Η Μεσόγειος είναι μια θάλασσα ουσιαστικά κλειστή, ευπαθής και απειλούμενη. Συνορεύει με 18 χώρες και μέσω αυτής διενεργείται μεγάλο μέρος του θαλάσσιου εμπορίου, κυρίως από τότε που άνοιξε η διώρυγα του Σουέζ. Οι περιβαλλοντικές πιέσεις που δέχεται, τόσο ο βυθός της, όσο και τα παράλια είναι τεράστιες. Αποτέλεσμα, η υιοθέτηση του Μεσογειακού Προγράμματος Δράσης το 1975 στη Βαρκελώνη. Τέσσερα πρωτόκολλα υπογράφηκαν από τις 17 χώρες (η Αλβανία αρνήθηκε) καλύπτοντας το θεσμικό μέροςτης προστασίας της Λεκάνης από τη ρύπανση. Το 1978 τίθεται σε ισχύ το πρωτόκολλο που αφορά την "πρόληψη της μόλυνσης από τα σκουπίδια που πετάνε τα πλοία και τα αεροπλάνα".Το ίδιο έτος έχουμε άλλο ένα για την "καταπολέμηση της θαλάσσιας μόλυνσης από το πετρέλαιο κι άλλες βλαβερές ουσίες σε επείγουσες περιπτώσεις".Δυο χρόνια μετά υπογράφεται αυτό που αφορά τη "μόλυνση από τις χερσαίες πηγές".Τέλος το 1982 έχουμε το πρωτόκολλο για τις "προστατευόμενες περιοχές".

Ενας θαλάσσιος ευπαθής χώρος με απουσία ισχυρών ρευμάτων δέχεται υπερβολικά μεγάλη ρύπανση. Σε περιόδους αιχμής μετακινούνται μισό εκατομμύριο άνθρωποι και μέχρι πέντε χιλιάδες πλοία. Η προκύπτουσα ρύπανση από αυτή την αιτία θα ήταν ασήμαντη αν γίνονταν σεβαστοί οι υπάρχοντες κανονισμοί. Κάτι που δυστυχώς δε συμβαίνει. Κάθε χρόνο υπολογίζεται ότι καταλήγουν στο βυθό της Μεσογείου μέχρι 1.000.000 μετρικοί τόνοι πετρελαίου από τους οποίους μόνο το 10% αντιστοιχεί σε ναυτικά ατυχήματα. Η πραγματική απειλή για την οικολογική ισορροπία της περιοχής προέρχεται από την ηπειρωτική περιοχή (σσ τις "χερσαίες πηγές" όπως ονομάζονται στη Συνθήκη της Βαρκελώνης). Η ανάλυση της ρύπανσης, καθώς και ο υπολογισμός της από πηγές, όπως τα οικιακά - βιομηχανικά λύματα, τις εκροές καλλιεργειών, τα ραδιενεργά απόβλητα, τις εκροές των ποταμών, είναι δύσκολη υπόθεση, λόγω της υπάρχουσας πολυπλοκότητας. Ετσι έχουμε τάξεις μεγέθους, αντί απόλυτες τιμές. Η ρύπανση από χερσαίες πηγές είναι 430 δισ. κυβικά μέτρα από ποτάμια και 350 εκατ. μετρικοί τόνοι αιωρούμενα στερεά απόβλητα και περιλαμβάνουν: 360.000 μετρικούς τόνους φωσφόρου,1.000.000 τόνους αζώτου,60.000 τόνους απορρυπαντικών,12.000 τόνους φαινόλης,90 τόνους εντομοκτόνων (με πολύ βλαβερές οργανοχλωρικές ενώσεις), 130 τόνους υδραργύρου,3.800 τόνους μολύβδου,2.400 τόνους χρωμίου και 25.000 τόνους ψευδαργύρου.Τα μέταλλα αυτά είναι γνωστό ότι μπορούν να καταλήξουν στον ανθρώπινο οργανισμό από το πλαγκτόν μέχρι τα αρπακτικά, μέσω της τροφικής αλυσίδας.Τα οστρακοειδή είναι ιδιαίτερα ευάλωτα μιας και λειτουργούν ως "συσσωρευτές - φίλτρα". Αρκεί να αναφέρουμε ότι μερικά στρείδια έχουν τη δυνατότητα να φιλτράρουν μέχρι τέσσερα λίτρα νερού την ώρα! Το βορειοδυτικό τμήμα της Λεκάνης είναι το πιο αναπτυγμένο και ως τέτοιο δέχεται το 1/3 του συνολικού φορτίου ρύπανσης. Για την ατμοσφαιρική ρύπανση δεν υπάρχουν ικανοποιητικά στοιχεία. Πάντως διάφοροι υπολογισμοί εκτιμούν ότι μέχρι 30.000 τόνοι μολύβδου καταλήγουν στη θάλασσα. Πηγή προέλευσης; Τα καυσαέρια αυτοκινήτων κυρίως...

Στα τέλη του αιώνα ο πληθυσμός των χωρών που βρέχονται από τη Μεσόγειο θα γνωρίσει αύξηση 30%. Δηλαδή από 335 εκατομμύρια θα φτάσει τα 438 εκατ. Ηδημογραφική πίεση αυτή αναπόφευκτα θα επιδράσει στο φυσικό και βιολογικό περιβάλλον.Δεν είναι απίθανο να σημειωθούν μέχρι και συγκρούσεις σε κάποιες περιοχές. Είναι βέβαιο ότι θα παρατηρηθούν μαζικές μεταναστεύσεις ή μετακινήσεις από το εσωτερικό προς τα παράλια. Κι επειδή η δημογραφική αύξηση θα παρατηρηθεί στις λιγότερο αναπτυγμένες χώρες, όπου ο πληθυσμός είναι πολύ νέος ηλικιακά,, άρα περισσότερο ελκόμενος στα καταναλωτικά αγαθά,η σχέση πληθυσμού - περιβάλλοντος θα είναι σε βάρος του δεύτερου, με βάση τις επικρατούσες συνθήκες. Παρά τα όσα αναφέρουν οι "ειδικοί" και οι "εκθέσεις τους", που γίνονται συνήθως μέσα από πολυτελή γραφεία και τη βοήθεια Η/Υ, χωρίς την παραμικρή επαφή με τους λαούς, υπάρχει ένα στοιχείο σημαντικό. Το ανθρώπινο δυναμικό με κατάλληλη εκπαίδευση, αν διαθέτει κατάλληλες υγειονομικές υπηρεσίες, είναι πολύτιμος οικονομικός πόρος.

Στο σημείο αυτό πρέπει να τονίσουμε, όπως έχουμε κάνει συχνά από αυτή τη σελίδα, ότι σε χώρες με έντονα οικονομικά προβλήματα το περιβάλλον έρχεται σε δεύτερη μοίρα. Δέντρα θα κοπούν για καύσιμα, έδαφος θα καλλιεργηθεί εντατικά για να αποδώσει περισσότερο, υδάτινοι πόροι θα σπαταληθούν με στόχο μεγαλύτερες σοδειές. Είναι αστείο να συζητούνται περιβαλλοντικά προγράμματα για μια σειρά χώρες και την ίδια στιγμή να κλείνουμε τα μάτια στην αθλιότητα που επικρατεί. Το ζήτημα είναι η βοήθεια προς αυτές τις χώρες. Η ουσιαστική, όμως, κι όχι αυτή που παρέχει η Διεθνής Τράπεζα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και που τις οδηγούν σε ακόμα μεγαλύτερα αδιέξοδα. Οι φτωχές χώρες σε συνθήκες ελεύθερης οικονομίας,κάτω από το ληστρικό καθεστώς εκμετάλλευσης των φυσικών τους πόρων από τις πολυεθνικές,δεν έχουν την παραμικρή τύχη για "καλύτερες μέρες".Το ίδιο ισχύει για το περιβάλλον. Από κει πρέπει να αρχίσει η συζήτηση και βασική προϋπόθεση γι' αυτό είναι η ανάπτυξη ενός ισχυρού κινήματος που θα πιέσει προς προοδευτικές κατευθύνσεις. Η βοήθεια από το Βορρά προς το Νότο δε θα συμβεί ποτέ από μόνη της. Οσοι υποστηρίζουν το αντίθετο είναι αφελείς ή (πολιτικά) απατεώνες.

Υπάρχουν όμως κι ορισμένες θετικές ενδείξεις που, αν και δεν αλλάζουν την κατάσταση, σίγουρα πρέπει να προσεχτούν και να τις εκμεταλλευτούμε ανάλογα. Τα ποσοστά γεννητικότητας σε χώρες όπως η Τουρκία, ο Λίβανος, η Συρία, η Αλγερία, το Μαρόκο είναι πολύ υψηλά, όμως παρατηρείται μια πτωτική τάση την τελευταία δεκαετία. Κι ακόμα. Αν και η αστικοποίηση είναι ένα γεγονός αναμφισβήτητο, παρατηρείται μεγαλύτερη αύξηση των δευτερευουσών πόλεων.Μάλιστα ορισμένες πρωτεύουσες όπως το Αλγέρι, η Τύνιδα, η Δαμασκός εμφάνισαν μείωση του πληθυσμού τους. Ως προς την εκβιομηχάνιση έγινε σαφές ότι από μόνη της δε θα λύσει το πρόβλημα κι ότι ο στόχος θα πρέπει να είναι "ένα περιφερειακό δίκτυο μικρών βιομηχανιών που να μπορούν να βασιστούν στην ντόπια παράδοση".Η απασχόληση και η προστασία του περιβάλλοντος πρέπει να αποτελούν σταθερές, της προσπάθειας αυτής. Κι ο τουρισμός πρέπει να αλλάξει μορφή. Ηδη έχουν γίνει πολλά βήματα σε μερικές χώρες προς έναν εναλλακτικό τουρισμό. Τέλος, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και οι νέες τεχνολογίες πρέπει να προσεχτούν ιδιαίτερα. Αν θέλουμε να σωθεί η Μεσόγειος.

Πηγή

- - - - - - - -

1. Ελληνική Επιτροπή Διεθνούς Δημοκρατικής Αλληλεγγύης

2. Εκθεση "Greenpeace"

3. Α. Γεωργόπουλος, "Γη ένας μικρός και εύθραυστος πλανήτης"