Η ιστορική προσφορά και αυτοθυσία των γυναικών, που συμμετείχαν στο Δημοκρατικό Στρατό Ελλάδας σε ποσοστό 30%, είναι άγνωστη στους πολλούς και ιδιαίτερα στη νέα γενιά. Τη συμβολή τους εκθείασε η Γιάννα Τρικαλινού, στέλεχος της ΕΠΟΝ και αγωνίστρια του ΔΣΕ, σε ομιλία της, που έγινε στην εκδήλωση της ΠΕΑΕΑ προς τιμήν του επίτιμου προέδρου της Νίκου Τερζόγλου και παρουσίαση του βιβλίου του «Η στρατιωτική εκπαίδευση στελεχών στο ΔΣΕ» (εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή»).

Στα χρόνια του εμφυλίου πολέμου και ιδιαίτερα στο Δημοκρατικό Στρατό Ελλάδας, η συμμετοχή των γυναικών ήταν πρωτόγνωρη, είπε. Τα πρώτα χρόνια ήταν βασικά εθελόντριες, οι οποίες, για να αποφύγουν την τρομοκρατία, τις συλλήψεις, κακοποιήσεις και βιασμούς, κατέφυγαν στο ΔΣΕ. Στην πλειοψηφία τους αποτελούνταν από αγωνίστριες της Εθνικής Αντίστασης, που συνέχιζαν τον αγώνα.

Στην πορεία επέκτασης του αγώνα του ΔΣΕ και για την εξασφάλιση εφεδρειών, χρησιμοποιήθηκε η αναγκαστική επιστράτευση. Εδώ πρέπει να παρθεί υπόψη πως με το άδειασμα των χωριών έγινε πιο δύσκολη η εξασφάλιση εφεδρειών. Ετσι, το ποσοστό συμμετοχής γυναικών στο ΔΣΕ έφτασε στο 25-30% της δύναμής του.

Η γυναίκα από το χαρακτήρα της και τη φυσιολογική της κατάσταση δεν είναι φτιαγμένη για τον πόλεμο, δεν τον θέλει, τόνισε η ομιλήτρια. Σαν μάνα και σύζυγος παλεύει για την ειρήνη. Οταν όμως πιστέψει στην ανάγκη του αγώνα, δίνεται σ' αυτόν...

Στις αφάνταστα σκληρές συνθήκες του ΔΣΕ, χωρίς καταυλισμούς και εγκαταστάσεις, σε διαρκή κίνηση με 50-60 ώρες πορείες, μέσα στο χειμώνα, με περάσματα από βουνά και ποτάμια και χωρίς το ανάλογο ντύσιμο και την υπόδηση, έδειξε η γυναίκα αντοχή και προσαρμοστικότητα. Στην πλειοψηφία τους, οι αντάρτισσες προέρχονταν από την επαρχία, με περιορισμένες γραμματικές γνώσεις και φυσικά χωρίς καθόλου στρατιωτικές, κατάφεραν στη σύντομη εκπαίδευσή τους να μάθουν το χειρισμό του όπλου. Στις σελίδες 173-174 στο βιβλίο του συντρόφου Τερζόγλου αναφέρεται πως στις έξι σειρές της σχολής αξιωματικών:

«Από τις 2.650 αποφοίτους ανθυπολοχαγούς, οι 200 ήταν γυναίκες. Από τις πέντε σειρές των σχολών 130 γυναίκες ονομάστηκαν ανθυπολοχαγοί πεζικού και 27 ανθυπολοχαγοί πολιτικοί επίτροποι».

Η συμμετοχή τους στις μάχες - όπως αναφέρεται στο βιβλίο - στάθηκε παράδειγμα για όλους. Οι αγωνιστές δεν ξεχνούν εκείνες, που, με ηρωισμό, πολεμώντας στις πρώτες γραμμές, έδωσαν το αίμα τους για τη νίκη. Στις 6 σειρές της σχολής αξιωματικών του ΓΑ έπεσαν στα πεδία των μαχών πάνω από 32 συναγωνίστριες.

Είναι γνωστό σε όλους μας πως οι γνωστές και άγνωστες ηρωίδες ανέρχονται σε δεκάδες.

Πολύ πιο μαζική ήταν η συμμετοχή των γυναικών στις σχολές συνδέσμων και διαβιβάσεων, που αποτελούσαν το 50%, ενώ στις υγειονομικές υπηρεσίες το ποσοστό τους έφτανε στο 80%.

Ποιος από μας δε θυμάται τις αντάρτισσες τηλεφωνήτριες, οι οποίες, φορτωμένες με τα τηλέφωνα και τα καλώδια, πάλευαν μέσα στη φωτιά της μάχης να συνδέσουν τα τμήματα με τα κέντρα διοίκησης ή τις τραυματιοφορίνες και τις νοσοκόμες που προσπαθούσαν να σώσουν τους τραυματίες;

Αποφασιστική ήταν η προσφορά της αντάρτισσας στις μεταφορές και την επιμελητεία, στα μαγειρεία και στα διάφορα συνεργεία.

Το 1948, με απόφαση του ΚΚΕ και του ΓΑ, εφαρμόστηκε ο θεσμός του βοηθού πολιτικού επιτρόπου από το ΓΑ μέχρι τη διμοιρία.

Στα καθήκοντα της ιδιαίτερης δουλιάς ήταν: Η φροντίδα για εκπαίδευση, κατάρτιση και ειδίκευση, η στελεχική ανάδειξη, το ανέβασμα του πολιτιστικού - ιδεολογικού επιπέδου τους...

Οι γυναίκες μαχήτριες πολέμησαν με μαχητικότητα και αυταπάρνηση σε όλα τα μετερίζια.

Σε 55 γυναίκες απονεμήθηκαν μετάλλια ανδρείας, σε 244 δόθηκε προαγωγή για ανδραγαθία, 688 ονομάστηκαν αξιωματικοί και υπαξιωματικοί του ΔΣΕ. Στην ιστορία παραμένουν χαραγμένα ονόματα ηρωίδων όπως της Θύελλας, της Μάχης, της Αστραπής και δεκάδων άλλων που σκοτώθηκαν στις μάχες. Ολόρθες αντιμετώπισαν το εκτελεστικό απόσπασμα όσες πέρασαν από το στρατοδικείο.

Σε όλους μας είναι γνωστό πως η πρώτη γυναίκα που εκτελέστηκε ήταν η Ειρήνη Γκίνη. Πολλά έχουν γραφεί για την κόκκινη δασκάλα της Πελοποννήσου, την Αθηνά Μπενέκου. Ηρωικές οι μορφές της Σταυροπούλου, της Δασκαλοπούλου, της Βουνοτριπίδου, της Πάτσιου, της Οικονόμου από το Βόλο και δεκάδων άλλων.

Σε λαϊκά σύμβολα αναδείχτηκαν ηρωικές νεκρές σαν τη λοχαγό Θεανώ, την Ιουλία Ζωζώ, την Ελευθερία Ιωαννίδου και πολλές άλλες.

Για τη γεμάτη αυταπάρνηση δράση των γυναικών στον Εμφύλιο και ιδιαίτερα στο ΔΣΕ, έχουν γραφεί βιβλία. Ανάμεσά τους, των αγωνιστών Κώστα Γκριτζώνα και Δημήτρη Κάτση. Η συγγραφέας Ναταλία Αποστολοπούλου, στο βιβλίο της «Δε δουλώνω, δεν απογραφώ», αναφέρεται στις ανταρτομάνες που βρέθηκαν στην εξορία. Οσα και αν γράφτηκαν, το θέμα δεν εξαντλείται... Εχουν πολλά να διδαχτούν οι νεότεροι, διαβάζοντας τα όσα έχουν δοθεί στη δημοσιότητα μέχρι σήμερα. Η ιστορία των αγώνων της Ελληνίδας αγωνίστριας, η πείρα αυτού του αγώνα αποτελούν σοβαρή παρακαταθήκη για τις νεότερες γενιές.

Γραπτά υπάρχουν, αρκεί να διαβαστούν, τόνισε η ομιλήτρια.

Σοβαρή συμβολή στα γραπτά αποτελεί, επίσης, η μπροσούρα της Πανελλαδικής Δημοκρατικής Ενωσης Γυναικών, που κυκλοφόρησε στα γαλλικά το 1949 με τον τίτλο «Για να θριαμβεύσει η ζωή». Αυτή η μπροσούρα μεταφράστηκε από το «Ριζοσπάστη» και δημοσιεύτηκε στα ελληνικά το 1996. Στην πρώτη σελίδα της μπροσούρας, αναφέρεται ο στίχος του Γάλλου κομμουνιστή Πωλ Ελυάρ, που τον Ιούνη του 1949 βρέθηκε στο Βίτσι. Αξίζει να τον θυμηθούμε:

«Αδελφές μου της Ελπίδας, ω γυναίκες γενναίες / έχετε κλείσει συμφωνία ενάντια στο θάνατο / ω αθάνατες αγαπημένες μας / παίζετε τη ζωή σας / Για να θριαμβεύσει η ζωή / είναι κοντά η μέρα ω αδελφές μου του μεγαλείου που θα κοροϊδεύουμε τις λέξεις πόλεμος και μιζέρια / γιατί θα έχετε νικήσει».

Πέρασαν χρόνια από τότε, μεσολάβησαν ήττες και ανατροπές, κατέληξε η Γ. Τρικαλινού. Παρά τα πισωγυρίσματα όμως, το δίκιο δεν μπορεί παρά μια μέρα να επικρατήσει. Τίποτα από τους αγώνες δεν πάει χαμένο...

Σήμερα οι αγώνες των γυναικών συνεχίζονται ενάντια στη διπλή και τριπλή εκμετάλλευση από την πολιτική της νέας τάξης πραγμάτων...