Αν και το ελικοβακτήριο του πυλωρού (helicobacter pylori) είναι ένας από τους παλιότερους και πιο στενούς συντρόφους του ανθρώπου, η επιστήμη χρειάστηκε έναν ολόκληρο αιώνα για να το αναγνωρίσει. Ηδη από το 1875, Γερμανοί γιατροί είχαν βρει ότι σπειροειδή βακτήρια αποίκιζαν τη βλέννα στο εσωτερικό του στομάχου, αλλά επειδή αυτοί οι μικροοργανισμοί δεν μπορούσαν να αναπτυχθούν στο εργαστήριο σε μια συνηθισμένη καλλιέργεια, τα ευρήματα αυτά αγνοήθηκαν και μετά από χρόνια ξεχάστηκαν τελείως.

Μόλις το 1982, οι Αυστραλοί γιατροί Μπ. Μάρσαλ και Τζ. Γουόρεν τα απομόνωσαν, δίνοντας τη δυνατότητα πραγματοποίησης ερευνών για το ρόλο των ελικοβακτηρίων στο στομάχι. Μέσα στην επόμενη δεκαετία, οι επιστήμονες ανακάλυψαν ότι οι άνθρωποι που φέρουν αυτούς τους μικροοργανισμούς κινδυνεύουν να πάθουν έλκος του στομάχου ή του δωδεκαδακτύλου, καθώς και ότι τα ελικοβακτήρια μπορούν να πυροδοτήσουν την εμφάνιση της πιο κοινής μορφής καρκίνου του στομάχου.

Ενόσω οι επιστήμονες διερευνούσαν τη σημασία των ελικοβακτηρίων, ανακάλυψαν ότι οι μικροοργανισμοί αυτοί είχαν αρχίσει να χάνουν την κυριαρχία τους στο βιόκοσμο του ανθρώπινου στομάχου, όπου παλιότερα κυριαρχούσαν. Ενώ σχεδόν όλοι οι ενήλικοι άνθρωποι στον αναπτυσσόμενο κόσμο συνεχίζουν να φέρουν τα βακτήρια αυτά, μειώνεται διαρκώς το σχετικό ποσοστό στους κατοίκους των αναπτυγμένων χωρών. Σε αρκετές απ' αυτές, το ποσοστό μόλυνσης δεν ξεπερνά πια το 10% - 20%. Η μείωση αυτή άρχισε πριν από 100 χρόνια, λόγω της βελτίωσης της υγιεινής, που εμποδίζει τη μετάδοση των μικροβίων και επιταχύνθηκε όταν έκαναν την εμφάνισή τους τα αντιβιοτικά.

Παράλληλα με τη μείωση της συχνότητας μόλυνσης με ελικοβακτήρια, μειώθηκε και η συχνότητα εμφάνισης έλκους και καρκίνου του στομάχου. Μάλιστα, ο καρκίνος του στομάχου από συχνότερη μορφή θανατηφόρου καρκίνου στις αρχές του 20ού αιώνα, βρίσκεται τώρα σε χώρες όπως οι ΗΠΑ, πιο κάτω από τον καρκίνο του παχέος εντέρου, του προστάτη, του στήθους και του πνεύμονα. Ταυτόχρονα, όμως, ασθένειες του οισοφάγου, όπως η γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση και ο εξαιρετικά θανατηφόρος καρκίνος του κατώτερου τμήματος του οισοφάγου, αυξήθηκαν κατακόρυφα. Μόλις το 10% όσων έχουν διαγνωστεί με καρκίνο του οισοφάγου ζει περισσότερο από πέντε χρόνια. Τα στοιχεία συγκλίνουν σε συσχέτιση της εξαφάνισης των ελικοβακτηρίων και της εκτεταμένης εμφάνισης των ασθενειών του οισοφάγου.

Ο άνθρωπος είναι ο μοναδικός ξενιστής για τα ελικοβακτήρια. Η μετάδοσή τους από άτομο σε άτομο γίνεται είτε με επαφή στόμα με στόμα, είτε με επαφή μολυσμένων κοπράνων με το στόμα. Ανθρώπινο στομάχι και ελικοβακτήρια βρίσκονται σε μια διαρκή αλληλεπίδραση μέσω ενός βρόχου αρνητικής ανατροφοδότησης. Τα δεκάδες χιλιάδες χρόνια συμβίωσης ανθρώπου ελικοβακτηρίων άσκησαν έντονες εξελικτικές πιέσεις και στα δύο είδη. Τα ελικοβακτήρια θα έχαναν τον ξενιστή τους πριν προλάβουν να βρουν άλλον, αν του κατέστρεφαν το στομάχι πολύ γρήγορα. Συγκριτικό πλεονέκτημα αποκτούσαν και οι άνθρωποι που τα στομάχια τους, αν και δεν μπορούσαν να εξοντώσουν τον εισβολέα, τουλάχιστον μπορούσαν να αλληλεπιδράσουν μ' αυτόν ρυθμιστικά. Ετσι, ο ανθρώπινος οργανισμός ανέπτυξε τρόπους να στέλνει σήματα στα βακτήρια, μέσα από ανοσολογικές αντιδράσεις και αλλαγές στην πίεση και στην οξύτητα του στομάχου και τα ελικοβακτήρια ανέπτυξαν τρόπους να σηματοδοτούν πίσω στα κύτταρα του ξενιστή τους να σταματήσουν αυτή τη δραστηριότητα.

Η υπερβολικά μεγάλη οξύτητα σκοτώνει τα ελικοβακτήρια, αλλά και η μικρή οξύτητα θα επέτρεπε σε άλλους μικροοργανισμούς να καταλάβουν την περιοχή του πεπτικού συστήματος, στην οποία κυριαρχούν τα ελικοβακτήρια, εκτοπίζοντάς τα. Ετσι τα ελικοβακτήρια ανέπτυξαν την ικανότητα να ελέγχουν την οξύτητα του στομάχου του ξενιστή τους. Οταν η οξύτητα είναι μεγάλη, παράγουν και εισάγουν στα κύτταρα του επιθηλίου του στομάχου την πρωτεΐνη CagA που πυροδοτεί σ' αυτά μια φλεγμονώδη αντίδραση, με αποτέλεσμα να μειωθεί η παραγωγή οξέων. Η χαμηλή οξύτητα έχει ως αποτέλεσμα να μειωθεί η παραγωγή CagA από τα ελικοβακτήρια, οπότε μειώνεται η φλεγμονή και κατά συνέπεια αυξάνεται και πάλι η παραγωγή οξέων.

Πόσο μακριά είναι αυτή η εικόνα της πραγματικότητας του ανθρώπου ως βιολογικού είδους από τη θεολογική αντίληψη της τέλειας, κατ' εικόνα και καθ' ομοίωση, κατασκευής! Ο άνθρωπος δε σχεδιάστηκε έτσι όπως είναι, ούτε ήταν πάντα έτσι, ούτε και θα είναι. Προέκυψε μέσα στην υπέροχη διαδικασία εξέλιξης της ζωής πάνω στον πλανήτη Γη, σε αλληλεπίδραση με το υπόλοιπο οικοσύστημα, ακόμα και με τα ταπεινά ελικοβακτήρια που εμφανίστηκαν σαν εξελικτική προσαρμογή των παλιότερων βακτηρίων στο νεοεμφανιζόμενο όξινο περιβάλλον του ανθρώπινου στομάχου.

Η πιθανότητα τα ελικοβακτήρια να προστατεύουν από ασθένειες του οισοφάγου έχει σημαντικές επιπτώσεις. Για παράδειγμα, οι σημερινές θεραπείες με αντιβιοτικά, που εξολοθρεύουν τα ελικοβακτήρια από το στομάχι, ίσως χρειαστεί να επανεξεταστούν, για να διασφαλιστεί ότι τα πλεονεκτήματα δεν υποσκελίζονται από πιθανές βλάβες. Για να κατανοήσουμε πλήρως τις επιδράσεις των ελικοβακτηρίων στην υγεία, θα πρέπει να ερευνηθεί το πολύπλοκο δίκτυο αλληλεπιδράσεων ανάμεσα σ' αυτό το αξιοπρόσεκτο βακτήριο και τον ξενιστή του. Τελικά, η μελέτη των ελικοβακτηρίων ίσως βοηθήσει να καταλάβουμε καλύτερα και άλλα βακτήρια που αποικίζουν διάφορες περιοχές του ανθρώπινου σώματος, καθώς και τις εξελικτικές διαδικασίες που επιτρέπουν στα βακτήρια και τον άνθρωπο να αναπτύσσουν σχέσεις «οικειότητας» μεταξύ τους.