Στο ποσό των 500,4 δισ. δραχμών ανέρχονταν στο τέλος του 1995 οι ληξιπρόθεσμες απαιτήσεις που έχει το ΙΚΑ από τον ιδιωτικό τομέα, από το δημόσιο και ευρύτερο δημόσιο τομέα και από δήμους. Αυτό προκύπτει από μελέτη, με θέμα "Αλληλόχρεοι λογαριασμοί του δημοσίου", που είχε πραγματοποιήσει τοΚέντρο Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών (ΚΕΠΕ) για λογαριασμό του υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών. Η παραπάνω διαπίστωση αποκαλύπτει, από μία πλευρά, τη γενεσιουργό αιτία των τεράστιων ελλειμμάτων στα ασφαλιστικά ταμεία, κατάσταση την οποία επικαλείται η κυβέρνηση για την προώθηση μέτρων στην κατεύθυνση της κατεδάφισης της κοινωνικής ασφάλισης. Πρόκειται για σχέδια που προωθεί αυτό το διάστημα η κυβέρνηση, καθ' υπόδειξη των ντόπιων και ξένων ιμπεριαλιστικών οργανισμών, κάτω από το "μανδύα" του "κοινωνικού διαλόγου".

Οπως σημειώνεται στη μελέτη, με βάση τα επίσημα στοιχεία του ΙΚΑ, οι ληξιπρόθεσμες απαιτήσεις του Ιδρύματος, χωρίς τις προσαυξήσεις, ανήλθαν στο τέλος του 1995, σε 500,4 δισ. δρχ. έναντι 477,6 δισ. δρχ. το 1994, σημείωσαν δηλαδή αύξηση κατά 4,8%.Από αυτές τις απαιτήσεις, οι 285,4 δισ. δρχ. αφορούν ανείσπρακτες εισφορές, τόσο από το δημόσιο, όσο και τον ιδιωτικό τομέα, ενώ 215 δισ. δρχ. αφορούν απαιτήσεις έναντι του δημοσίου για νοσήλια, συγχωνεύσεις ταμείων, κλπ. Δεδομένου ότι οι τελευταίες παρέμειναν σχεδόν σταθερές μέχρι το 1995, η παραπάνω αύξηση που εμφανίστηκε, προέρχεται κυρίως από ανείσπρακτες εισφορές εργαζόμενων και εργοδοτών. Αναμενόμενο είναι βέβαια, αν και δεν υπάρχουν στοιχεία στη μελέτη που να επιβεβαιώνουν κάτι τέτοιο επίσημα, ότι ο κύριος όγκος των συγκεκριμένων ανείσπρακτων εισφορών αφορά τους εργοδότες. Στοιχεία που έχουν δει κατά καιρούς το "φως" της δημοσιότητας από εργαζόμενους των ασφαλιστικών ταμείων, δείχνουν ότι το ένα τρίτο περίπου των οφειλών προς το ΙΚΑ είναι εισφορές των εργαζόμενων που οι εργοδότες τις εισέπραξαν, αλλά δεν τις απέδωσαν ποτέ, διαπράττοντας ουσιαστικά το αδίκημα της υπεξαίρεσης.

Σύμφωνα με τη μελέτη, από την πλευρά τους, οι δήμαρχοι και οι κοινοτάρχες υποστηρίζουν ότι η κατάσταση αυτή είναι απόρροια της καθυστερημένης καταβολής της οικονομικής ενίσχυσης του υπουργείου Εσωτερικών προς τους δήμους.

Σε ό,τι αφορά τις επιπτώσεις της παραπάνω εικόνας στην οικονομική κατάσταση του ίδιου του Ιδρύματος, στη μελέτη αναφέρεται μια σειρά διαπιστώσεων που ενισχύουν την παραπάνω άποψη για την αιτία της κρίσης που αντιμετωπίζουν τα ασφαλιστικά ταμεία και στην προκειμένη περίπτωση το ΙΚΑ. Οπως υπογραμμίζεται, η διόγκωση των απαιτήσεων του ΙΚΑ, έναντι των διαφόρων φορέων, καθώς και η καθυστέρηση ρευστοποίησης των ληξιπρόθεσμων απαιτήσεων, αναγκάζει το Ιδρυμα να προσφεύγει σε δανεισμό από τις εγχώριες τράπεζες. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τη σοβαρή επιβάρυνση των ετήσιων λειτουργικών δαπανών με τόκους, καθώς και την αδυναμία του να εκτελεί ικανοποιητικά τον ετήσιο προϋπολογισμό του. Ετσι, το ΙΚΑ, με τη σειρά του, αφ' ενός, δεν μπορεί να εξοφλήσει τις υποχρεώσεις του από τόκους και χρεολύσια, γεγονός που επιφέρει την κατάπτωση των εγγυήσεων του δημοσίου και την αποπληρωμή τους από το υπουργείο Οικονομικών και, αφ' ετέρου, δεν αποδίδει πλήρως τα έσοδα που εισπράττει για λογαριασμό του ΟΑΕΔ, του ΟΕΚ και της Εργατικής Εστίας.

Διαφορετική είναι η εικόνα που εμφανίζεται από τα επίσημα στοιχεία, σε ό,τι αφορά τις υποχρεώσεις του Ιδρύματος απέναντι σε άλλους φορείς. Σύμφωνα με τη μελέτη, μέχρι 31/12/1993 είχαν εξοφληθεί και διαγραφεί ληξιπρόθεσμα χρέη του ΙΚΑ από τόκους και χρεολύσια ύψους 727,2 δισ. δρχ. (456,6 δισ. δρχ. χρεολύσια και 270,6 δισ. δρχ. τόκους). Οι ρυθμίσεις αυτές είχαν ως αποτέλεσμα τη σημαντική ελάφρυνση του ετήσιου προϋπολογισμού του Ιδρύματος από χρηματοοικονομικά έξοδα. Επιπλέον είχαν ως αποτέλεσμα την περιστολή των άληκτων υποχρεώσεων του ΙΚΑ από δάνεια, στο ύψος των 173,4 δισ. δρχ. Οι συνολικές οφειλές του ΙΚΑ προς ΟΑΕΔ, ΟΕΚ και Εργατική Εστία υπολογίζονται σήμερα σε 87 δισ. δρχ.

Υπενθυμίζεται ότι το υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, στην κατεύθυνση ρευστοποίησης των ληξιπρόθεσμων απαιτήσεων του ΙΚΑ και των άλλων ασφαλιστικών ταμείων, έχει ήδη περάσει νόμο από τη Βουλή, με βάση τον οποίο προσδοκάται ότι θα εισπραχθούν τα χρέη που προέρχονται από τις ασφαλιστικές εισφορές προς το ΙΚΑ και τα άλλα ασφαλιστικά ταμεία. Οι σχετικές ρυθμίσεις περιλαμβάνουν μειώσεις των πρόσθετων τελών που έχουν επιβληθεί ως εξής: κατά60% αν η εξόφληση γίνει εφάπαξ, κατά 40% αν η εξόφληση γίνει σε 12 ισόποσες μηνιαίες δόσεις και κατά 25% αν η εξόφληση γίνει σε 24 ισόποσες μηνιαίες δόσεις. Πάντως, σύμφωνα με στοιχεία που δόθηκαν πρόσφατα στη δημοσιότητα, οι εργοδότες στη συντριπτική τους πλειοψηφία έγραψαν στα "παλιά τους τα παπούτσια" την παραπάνω ρύθμιση. Από τους 217.000 οφειλέτες του ΙΚΑ, υπέβαλαν αίτηση μόνο 44.000 οφειλέτες, δηλαδή μόλις το 20%.

Ετσι, στο τέλος του 1996, οι βεβαιωμένες προς αυτό οφειλές ήταν 349,5 δισ. και μαζί με τα πρόσθετα τέλη εκτινάσσονται στα 768,9 δισ δραχμές. Απ' αυτά, τα 279,6 δισ. - και μαζί με τα πρόσθετα τέλη 615 δισ. - τα οφείλει ο ιδιωτικός τομέας.

Το ΙΚΑ χάνει κάθε χρόνο άλλα 300 δισ. δρχ. από την εισφοροδιαφυγή.

Μόνο απ' την εισφοροδιαφυγή και τις βεβαιωμένες οφειλές, το ΙΚΑ χάνει περισσότερα από 1 τρισ. δραχμές. (Ηδη, στον προϋπολογισμό του 1997 το ΙΚΑ εμφάνισε οργανικό έλλειμμα πάνω από 250 εκατ. δραχμές).

Τέλος, ας σημειωθεί ότι η πολιτική ηγεσία του υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών έχει δώσει ήδη οδηγίες για την επίσπευση των διαδικασιών τακτοποίησης οφειλών που υπάρχουν μεταξύ φορέων του δημοσίου, στα πλαίσια της υλοποίησης του νόμου "για τον περιορισμό της βελτίωσης και της αποτελεσματικότητας των κρατικών δαπανών". Σύμφωνα με τις διατάξεις του νόμου, "Οι ληξιπρόθεσμες μέχρι 31 Δεκέμβρη 1996 καθώς και οι μη τακτοποιηθείσες (εντός ευλόγου χρονικού διαστήματος) οφειλές και υποχρεώσεις μεταξύ φορέων του δημοσίου, από οποιαδήποτε αιτία κι αν προέρχονται, τακτοποιούνται εντός του έτους 1997". Επίσης ο ίδιος νόμος ορίζει ότι οφειλές και υποχρεώσεις που θα δημιουργηθούν από 1/1/1997 και στο εξής, τακτοποιούνται το αργότερο μέσα στο επόμενο έτος από την οριστικοποίησή τους.