικαιώματα». «Ολη η "δημοκρατία" συνίσταται στη διακήρυξη και στην παραχώρηση "δικαιωμάτων", που στον καπιταλισμό είναι πολύ λίγο και πολύ συμβατικά πραγματοποιήσιμα, όμως, χωρίς μια τέτοια διακήρυξη, χωρίς αγώνα για δικαιώματα αμέσως, αυτή τη στιγμή, χωρίς διαπαιδαγώγηση των μαζών στο πνεύμα αυτού του αγώνα, ο σοσιαλισμός είναι ανέφικτος» (υπογραμμίσεις του Λένιν).

«Ο σοσιαλισμός είναι ανέφικτος χωρίς δημοκρατία με δύο έννοιες: 1. Το προλεταριάτο δεν μπορεί να πραγματοποιήσει τη σοσιαλιστική επανάσταση, αν δεν προετοιμάζεται γι' αυτήν με τον αγώνα για δημοκρατία. 2. Ο νικηφόρος σοσιαλισμός δεν μπορεί να διατηρήσει τη νίκη του και να οδηγήσει την ανθρωπότητα στην απονέκρωση του κράτους, χωρίς να πραγματοποιήσει στο ακέραιο τη δημοκρατία» (Λένιν, Σχετικά με τη γελοιογραφία του μαρξισμού, Απαντα τ. 30, σ. 126,128).

«Ο καπιταλισμός γενικά και ο ιμπεριαλισμός ειδικότερα μετατρέπει τη δημοκρατία σε αυταπάτη - ταυτόχρονα όμως ο καπιταλισμός γεννάει δημοκρατικές τάσεις στις μάζες, δημιουργεί δημοκρατικούς θεσμούς, οξύνει τον ανταγωνισμό ανάμεσα στον ιμπεριαλισμό που αρνείται τη δημοκρατία και στις μάζες που τείνουν προς τη δημοκρατία. Ο καπιταλισμός και ο ιμπεριαλισμός δεν είναι δυνατό να ανατραπούν με κανενός είδους δημοκρατικούς μετασχηματισμούς, ακόμη και με τους πιο "ιδανικούς", αλλά μόνο με μια οικονομική ανατροπή, το προλεταριάτο, όμως, που δε διαπαιδαγωγείται στην πάλη για τη δημοκρατία, δεν είναι ικανό να πραγματοποιήσει την οικονομική ανατροπή» (Λένιν, ό.π. σ. 71).

Το ζητούμενο σε μας σήμερα είναι η συσπείρωση για τα δημοκρατικά δικαιώματα να αποκτήσει πόδια, ρίζες μέσα στο λαό. Για το σκοπό αυτό χρειάζεται η δημιουργία και άλλων επιτροπών, η διεύρυνση του κύκλου των προσώπων που εντάσσονται στη συσπείρωση αυτή, αλλά, κυρίως, απαιτείται το θέμα αυτό να γίνει υπόθεση του εργατικού, όχι μόνο αλλά πρώτα απ' όλα, κινήματος. Ετσι, απαιτείται να συμβάλουμε, ώστε τα συνδικάτα και οι μαζικοί φορείς να ασχοληθούν ενεργητικότερα με τα θέματα αυτά. Χρειάζεται, επίσης, στενότερη συνεργασία ανάμεσα στη Δημοκρατική Συσπείρωση και στα συνδικάτα και καταρχήν με τα ταξικά προσανατολισμένα συνδικάτα. Στον τομέα αυτό είμαστε αρκετά πίσω και θα απαιτηθεί ιδιαίτερη επιμονή στην κατεύθυνση αυτή.

Εκτός των άλλων, το κίνημα για την υπεράσπιση και διεύρυνση τη δημοκρατικών δικαιωμάτων μάς δίνει τη δυνατότητα να επικοινωνήσουμε και να προσεγγίσουμε τμήματα των λαϊκών μαζών (μικροαστικά, αλλά και εργατικά) που παραδοσιακά δεν έχουν σχέσεις μαζί μας ή που από άλλους δρόμους δεν κατορθώνουμε να τα ευαισθητοποιήσουμε και να τα εντάξουμε στους αγώνες. Μας δίνει επίσης τη δυνατότητα να συνδέσουμε διαλεκτικά τα ζητήματα δημοκρατίας, τα οποία τα θίγουμε από αντιιμπεριαλιστική, αντιμονοπωλιακή οπτική γωνία, με τα γενικότερα πολιτικά και ιδεολογικά ζητήματα.

Μας παρέχει ακόμη την ευκαιρία να ανοίξουμε πιο εύκολα και πιο θαρρετά τη συζήτηση για την ταξική ουσία της δημοκρατίας και για την ποιοτική διαφορά ανάμεσα στην αστική και στη σοσιαλιστική δημοκρατία. Πετυχαίνουμε έτσι πολλά: Αποκρούουμε τις επιθέσεις της ολιγαρχίας που παίρνει καταπιεστικά μέτρα, για να προλάβει τις λαϊκές αντιδράσεις και εκρήξεις. Διαπαιδαγωγούμε μάζες στη λογική του αγώνα, τις μπολιάζουμε με την πολιτική και την ιδεολογία μας, φέρνουμε πιο κοντά τη συγκρότηση του λαϊκού μετώπου.

Στο κίνημα για τα δημοκρατικά δικαιώματα μπορούν να συμμετέχουν μέχρι ένα σημείο ακόμη και αστοί δημοκράτες. Γενικότερα, η συνεργασία με μικροαστούς και αστούς κοινωνικοπολιτικούς παράγοντες, στη βάση της ισοτιμίας, του αλληλοσεβασμού, αλλά και συγκεκριμένης κατεύθυνσης, μας διευκολύνει να προσελκύουμε και να επικοινωνούμε με τμήματα του λαού, ακόμη και οπαδούς άλλων κομμάτων, που χωρίς την παρουσία αυτών των παραγόντων, θα έστεκαν δύσπιστα ή και αδιάφορα μπροστά στις προσπάθειές μας.

Αυτό όμως δε μας αρκεί. Η πρώτη αυτή προσέγγιση πρέπει να δένεται διαλεκτικά με την ολοκληρωμένη πολιτική και ιδεολογική μας παρέμβαση. Αλλωστε, αυτή η προσπάθεια δε σταματά, σε οποιοδήποτε κίνημα, ακόμη και με τους συνεργαζόμενους. Η σχέση συνεργασίας δένεται διαλεκτικά με την ιδεολογικο - πολιτική αντιπαράθεση.

Για τη βαθύτερη κατανόηση της διαλεκτικής σύνδεσης, ένταξης της τακτικής στη στρατηγική θα βοηθήσει ιδιαίτερα, αλλά όχι μόνο, η θεωρητική και επιστημονική προσπάθεια στην οποία αναφέρονται οι πολύ σημαντικές, κατά την άποψή μου, Θέσεις 35, 38.

Παρά το γεγονός ότι η υπερβολή γενικά, και ειδικά στην παράθεση τσιτάτων, δεν είναι χρήσιμη (έχει ωστόσο ενίοτε τη γοητεία της) επιτρέψτε μου να ολοκληρώσω με τη γνωστή προτροπή: «Να μελετάμε, να προπαγανδίζουμε, να οργανώνουμε»!

Δημήτρης Καλτσώνης

Μέλος του Τμήματος της ΚΕ για τα Δημοκρατικά Δικαιώματα