Το σύστημα εθνικής παιδείας, που είχε δημιουργηθεί στα χρόνια της σοβιετικής εξουσίας, δικαιωματικά θεωρούνταν ως ένα από τα καλύτερα στον κόσμο. Η μόρφωση του πληθυσμού είχε γενικό χαρακτήρα. Αυτό αποτελεί υπηρεσία των μπολσεβίκων, οι οποίοι εξάλειψαν το αναλφαβητισμό ακόμα στη δεκαετία του '30, ενώ στη δεκαετία του '70 εισήχθηκε η δωρεάν, προσιτή και υποχρεωτική για όλους μέση εκπαίδευση. Τώρα, στα χρόνια των γιελτσινικών μεταρρυθμίσεων το σύστημα αυτό σταδιακά καταστρέφεται. Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, 1.500.000 παιδιά δεν μπορούν να πάνε σχολείο. Αυξάνει η γενιά των αναλφάβητων. Κινδυνεύει το μέλλον της επιστήμης της χώρας, που άνοιξε το δρόμο στην κατάκτηση του διαστήματος. Με την κατάσταση αυτή δεν μπορούν να συμβιβαστούν οι λειτουργοί της εκπαίδευσης, που ενδιαφέρονται για τη μόρφωση και τη διαπαιδαγώγηση της νέας γενιάς. Η σημερινή συμπεριφορά του κράτους απέναντί τους δεν έχει προηγούμενο. Πολλοί εκπαιδευτικοί έχουν να πληρωθούν μισό χρόνο. Εκαναν υπομονή, αλλά αυτή εξαντλήθηκε. Δε ζητούν, όμως, μόνο τα δεδουλευμένα, αλλά και την ανακοπή της καταστροφικής πορείας, στην οποία οδηγεί την παιδεία το σημερινό καθεστώς. Ζητούν να εξουδετερωθεί η νάρκη που έχει τοποθετηθεί κάτω από το μέλλον της Ρωσίας.

Στις 13 Γενάρη οι εκπαιδευτικοί κήρυξαν γενική πανρωσική πενθήμερη απεργία. Περίπου 1.000 εκπρόσωποι των εκπαιδευτικών από διάφορες γωνιές της χώρας πραγματοποίησαν πικετοφορία στην έδρα της κυβέρνησης στη Μόσχα. Μεταξύ τους συναντήσαμε και την καθηγήτρια Γκαλίνα Βόλκοβα,καθηγήτρια ιστορίας στην πόλη Σεβεροντβίνσκ της περιοχής Αρχάγκελσκ. Αυτή και άλλοι δυο συνάδελφοί της στάλθηκαν στη Μόσχα ως εκπρόσωποι του συνδικάτου εκπαιδευτικών.

- Γιατί βρίσκεστε εδώ;

- Εκπροσωπώ τους συναδέλφους μου στην πικετοφορία. Είμαι επιπλέον και Μοσχοβίτισσα, εδώ σπούδασα. Παντρεύτηκα στρατιωτικό και βρέθηκα στο Βορρά. Η πόλη μας μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του '80 λες και δεν υπήρχε, δεν αναφερόταν στους χάρτες της ΕΣΣΔ. Δημιουργήθηκε το 1938 ως ένα από τα κέντρα του στρατιωτικοβιομηχανικού συμπλέγματος (ΣΒΣ), Τώρα παραμένει το μοναδικό εν λειτουργία κέντρο της πυρηνικών μηχανοκατασκευών. Δεν είναι πλέον μυστική η ύπαρξή του, οι Αμερικανοί έρχονται να ελέγξουν την καταστροφή των πυρηνοκίνητων υποβρυχίων. Δεν άρχισα τυχαία μ' αυτό. Η ιδιαιτερότητα της πόλης είναι τέτοια που απαιτεί προσωπικό υψηλής ειδίκευσης. Υπάρχουν 34 σχολεία και παράρτημα του πανεπιστημίου της Πομόριε. Η κατάσταση είναι παντού ίδια. Τα σχολεία χρηματοδοτούνται από τον τοπικό προϋπολογισμό. Σε μας εξαρτάται από τις επιχειρήσεις του ΣΒΣ. Το κράτος, όμως, δεν πληρώνει τις παραγγελίες του. Καταστροφικές είναι οι καθυστερήσεις των μισθών στην παιδεία, την υγεία και σε άλλους οργανισμούς που χρηματοδοτούνται από τον προϋπολογισμό. Τώρα μπαίνει γενικά το ζήτημα ύπαρξης της εκπαίδευσης με τη διαμορφωθείσα μορφή. Θεωρούμε ότι η κυβέρνηση δεν ενδιαφέρεται για την ανάπτυξη της εθνικής παιδείας, για το μέλλον της χώρας. Γι' αυτό και οι εκπαιδευτικοί αντιτίθενται στην κυβερνητική πολιτική.

- Ποια είναιη κατάσταση της νεολαίας, το μέλλον της χώρας;

- Περίπου το ένα τέταρτο των απόφοιτων επιδιώκουν να συνεχίσουν τις σπουδές τους. Το υπόλοιπο... 75%, μεγαλώνοντας, απλώς είναι χαμένο για την κοινωνία. Ενα παράδειγμα. Πριν από μερικά χρόνια καταργήθηκε η υποχρεωτική σχολική στολή. Αυτό έχει τα υπέρ του. Οι οικογένειες, όμως, ζουν κατά διαφορετικό τρόπο λόγω του επιπέδου ζωής, διαφορετικά ντύνονται και οι μαθητές. Πολλοί εργαζόμενοι της πόλης δεν παίρνουν τους μισθούς τους. Η ανεργία είναι τόσο μεγάλη, που ακόμα και μια θέση οδοκαθαριστή ή νοσοκόμου είναι δύσκολο να τη βρει κανείς. Λόγω της πτώσης της αγοραστικής ικανότητας του πληθυσμού, ακόμα και το ιδιωτικό μικρεμπόριο, με το οποίο ασχολιόταν ένα μέρος των πολιτών, άρχισε να μειώνεται. Η πόλη μαραζώνει. Ετσι, λοιπόν, τα παιδιά των λιγότερο ευκατάστατων οικογενειών αποκτούν, και εξαιτίας της ενδυμασίας, το σύμπλεγμα της κατωτερότητας. Παρατούν το σχολείο, από νωρίς ψάχνουν να βρουν δουλιά, πράγμα πολύ δύσκολο. Πολλά απ' αυτά μπλέκονται στα πλοκάμια της εγκληματικότητας, η οποία αυξάνει συνεχώς.

- Πώς ζει το σύστημα εθνικής παιδείας και η βάση του, οι

εκπαιδευτικοί;

- Ασχημα. Οι νέοι δεν έρχονται να εργαστούν σε σχολείο. Το σύστημα αμοιβής σχετίζεται με την καθορισμένη από το νόμο νόρμα του εκπαιδευτικού - 18 ώρες τη βδομάδα. Ενας απόφοιτος Παιδαγωγικού Ινστιτούτου ή Πανεπιστημίου, όταν πρωτοδιορίζεται παίρνει 180.000 ρούβλια. Στη συνέχεια ο μισθός αυξάνει κάθε πέντε χρόνια κατά 40.000 ρούβλια. Εκτός απ' αυτό, έχει το δικαίωμα να δώσει εξετάσεις εξειδίκευσης για την αύξηση της κατηγορίας του. Τελικά, ένας καθηγητής ανώτατης κατηγορίας (που έδωσε εξετάσεις) με 20 χρόνια προϋπηρεσία μπορεί να έχει μισθό 390.000 ρούβλια.

Σε μας υπάρχει ο "βόρειος συντελεστής" στην αμοιβή της εργασίας. Αλλά και οι τιμές στα προϊόντα έχουν "συντελεστή". Εκτός απ' αυτό, για να πάρει κάποιος τη "βόρεια προσαύξηση" έπρεπε να εργαστεί στο Βορρά τουλάχιστον 5 χρόνια. Πώς να επιβιώσεις με 180.000 ρούβλια; Ανεβάζουμε τις διδακτικές υποχρεώσεις. Εγώ έχω 31 ώρες τη βδομάδα, αντί τις 18. Σε σχέση μ' αυτά ο μέσος μισθός του εκπαιδευτικού σε μας στο Σεβεροντβίνσκ φτάνει στις περίπου 800.000 ρούβλια. Αλλά δεν τον παίρνουμε. Οι καθυστερήσεις στην καταβολή των μισθών έχουν γίνει κανόνας. Και ο πληθωρισμός στο μεταξύ "καταβροχθίζει" τα χρήματα. Αυτή είναι η μια όψη του προβλήματος. Η άλλη συνίσταται στο ότι η εκπαίδευση γίνεται επί πληρωμή. Οχι μόνο στα ιδιωτικά σχολεία, αλλά και στα κρατικά. Δεν υπάρχουν χρήματα για επισκευές στις τάξεις, για θέρμανση, για ηλεκτρικές λάμπες. Ούτε και για κιμωλία! Και τότε εμείς αναγκαζόμαστε να απευθυνόμαστε στους γονείς: "Αν θέλετε να είναι γερό το παιδί σας, να μαθαίνει κανονικά, βοηθήστε το σχολείο, δώστε χρήματα για το ταμείο του σχολείου". Στο σχολείο μας οι γονείς πληρώνουν περίπου 75.000 ρούβλια το χρόνο. Αυτό είναι παράνομο, αλλά τι να κάνουμε; Ηρθε σε μας η βουλευτίνα του ΚΚΡΟ στην Κρατική Δούμα, Ταμάρα Γκουντίμα. Μας είπε ότι υπάρχουν σχέδια των κυβερνώντων για ακόμα μεγαλύτερη περικοπή των κονδυλίων για την παιδεία. Δεν υπάρχουν χρήματα για δωρεάν γεύματα για τα παιδιά των φτωχότερων οικογενειών. Ακόμα χειρότερα είναι ότι ορισμένες φορές δεν υπάρχουν χρήματα για τη διατροφή των ορφανών παιδιών στον παιδικό σταθμό! Γι' αυτό και διαμαρτυρόμαστε έντονα κατά της κυβέρνησης.

- Πώς άρχισε η απεργία σε σας;

- Η πόλη μας έχει την ιδιομορφία της. Οι στρατιωτικοί, σύμφωνα με τον όρκο, δεν μπορούν να απεργήσουν. Επίσης και οι γιατροί έχουν δώσει τον όρκο του Ιπποκράτη. Επομένως, μόνο οι εκπαιδευτικοί μπορούν να βγουν σε ανοιχτή εκδήλωση διαμαρτυρίας. Ακόμα στις 4 Οκτώβρη 1996, κατά την πανρωσική κινητοποίηση των εκπαιδευτικών, διατυπώσαμε τα αιτήματά μας προς την τοπική διοίκηση: να μπει τέρμα στις καθυστερήσεις των μισθών, να δοθεί επίδομα αδείας στις διακοπές και να χορηγηθούν όλα τα απαιτούμενα για την εκπαίδευση χρήματα. Τον Νοέμβρη, όταν άρχισε η πανρωσική απεργία των συνδικάτων, τα αιτήματά μας δεν είχαν ικανοποιηθεί. Τότε το συνδικάτο μας κήρυξε απεργία. Αυτό είναι γενικά αφύσικο, διότι ο εκπαιδευτικός από τη φύση του πρέπει να υπερασπίζεται το κράτος. Αλλά, δυστυχώς, σε μας δε λειτουργεί το κράτος! Το σχολικό έτος έχει τέσσερα τρίμηνα. Στην πόλη μας το δεύτερο τρίμηνο σε 30 από τα 34 σχολεία δεν άρχισε κανονικά στις 11 Νοέμβρη, αλλά 5 βδομάδες αργότερα. Αν και από υλική άποψη δεν πετύχαμε τίποτα, θεωρούμε, όμως, ότι σημειώσαμε μια ορισμένη νίκη. Για πρώτη φορά οι εκπαιδευτικοί ανάγκασαν τις αρχές να τους υπολογίζουν. Αλλαξε η στάση απέναντί μας. Η διοίκηση υπέγραψε συμφωνίες μαζί μας. Πρόκειται για μια ηθική νίκη. Είχαμε την υποστήριξη των κατοίκων της πόλης. Μας συμπαραστάθηκαν οι εργαζόμενοι στον τομέα του πολιτισμού. Μας βοήθησαν και οι εργαζόμενοι του αμυντικού συμπλέγματος. Τάχθηκαν αλληλέγγυοι και οι γιατροί. Μας βοήθησαν και υλικά, και συμμετείχαν στις πικετοφορίες. Πρόκειται για πολιτική νίκη. Στις 8 Δεκέμβρη έγιναν δημοτικές εκλογές. Από τους 25 βουλευτές οι 11 είναι εκπρόσωποι της παιδείας και της υγείας, οι οποίοι συγκρότησαν το συνασπισμό "Υγεία του λαού". Ο συνασπισμός αυτός δε θέτει για την ώρα πολιτικά καθήκοντα. Ωστόσο, προς το τέλος της απεργίας μας το Δεκέμβρη συγκεντρώσαμε υπογραφές των κατοίκων της πόλης για την παραίτηση της κυβέρνησης και του προέδρου Μπορίς Γιέλτσιν. Οι τοπική διοίκηση, όμως, δεν προχωράει στην ικανοποίηση των αιτημάτων μας. Γι' αυτό και δεν τελειώσαμε την απεργία μας το Δεκέμβρη, αλλά απλώς την αναστείλαμε. Αν η κατάσταση συνεχιστεί, τα πολιτικά αιτήματα θα τεθούν πιο έντονα.

- Πώς αντιμετώπισαν την απεργία των εκπαιδευτικών οι μαθητές και οι γονείς τους;

- Και από τους μαθητές, και από τους γονείς είχαμε κατανόηση και υποστήριξη. Μας έλεγαν: "Κρατήστε, αντέξτε μέχρι το τέλος! Είστε οι μόνοι στην πόλη, που μπορείτε να διαμαρτύρεστε κατ' αυτόν τον τρόπο!". Νιώθαμε αυτή την υποστήριξη της πλειονότητας των κατοίκων.

Βλαντίμιρ ΜΑΣΙΝ