Αποπνιχτικό το στοίβαγμα δεκάδων ψυχών στο ολλανδικό φορτηγό. Και το δρομολόγιο από την Ολλανδία, μέσω Βελγίου, για τη Βρετανία ατελείωτο. Αγνωστο το πόσος ιδρώτας, πόσα μερόνυχτα κόπου επενδύθηκαν σε αυτό το ταξίδι θανάτου. Σκοτάδι στις έρευνες για την ανακάλυψη των ενόχων. Σιωπή, νεκρική σιωπή σφραγίζει τα στόματα των θυμάτων. Και αυτών που επέζησαν. Επέζησαν από το φριχτό θάνατο της ασφυξίας, απειλούνται με φριχτό θάνατο από τα χέρια όσων τους οδήγησαν στην κόλαση, αν μιλήσουν.

Πόσο διαρκεί ο αποτροπιασμός; Πόσο διαρκεί η φρίκη; Μία ημέρα, δύο, άντε, τρεις, αν, παρ' ελπίδα, δεν υπάρξουν άλλα θέματα στην επικαιρότητα. Και μετά; Η σιωπή. Η νεκρική σιωπή. Η συνέχιση της φυσιολογικής μας ζωής, των καθημερινών μας ρυθμών. Η πορεία προς την ανάπτυξη και την οικονομική ευημερία. Η υπενθύμιση του πολιτισμένου μας παρελθόντος και του δυναμικά εξελισσόμενου παρόντος μας. Οι ατελείωτες αναλύσεις για την αναγκαιότητα προσαρμογής στα νέα εξελιγμένα δεδομένα, στο νέο εξελιγμένο τρόπο ζωής. Οι ύπουλες και πολλαπλές λεκτικές και χρηστικές αναφορές στο σεβασμό των αόριστων, ελαστικών και, κατά περίπτωση, οριζόμενων ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Κι όμως. Το ματωμένο αυτό νήμα μάς ενώνει, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, με όλες σχεδόν τις ένδοξες στιγμές του παρελθόντος, της ιστορίας. Ανθρωποι, σαν και εμάς, που για κάποιον μη εξηγήσιμο παρά μόνο με κριτήριο το συμφέρον των ισχυρών λόγο, ήταν λίγο ή πολύ κατώτεροι από άλλους. Ανθρωποι που γεννιούνταν, ζούσαν, ερωτεύονταν και πέθαιναν, λίγο λιγότερο άνθρωποι από τους άλλους.