Προς το τέλος του Μάρτη του 1943, τότες που «τα 'σκιαζε η φοβέρα και τα πλάκωνε η σκλαβιά», δεκαεννιά ΟΚΝίτες μαζευτήκαμε ένα βράδυ σ' ένα ακριανό σπίτι και ο γραμματέας της οργάνωσής μας, ο σ. Μόσχος, μας ανακοίνωσε πως η οργάνωσή μας αυτοδιαλύεται και προσχωρεί στην ΕΠΟΝ. Σαν ακούσαμε την αυτοδιάλυση της ΟΚΝΕ, αλληλοκοιταχτήκαμε μες στο θαμπό φως του λιγδοκάντηλου. Το πρόσεξε ο Μόσχος και χαριτολογώντας είπε: «Βλέπω κρυφοκοιτάζεστε, σας φάνηκε παράξενο. Κι εγώ στην ιδρυτική περιφερειακή συνδιάσκεψη, που έγινε στο Μαυροκκλήσι Διδυμοτείχου, το ίδιο έπαθα στην αρχή». Και συνέχισε. «Η δημιουργία της ΕΠΟΝ από μια σειρά δημοκρατικές οργανώσεις, 10 στο σύνολο, είναι μεγάλο γεγονός για το παρόν και το μέλλον της ΝΕΑΣ ΓΕΝΙΑΣ της χώρας μας. Θα συμβάλει αποφασιστικά στον εθνικοαπελευθερωτικό μας αγώνα, που σαν βασικό της στόχο έχει η ΕΠΟΜ: α) Εθνική απελευθέρωση με βάση την ακεραιότητα της ΕΛΛΑΔΟΣ. β) Εξόντωση του φασισμού τώρα και στο μέλλον και κυριαρχία του Λαού». Μια χαρά σιγά σιγά άναβε μέσα μας, θαρρούσαμε πως αγκαλιαζόμασταν μ' όλους τους νέους της σκλαβωμένης πατρίδας μας, «θα είμαστε πολλοί λέγαμε», ο Μόσχος πήρε μιαν ανάσα για να συνεχίσει για το πώς θα πρέπει να δουλέψουμε για τη δημιουργία της ΕΠΟΝ. Τον διέκοψε, όμως, μια κοπέλα: «Εγώ, σύντροφε Μόσχο, δεν απείκασα καλά αυτό το "αυτοδιάλυση της ΟΚΝΕ". Εάν θα μπούμε στην ΕΠΟΝ, η ΟΚΝΕ θα σκουρπίσ'; Γι' αυτό λέου να μας το κάμ'ς λιανά».

Η ΟΚΝΕ - απάντησε ο Μόσχος - όπως και όλες οι οργανώσεις αυτοδιαλύονται και συγκροτούν όλοι μαζί την ΕΠΟΝ. Αυτή η διευκρίνιση δε μας άρεσε και ρωτούσαμε και ξαναρωτούσαμε το γιατί και το πώς.

Τελικά, πειστήκαμε όταν ο συν. Μόσχος μας έκαμε γνωστό πως η αυτοδιάλυση της ΟΚΝΕ και η συγχώνευσή της στην ΕΠΟΝ είναι απόφαση του Κεντρικού Συμβουλίου της ΟΚΝΕ και με σύμφωνη γνώμη του κόμματός μας, που ακόμα πέρυσι (Δεκέμβρης 1942) έθετε το πρόβλημα για μια πλατιά νεολαιίστικη οργάνωση.

Ο μόνος που δε συμφώνησε για την αυτοδιάλυση και «συγχώνευσή της» στην ΕΠΟΝ ήταν ο Βαΐτσης. Ο Βαΐτσης ήταν παλιότερος ΟΚΝίτης. Μεγάλωσε σε οικογένεια με τρία μέλη του κόμματος. Γονείς και αδερφό. «Γιατί; - είπε. Αν μπούμε στην ΕΠΟΝ, την ΟΚΝΕ να μην τη διαλύσουμε, όπως έκαμε το κόμμα μας. Μπήκε στο ΕΑΜ και κρατάει τα γκέμια του αγώνα, αλλά δεν αυτοδιαλύθηκε. Και καλά κάμει» και για να γίνει πιο πιστευτός ανέφερε πως αυτή η γνώμη (της μη διάλυσης της ΟΚΝΕ) δεν είναι μόνο δική του, αλλά και ο Μόσχος και πολλοί Μόσχηδες είχαν στη συνδιάσκεψη την ίδια γνώμη. «Αν διαλυθούμε μέσα στην ΕΠΟΝ, θα χαθούμε. Το κόμμα μας θα χάσει το "φυτώριό" του, τους νέους κομμουνιστές. Από την ΟΚΝΕ δεν αυγατίζει πρώτα τις δυνάμεις του το κόμμα μας;». Κάποιος τον έκοψε - «και η ΕΠΟΝ δε θα μπορεί να γίνει το "φυτώριο" - όπως λες - του κόμματος;». Θύμωσε ο Βαΐτσης.

«Δεν αποκλείω πως και από την ΕΠΟΝ θα μπουν στο κόμμα μας. Το πρόβλημα βρίσκεται αλλού. π.χ. θα αποτελέσουν την ΕΠΟΝ 10 οργανώσεις, οι οποίες ιδρύθηκαν τώρα στα χρόνια της Κατοχής, με σκοπό ν' αγωνιστούν για την απελευθέρωση της πατρίδας μας. Πολύ καλά. Οταν με το καλό απελευθερωθεί η χώρα μας, αυτές οι οργανώσεις θα σκορπίσουν σαν καλαμποκίσιο ψωμί, γιατί ο βασικός τους σκοπός θα έχει περατωθεί. Μακάρι να μην είναι έτσι. Αλλά ας υποθέσουμε πως δε θα σκορπίσει η ΕΠΟΝ μετά την απελευθέρωση. Τι θα γίνει, όμως, παραπέρα; Το πρόγραμμά της δεν αναφέρει για σοσιαλισμό, για κομμουνισμό» και ο Βαΐτσης έβγαλε ένα τσαλακωμένο χαρτί και πλησιάζοντας το λιγδοκάντηλο διάβασε το τι είναι η ΕΠΟΝ. «Είναι οργάνωση εθνικοαπελευθερωτική, αντιφασιστική, προοδευτική, αντιπολεμική, φιλειρηνική». Αυτό προβλέπονταν στο καταστατικό της ΕΠΟΝ. Ευγενικά ιδανικά θα προσελκύσουν τη νεολαία. Ετσι όμως, το κόμμα μας δε θα έχει την ΟΚΝΕ, την κομμουνιστική νεολαία. Ως γνωστόν: «Η ΟΚΝΕ αποτελούσε τμήμα του ΚΚΕ και δρούσε μέσα στα όρια του προγράμματος και της πολιτικής γραμμής του. Είχε όμως εσωτερική αυτονομία». Δεν έγινε προσπάθεια για να πείσουμε τον Βαΐτση πως είναι ανάγκη να αυτοδιαλυθεί η ΟΚΝΕ. Γιατί ο Βαΐτσης είπε ορθά - κοφτά «αφού και το κόμμα μας συμφωνάει να μπούμε στην ΕΠΟΝ κι εγώ θα μπω. Αλλά από την ΟΚΝΕ δεν ξεγράφομαι». Ξέραμε πως ο Βαΐτσης αν κάτι το θεωρούσε σωστό δεν μπορούσες να του γυρίσεις το κεφάλι, γι' αυτό και του κολλήσαμε το παρατσούκλι Ντίκος (ντούρος, άκαμπτος), που, στα χρόνια της Κατοχής, του έμεινε ψευδώνυμο. Ηταν ισχυρογνώμων, αλλά είχε και το καλό, όταν καταλάβαινε, εύρισκε μόνος του τρόπο να ανακαλέσει. Για το συγκεκριμένο, όμως, «ισχυρισμό» για την ΟΚΝΕ, ο Βαΐτσης ο Ντίκος ποτές δεν παραδέχτηκε την ισχυρογνωμία του. Πάλεψε μ' όλες τις δυνάμεις του μέσα στην ΕΠΟΝ. Εντάχτηκε στον ΕΛΑΣ και αργότερα στο ΔΣΕ, αλλά χωρίς να ΞΕΓΡΑΦΤΕΙ από την ΟΚΝΕ, όπως πάντα έλεγε. Επεσε μαχόμενος στα τέλη του 1947 στο ΔΣΕ σαν «ΟΚΝίτης». Κάθε άνοιξη πάνω στο μνήμα του, φυτρώνουν μυριάδες κόκκινα λουλούδια.

Από εκείνη τη βραδιά, άρχισε η μάχη για τη νέα νεολαιίστικη οργάνωση. Παντού γράφτηκαν συνθήματα. Το πρωί, ο κόσμος τα διάβαζε και αναρωτιόταν τι σόι συνθήματα είναι. Η γριά Μαριγώ το πρωί όταν τάιζε τ' ορνίθια τανάτισε (πρόσεξε) στο ντουβάρι καινούρια συνθήματα. Να διαβάσει δεν ήξερε, αυτά όμως τα καινούρια συνθήματα δεν ταίριαζαν με τα συνθήματα που μέχρι τότες γνώριζε. Ο καβράμας (δρεπάνι) και το τσικίτσι (σφυρί) σταυρωτά, όπως έλεγε η γριά Μαριγώ, είναι το ΚΟΥ-ΚΟΥ-Ε. Το ΙΑΜ κι του ΙΛΑΣ τα γνώριζε. Για τα καινούρια όμως συνθήματα της ΕΠΟΝ, χαμπάρι δεν είχε. Εκείνη την ώρα, περνούσε ο Δημητρός και η γριά Μαριγώ τον σταμάτησε και τον ρώτησε. «Βρε Δημητρό, ισί ανακατεύεσαι μι τα συνθήματα, για διάβασε τι σόι συνθήματα γράφ'καν απόψι; Θκάμας είνι; `Η τωρ'άιας θα φουνάξου τ' νιφούδα να τ' αζβεστώσ'» και η γιαγιά περίμενε τι θα πει ο νεολαίος και εκείνος χαμογέλασε καλόκαρδα, εξήγησε όσα είχε υπόψη του αποβραδίς. Η γιαγιά τον κοίταξε παράξενα πάνω από τα γυαλιά της και είπε:

«Ντεμέκ (δηλαδή) μας αφήν'τι κι γιατί του κάμτι αυτό; Μεις είπαμι ούλνοι μαζί στου ΙΑΜ, αν είμαστι πουλνί θα διώξουμε τσ' καταραμένοι τσ' Γερμανοί πιο μη του κουλάι (ευκολότερα) κι σεις τώρα οι νιουλέοι που σας είχαμι ουμούτ' (ελπίδα) μας αφήντ'ι. Δεν κάμτ'ι καλά». Η ανησυχία της γιαγιάς «Μας αφήντ'ι. Δεν κάμτ'ι καλά» ήταν γιατί γνώριζε πως η νεολαία του χωριού ήταν ενταγμένη στον αγώνα του ΕΑΜ. Ο Δημητρός πλησίασε τη γιαγιά και την αγκάλιασε. Η αγνότητά της, η επιθυμία της να δει το λαό μας ενωμένο στον αγώνα για τη λευτεριά, τον συγκίνησε και προσπαθούσε να της εξηγήσει όσο μπορούσε. «Μανίτσα μου, της λέει συγκινημένος, πάλι μαζί θα είμαστε στον αγώνα για τη λευτεριά. Ούλνοι μαζί. Μην γανιάζεις». Στη νεολαία άρχισε οργασμός δουλιάς, παντού κυριαρχούσε ο ενθουσιασμός και η χαρά. Οι πρώην ΟΚΝίτες δούλευαν ακούραστα από άνθρωπο σε άνθρωπο, να πείσουν τους νέους, άρχισαν να δημιουργούνται σε κάθε μαχαλά τα πρώτα τμήματα της ΕΠΟΝ. Η δουλιά προχωρούσε, ωστόσο η συμμετοχή των κοριτσιών δεν ήταν ικανοποιητική, γιατί πολλές κυρίως μάνες και γαγιάδες των κοριτσιών, που θέλανε να ενταχτούν στην ΕΠΟΝ δεν τ' άφηναν. «Δεν αφήνου ιγώ του κουρτσουδίμ' να παέν' στα ΙΠΟΝΙΑ να κάθουντι ανακατιμένα πιδιά κι κουρίτσια κι τα βράδια να φουνάζ'ν μι τα χ'νιά», το θεωρούσαν αυτό το ανακάτεμα σαν ανήθικο. Οσο όμως περνούσε ο καιρός, υποχωρούσαν αυτές οι αντιλήψεις. Βλέπανε πως ανακατεμένοι οι νέοι στη δουλιά του Αγώνα για τη λευτεριά, όχι μόνο δεν έβλαπτε την ηθική των κοριτσιών, αλλά την ενίσχυε.

Στα μέσα του Απρίλη της ίδιας χρονιάς, έγινε γενική συνέλευση στην ΕΠΟΝ σε καφενείο, που, λόγω Κατοχής, δε λειτουργούσε και εκλέξανε πενταμελές γραφείο, τρία αγόρια και δυο κοπέλες, και το καφενείο, αφού το πρόσφερε ο νοικοκύρης, το έκαμαν λέσχη της ΕΠΟΝ. Για πρώτη φορά τέτοιο «Μαραφέτι» γίνονταν στο χωριό, όπως λέγανε οι γεροντότεροι. Ετσι, για πρώτη φορά, τα νιάτα, δίπλα στον αγώνα που κάνανε για τη λευτεριά, καταπιάστηκαν και με την εκπολιτιστική δραστηριότητα στο χωριό. Κάθε Σάββατο βράδυ, συγκεντρώνονταν οι ΕΠΟΝίτες και τ' αετόπουλα και παρουσίαζαν αυτοσχέδια προγράμματα, απαγγελίες, τραγούδια και χορούς και τους καμάρωναν οι γονείς τους. Στο χωριό είχαν έρθει δύο δασκαλίτσες, όπως τις φώναζαν κανακάρικα και βάλθηκαν με το σαραβλιασμένο γραμμόφωνο να μάθουν ευρωπαϊκούς χορούς τους νέους.

Ετσι, κάθε Σάββατο βράδυ, μετά από τα προγράμματα που παρουσίαζαν οι ΕΠΟΝίτες που τα παρακολουθούσε σχεδόν όλο το χωριό, στο τέλος μιας βραδιάς, χόρεψαν και τον «αγκαλιαστό» χορό. Εγινε της κακομοίρας. Ορμησαν μανάδες μες στο χορό και κυριολεκτικά άρπαζαν τα κορίτσια τους με φωνές και βλαστήμιες. Χάλασε το χουζμέτι (η δουλιά), πολλοί κατάκριναν τις μάνες που πήραν τα κορίτσια τους από το χορό. Αλλά πολλοί λέγανε καλά έκαναν. «Μεις ντα χουρεύαμι, πρώτα τα παλικάρια κι μιτά τα κουρίτσια για να κουλτσιαστεί (συνδεθεί) ου χουρός, έπριπι αφτ'νοί που θα τους κούλτσιαζαν να είναι συγγένεια. Αλλιώς θα σ' έβγαζαν τραγούδι. Κι τώρα ν' αγκαλιάζοντι κουρίτσια μι τ' αγόρια για να χουρέψ'ν' θα μας χέσ' θιός». Δημιουργήθηκαν αρκετά προβλήματα, πολλά κορίτσια που δεν τ' άφηναν να ανακατεύονται με τις διεργασίες της ΕΠΟΝ δεν άκουγαν τους γονείς τους και παίρνανε μέρος στην ΕΠΟΝ. Δημιουργήθηκαν προβλήματα οικογενειακά - λιγοστά, αλλά γίνανε ορισμένες οικογένειες άνω - κάτω. Υπήρχαν οικογένειες νέοι και πατεράδες, που θεωρούσαν πως δεν είναι κακό να χορεύουν και τους ευρωπαϊκούς χορούς. Βρίσκανε, όμως, αντίσταση από τις μανάδες και προπαντός από τις γιαγιάδες. Που θεωρούσαν κακό φαινόμενο προπαντός τις χοροεσπερίδες.

Οσο φούντωνε το αγωνιστικό πνεύμα που αγκάλιαζε όλο το χωριό με τις οργανώσεις της Εθνικής Αντίστασης ΕΑΜ, Εθνική Αλληλεγγύη, ΕΤΑ (Επιμελητεία του Αντάρτη), Εφεδρικό ΕΛΑΣ, ΕΠΟΝ, Αετόπουλα και βλέποντας πως η ΕΠΟΝ ασχολούνταν και με κοινωνικά προβλήματα, βοηθούσε τις οικογένειες των ΕΛΑΣιστών, τις γκαστρωμένες γυναίκες, ανήμπορες οικογένειες, γέροντες, αλλά και προβλήματα του χωριού, όπως διόρθωμα βρυσών, μικρογεφυρών κ.ά., ανέβαινε το κύρος της ΕΠΟΝ. Το Φλεβάρη 1944 γιόρτασαν την πρώτη επέτειο από την ίδρυση της ΕΠΟΝ. Το καλλιτεχνικό πρόγραμμα που δόθηκε το παρακολούθησε και μια ομάδα ανταρτοΕΠΟΝιτών, όπου ήταν και 4 πρώην ΟΚΝίτες από το χωριό.

Προς τιμήν του ενός χρόνου από την ίδρυση της ΕΠΟΝ, όλοι οι ΕΠΟΝίτες και τ' αετόπουλα πρόσφεραν στην Αλληλεγγύη τρόφιμα για τα παιδιά της Αθήνας, μετά τα Δεκεμβριανά. Αυτή ήταν και η τελευταία ανθρωπιστική προσπάθεια της νέας γενιάς, που πήγαζε μέσα από τα ευγενικά ιδανικά της ΕΠΟΝ. Από κει και πέρα, μετά τη Συμφωνία της Βάρκιζας, αντί για αναγνώριση της προσφοράς στον αγώνα για τη λευτεριά, η ΕΠΟΝ - όπως όλη η Εθνική Αντίσταση - δέχτηκε την πιο βάρβαρη και απάνθρωπη μεταχείριση από τις αντιδραστικές δυνάμεις - συνεργάτες των Γερμανών - και με την ευλογία των Αγγλων επεμβασιών με φυλακές, δολοφονίες, βίαιες πράξεις στις ΕΠΟΝίτισσες, κόψιμο μαλλιών τους, δικαστήρια, εκτελέσεις, χιλιάδες καταδιώχτηκαν στα βουνά.

Μεγάλο μέρος ΕΠΟΝιτών αναγκάστηκαν να ξαναζώσουν τ' άρματα στο ΔΣΕ. Η ΕΠΟΝ πάλευε για τη δημοκρατία και την ανεξαρτησία της πατρίδας μας. Οι εγκάθετοι στην εξουσία με τα όπλα των Αγγλων δε θέλανε ν' ακούγεται η φωνή της ΕΠΟΝ. Ετσι, το φθινόπωρο του 1947, με τον περιβόητο Νόμο 509, διέλυσαν τη θρυλική ΕΠΟΝ. Συνέχισε τον αγώνα μέσα σε δύσκολες συνθήκες. Δεν άντεξε, το 1952 έγινε προσπάθεια να ανασυγκροτηθεί, η προσπάθεια δεν επιτεύχθηκε. Ετσι, το κόμμα μας έμεινε για αρκετά χρόνια χωρίς επαφή με οργανωμένο νεολαιίστικο κίνημα. Εμεινε χωρίς «φυτώριο», όπως έλεγε ο «Ντίκος» και έπρεπε να περάσουν πάνω από 20 χρόνια, 1947-1968, για να ξαναγεννηθεί η ΟΚΝΕ με τη μόνη διαφορά χωρίς «Ο» μπροστά. Γεννήθηκε στα χρόνια της χούντας και άντεξε 6 χρόνια στην παρανομία και αναδείχτηκε η ΚΝΕ μια από τις πιο δυναμικές νεολαιίστικες οργανώσεις, που συνέβαλε στο γκρέμισμα της χούντας. Ετσι, το κόμμα μας ξαναντάμωσε και οργανωτικά με τη νεολαία μας, την ΚΝΕ, που δικαιολογημένα, όταν γίνεται λόγος για την ΚΝΕ, στο 10 Συνέδριο του ΚΚΕ αναφέρεται πως: «Η ΚΝΕ έχει σταθεί άξιος βοηθός του κόμματος στην καθημερινή δουλιά του, φυτώριο μελών και στελεχών του». Η Νεολαία (επαναστατική) ξαναβρίσκει το δρόμο της, που για αρκετά χρόνια, λόγω της αυτοδιάλυσης της ΟΚΝΕ και της «συγχώνευσής της» στην ΕΠΟΝ, παρατηρήθηκε μια διακοπή Νεολαίας (οργανωμένη) με το κόμμα μας και αυτή τη διακοπή έρχεται να την ενώσει η (Ο)ΚΝΕ. Ετσι, η νεοϊδρυμένη ΚΝΕ, στο πρώτο φύλλο της παράνομης εφημερίδας της «Οδηγητής», στην έκκληση προς Νεολαίες όλων των άλλων κομμάτων για ενότητα δράσης, αναφέρει: «Από την πλευρά μας, συνεχίζοντας τις ηρωικές παραδόσεις της ΟΚΝΕ, σας δηλώνουμε υπεύθυνα πως είμαστε αποφασισμένοι να δώσουμε ό,τι πολυτιμότερο διαθέτουμε στον ιερό αυτό αγώνα». Εδώ είναι ξάστερα τα πράγματα. Ωστε τον κρίκο αποσύνθεσης που έγινε θεληματικά το 1943 (για την ίδρυση της ΕΠΟΝ) δεν τον συνδέει μ' αυτήν - την ΕΠΟΝ - αλλά την υπερπηδά και συνδέει το κρίκο της με τον κρίκο της ΟΚΝΕ. Γιατί μ' αυτήν, την ΟΚΝΕ να το πούμε απλά, ταιριάζει γιατί εδώ γίνεται λόγος για «σοσιαλισμό και κομμουνισμό», όπως έλεγε ο Βαΐτσης. Η ΕΠΟΝ δεν άντεξε στην πίεση που δέχτηκε από τους ξενόδουλους στην παρανομία, όπως η ΟΚΝΕ από το 1922-1943 (21 χρόνια) ή όπως η ΚΝΕ 6 χρόνια στην παρανομία στα χρόνια της χούντας.

Η ΕΠΟΝ δεν άντεξε, γιατί «τερματίστηκε ο βασικός της σκοπός (Βαΐτσης) που ήταν η απελευθέρωση της πατρίδας μας». `Η γιατί ήταν ετερόκλητη οργάνωση (ένας συνασπισμός οργανώσεων νέων) ή γιατί δεν είχε ιδεολογικό σαφέστερο προσανατολισμό. Δε γινόταν με την απελευθέρωση η μετεξέλιξη της καπιταλιστικής κοινωνίας σε σοσιαλιστική, κομμουνιστική (είναι ένα θέμα, που ακόμα, τουλάχιστον εγώ, δεν έχω υπόψη μου αν μελετήθηκε κριτικά, αν η προσχώρηση της ΟΚΝΕ στην ΕΠΟΝ δε θα 'ταν προτιμότερο να μη διαλυθεί, και ν' ακολουθούσε το παράδειγμα του κόμματός μας). Μπήκε στο ΕΑΜ και πρωτοστάτησε. Οταν όμως το ΕΑΜ «σκόρπισε», το κόμμα απρόσκοπτα, χωρίς διακοπές, συνέχισε το έργο του. Η ιστορία του γράφεται και όταν φτάσει στο κεφάλαιο ΚΚΕ και Νεολαία, ασφαλώς θα γίνει λόγος γι' αυτήν την περίοδο 1943-1968. Οπου μεσολάβησε η δημιουργία μιας πλατιάς εθνικοαπελευθερωτικής δημοκρατικής οργάνωσης 1943-1947, που δικαιωματικά και σε ντοκουμέντο της ΚΝΕ αναφέρεται: «Νέοι μέσα από τις γραμμές της ηρωικής ΟΚΝΕ και της ΕΠΟΝ έφτασαν στην υπέρτατη θυσία για το καλό του λαού και για την προκοπή του τόπου».

Ετσι όπως διαμορφώθηκε η δραστηριότητα της νεολαίας 1943-1968, αν ο αγαπητός μας Βαΐτσης ζούσε, εμάς τους τρεις που σωθήκαμε από τη λαίλαπα των ντόπιων και ξένων Αγγλοαμερικάνων, σίγουρα θα μας έλεγε: «Είδγιατι τι έγινι όταν σας τάλιγα του 1943 για την ΟΚΝΕ;». Εμείς τι θα λέγαμε, εκείνον τον καιρό, η γκλάβα μας δεν είχε τη δύναμη να προβλέψει τόσο μακριά. Αυτή είναι η αλήθεια. Πέρασαν 62 χρόνια, που η ΟΚΝΕ πρωτοστάτησε για τη δημιουργία της ΕΠΟΝ, η οποία άφησε μια χρυσή σελίδα στην ιστορία της ΝΕΑΣ ΓΕΝΙΑΣ. Η ΕΠΟΝ, έτσι όπως οργανώθηκε, άφησε ανεξίτηλα ΙΔΑΝΙΚΑ, που βροντοφωνάχτηκαν απ' άκρη σ' άκρη της πατρίδας μας και παραδειγματίζουν τους νέους. Λευτεριά, Δημοκρατία, Μόρφωση, Χαρά, Πολιτισμός. Αυτή ήταν η ΕΠΟΝ, που και εκείνοι που τη μάτωσαν, τη διέλυσαν «διά ροπάλου», αναγκάστηκαν να αναγνωρίσουν τη συμβολή της στον τιτάνιο αγώνα για την απελευθέρωση της πατρίδας μας, σαν αντιστασιακή οργάνωση και όσοι επέζησαν αξίζουν το δίπλωμα και το μετάλλιο του αγωνιστή της Εθνικής Αντίστασης σαν ΕΠΟΝίτες. Αυτή ήταν η ΕΠΟΝ, δημιούργημα των κομμουνιστών, κι αυτό το μαρτυρούν τα ντοκουμέντα του ΚΚΕ. Στα χρόνια της Κατοχής, ήταν το μοναδικό κόμμα της χώρας μας, που το Δεκέμβρη 1942, στην Πανελλαδική Συνδιάσκεψη του Κόμματος, καλούσε την «ελληνική νέα γενιά να συγκροτηθεί μια ενιαία και γιγαντιαία εθνικοαπελευθερωτική οργάνωση και να γίνει βασική μαχητική δύναμη του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου».

«Το Κόμμα οφείλει να βοηθήσει με όλες τις δυνάμεις την Κομμουνιστική Νεολαία να παίξει αποφασιστικό ρόλο στη συγκρότηση της Ενιαίας Οργάνωσης της ΝΕΑΣ ΓΕΝΙΑΣ και να συγχωνέψει τις δυνάμεις της μέσα σ' αυτήν». Ο στόχος του Κόμματος έγινε πράξη. Δημιουργήθηκε η ΕΠΟΝ, γιατί οι ΟΚΝίτες με 22χρονη πείρα και οι ΕΠΟΝίτες κομμουνιστές έπαιξαν αποφασιστικό ρόλο για τη δημιουργία της θρυλικής ΕΠΟΝ. Και η θέση του Κόμματος για την Πανελλαδική Συνδιάσκεψη του ΚΚΕ για τη Νεολαία σωστά εκτιμά πως «οι πολιτικές οργανώσεις, όπου συμμετείχαν ενεργά κομμουνιστές και αριστεροί νεολαίοι, όπως η ΕΠΟΝ, η Νεολαία της ΕΔΑ, η Δημοκρατική Νεολαία Λαμπράκη, επιβεβαιώνουν τον αναντικατάστατο ρόλο του Κόμματος στον ευρύτερο αγώνα της νεολαίας». Τώρα, το λόγο τον έχει και πάλι η (Ο)ΚΝΕ. Η Πανελλαδική Συνδιάσκεψη του Κόμματος για τη Νεολαία θα της δώσει νέα εφόδια. «Για να γίνει η ΚΝΕ γερή και μαζική. Η ΚΝΕ είναι η πολιτική οργάνωση, που μπορεί να συσπειρώσει σε κινηματική βάση πλατιές μάζες της νεολαίας».

***

Βιβλιογραφία:

- «40 χρόνια του ΚΚΕ», σελ. 485, «Στ' άρματα στ' άρματα 1940-1945», σελ. 137-139, 581-583, 10ο Συνέδριο του ΚΚΕ, Μάης 1978, σελ. 39

- «Κομμουνιστική Επιθεώρηση», Μάρτης 1978, σελ. 44

- «Εθνική Αντίσταση», συλλογή τρίτη, Δεκέμβρης 1962, σελ. 232, 234

- Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ. Α` τόμος, σελ. 130

- Πρώτο φύλλο «ΟΔΗΓΗΤΗΣ» της ΚΝΕ, 1968

- «Εθνική Αντίσταση», τεύχος 83ο, 1994, σελ. 70-71

- Θέσεις της Πανελλαδικής Συνδιάσκεψης του ΚΚΕ για τη Νεολαία, σελ. 1, 14