«Ομορφο είναι. Λιτό». «Και στο κατάλληλο σημείο». «Ο κόσμος του χωριού το έχει αγκαλιάσει». «Κοίτα, εκεί είναι το Πάτωμα, πόσοι χάθηκαν εκεί... Απ' την κορφούλα φαίνεται κι η Πέτρα Μούκα, εκεί ήταν το Αρχηγείο. Και πιο δεξιά, ψηλά, η Αρένα. Απέναντι αρχίζουν τα υψώματα του Σμόλικα, πίσω, δε φαίνεται από δω, είναι ο Κλέφτης».

Κάτω στη βάση του λόφου, στην άκρη του χωριού, μια γερόντισσα βοηθάει τον Μιχάλη που χτίζει ένα γεφυράκι με ξύλινη βάση και πέτρα στο πέρασμα. Από κει ξεκινά ένα παλιό ανταρτομονοπάτι που βγάζει ίσα πάνω μέσα από το δάσος σ' ένα παλιό πολυβολείο του Δημοκρατικού Στρατού.

Εκεί στο πολυβολείο, μια ομάδα καθαρίζει το μέρος. Λίγο πριν, άλλοι, είχαν τελειώσει την ανακατασκευή του. Εκεί στο ίδιο σημείο που ήταν το παλιό, πάνω απ' τον Σαραντάπορο, το έχτισαν πάλι πέτρα την πέτρα, με το άνοιγμα του πολυβόλου στη θέση του και τα περάσματα στο πλάι, προς τις θέσεις υποστήριξης. Πίσω και πάνω από το πολυβολείο ολοκληρώνονται οι εργασίες για το συμβολικό μνημείο που θα αποκαλυφθεί σήμερα.

Χώρος επισκέψιμος πλέον, έτοιμος να υποδεχτεί τους χιλιάδες που έχουν ήδη πάρει το δρόμο από κάθε γωνιά της Ελλάδας για να παραστούν σήμερα το μεσημέρι, στις 2, στην εκδήλωση που οργανώνει η ΚΕ του ΚΚΕ για τα 60χρονα του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας.

Και το χωριό, μ' έναν τρόπο, είναι κι αυτό στα γιορτινά του. Πεντακάθαρη η πλατεία που θα υποδεχτεί το μεγαλύτερο μέρος όσων φτάσουν ως εδώ, η φωτογραφική έκθεση με τα ντοκουμέντα από τη δράση του ΔΣΕ έτοιμη να απλωθεί, ο καιρός μόνο μπουμπουνίζει, αλλά έτσι είναι εδώ, πάντα. Εδώ είναι Γράμμος!

Εδώ η αντάρα του καιρού έδενε και δένει με το ανυπότακτο.

Η δράση του ΔΣΕ, είναι αλήθεια απλώθηκε παντού, στιγμές άφατου ηρωισμού καταγράφηκαν σ' όλη τη χώρα, δεν υπάρχει τσουγκάρι σ' όλον τον ορεινό όγκο απ' το βορρά ως το νότο που να μη μαρτυρά την παρουσία των σταυραετών του ΔΣΕ.

Εδώ, όμως, στο Γράμμο, είναι που μπήκαν πιο γερά τα θεμέλια για μια πατρίδα λεύτερη, μια πατρίδα χωρίς ξένους δυνάστες και ντόπιους εκμεταλλευτές. Η φωτογραφική έκθεση που παρουσιάστηκε στα πλαίσια του αντιιμπεριαλιστικού διημέρου της ΚΝΕ στο Νεστόριο, δεν έδειχνε μόνο το πεδίο της μάχης, αλλά και τους χώρους κυριαρχίας μιας λαϊκής εξουσίας. Ενας φούρνος που ψήνει, ένα υπαίθριο σχολειό, ένα εργαστήριο ραπτικής, είναι εικόνες καθημερινές, εδώ όμως σήμαιναν μια νέα ζωή, που μάχονταν με το 'να χέρι στο όπλο και τ' άλλο στο αλέτρι.

Κι όταν η ΚΕ του ΚΚΕ σήμερα διακηρύσσει «στο ΚΚΕ και μαζί με το ΚΚΕ. Εδώ χτυπά η καρδιά του μέλλοντός μας. Εδώ βρίσκεται η δικαίωση του αγώνα και της θυσίας του ΔΣΕ. Εδώ γίνονται ένα, το χτες με το σήμερα και το αύριο», αυτή η αναφορά αποκτά μια απόλυτα κυριολεκτική διάσταση εδώ στο Γράμμο.

Γιατί εδώ στο Γράμμο, είναι που διακηρύχτηκε ένοπλα το δικαίωμα ενός λαού να οργανώσει τη ζωή του όπως του ταιριάζει, χωρίς εκμετάλλευση. Εδώ στο Γράμμο είναι που η αστική τάξη ήρθε αντιμέτωπη με το σοβαρό ενδεχόμενο να δει το κράτος της να γκρεμίζεται σε μια στιγμή κορύφωσης της ταξικής πάλης.

Εδώ στο Γράμμο, λοιπόν, το ΚΚΕ τιμά σήμερα τους αξιωματικούς και υπαξιωματικούς, άντρες και γυναίκες, τους απλούς μαχητές και τις μαχήτριες του ΔΣΕ.

Χιλιάδες νεολαίοι που τις προηγούμενες μέρες πήραν μέρος στο 15ο Αντιιμπεριαλιστικό Διήμερο της ΚΝΕ στο Νεστόριο, κατευθύνονται σήμερα στη Λυκόρραχη για την κεντρική εκδήλωση. Μαζί τους και χιλιάδες άλλοι κομμουνιστές που ανεβαίνουν ειδικά σήμερα στο Γράμμο ανταποκρινόμενοι στο κάλεσμα του ΚΚΕ.