1. Κακολύρι 5/44 - η ιστορία μιας μέρας

του Σταύρου Ιωάννου

Τελικά, πρέπει να περπατάμε με πολλή προσοχή πάνω στα χώματα της πατρίδας μας! Γιατί, όπου και να πατάνε τα πόδια μας, ο τόπος έχει βαφεί με αίμα! Εκατοντάδες φορές περπάτησα στην περιοχή του χωριού Κακολύρι (σημερινό Ταξιάρχες) της Εύβοιας και τη γύρω περιοχή, χωρίς να ξέρω την ιστορία αυτού του τόπου. Και πρέπει να ευχαριστήσω τον Σταύρο Ιωάννου, που μου (μας) διηγήθηκε, με μεστό και σφαιρικό τρόπο, το κάψιμο του χωριού και τη σφαγή των κατοίκων του από τους Γερμανούς του 1944. Πιστέψτε με, με μιας έλαμψε, όπως θα έλεγε ο ποιητής, όλο το φως του κόσμου! Ο χώρος μέσα μου πήρε άλλη διάσταση. Διευρύνθηκε! Εγινε μέρος της παγκόσμιας θυσίας και της παγκόσμιας αντίστασης. Οταν ξαναβρεθώ σε εκείνα τα μέρη, θα προσέχω πού θα πατάω!

1944. Οι αντάρτες πρέπει να αποκόψουν τους Γερμανούς, που βρίσκονται στην Κύμη, από τη Χαλκίδα. Αποφασίζουν να ανατινάξουν τη γέφυρα, που ενώνει την περιοχή με την υπόλοιπη Εύβοια. Η απόπειρα δεν επιτυγχάνει. Οι Γερμανοί, για μια ακόμα φορά, για να τρομοκρατήσουν τον κόσμο, καταφεύγουν στα αντίποινα. 56 δολοφονημένοι, ανάμεσά τους και παιδιά! 56 σπίτια καμένα...

Πέρα από την ικανότητα του σκηνοθέτη στη διήγηση, εκείνο που κάνει εντύπωση στο φιλμ, είναι οι κάτοικοι της περιοχής. Εχουν περάσει 60 και παραπάνω χρόνια και όλοι τους κρατάνε ζωντανή την εικόνα της θυσίας και της καταστροφής! Μιλάνε, σαν να μιλάνε για ένα γεγονός, που έγινε μόλις εχτές!

2. Εκτός σχεδίου

του Μένιου Δίτσα

Αλλοι, «φούστα κλαρωτή» και φολκλόρ και άλλοι, όπως ο Μένιος Δίτσας, προσπάθεια, έστω συναισθηματική, να φωτιστεί το ζήτημα των τσιγγάνων! Στο «Εκτός Σχεδίου», ο έμπειρος - και κοινωνικά - σκηνοθέτης προσφέρει πολύτιμα στοιχεία, για σφαιρική κατανόηση του προβλήματος.

Ο Δίτσας «απαγορεύει» στο φακό του (φωτογραφία Προκόπης Δάφνος), να εκμεταλλευτεί το ζήτημα - και το θέαμα - των Τσιγγάνων. Με τα εκατοντάδες πολύτιμα στοιχεία, τα οποία συνέλεξε και παραθέτει με το σπικάζ της ταινίας, προσπαθεί να «γνωστοποιήσει» το ζήτημα των Τσιγγάνων σε όλη του την έκταση. Και τονίζει: Δε γίνεται, πια, να κλείνουμε τα μάτια. Πρέπει να βρεθεί λύση!

3. Το πήδημα του Κατσαντώνη και ο μπάρμπα Λάμπρος

του Γιώργου Κολόζη

Μια αξιέπαινη προσπάθεια, που δεν πέτυχε, να καταδειχτεί η ιστορική συνέχεια στην περιοχή των Αγράφων. Ο σκηνοθέτης προσπάθησε, με τεχνητό τρόπο, δυστυχώς, να αποδείξει πως η ιστορική μνήμη παραμένει πάντα ζωντανή. Ο Κατσαντώνης (η ιστορία) είναι κάτω από κάθε πέτρα που θα σηκώσεις.

Ο Γιώργος Κολόζης προδόθηκε από τα μέσα που χρησιμοποίησε. Αν ήταν πιο διακριτικός, αν δεν υπέκυπτε στις ευκολίες της διπλοτυπίας, και έκανε αυτή τη μεταφορά με πιο «εκλεπτυσμένα» μέσα (π.χ. ήχους, μουσικές, κλπ.), σίγουρα θα γινόταν πιο αποτελεσματικός.

Πάντως, πρέπει να του αναγνωριστεί ότι οι προβληματισμοί του είναι προς τη σωστή κατεύθυνση. Σε μια περίοδο που άλλοι σφυρίζουν αδιάφορα, αυτός προσπαθεί να σφυρίξει ...κλέφτικα (με όλη τη σημασία της λέξης).