Η ιδιωτικοποίηση της ηλεκτρικής ενέργειας και κατ' επέκταση και της ΔΕΗ, που θεσμοθέτησαν οι κυβερνήσεις της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ, βρίσκεται προ των πυλών. Ηδη στο υπουργείο Ανάπτυξης πάνω από 120 αιτήσεις, που στην πλειοψηφία τους προέρχονται από ιδιώτες, αναμένουν έγκριση για την εγκατάσταση και λειτουργία μονάδων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές και κυρίως αιολικά πάρκα. Οι αιτήσεις εντάσσονται στα πλαίσια των νόμων 1914/90 και 2244/94, οι οποίοι στρώνουν το έδαφος για την εναρμόνιση του ελληνικού ενεργειακού τομέα με τις αποφάσεις των Βρυξελλών για ιδιωτικοποίηση της ηλεκτρικής ενέργειας και απελευθέρωση της ενεργειακής αγοράς γενικότερα.

Τον τελευταίο καιρό γίνεται όλο και περισσότερο λόγος για την αναγκαιότητα ανάπτυξης "ήπιων" μορφών ενέργειας, οι οποίες εκτός της οικονομικότητάς τους δεν επιβαρύνουν και το περιβάλλον. Ωστόσο, ο τρόπος που αυτές προωθούνται, αποκαλύπτει ότι δεν πρόκειται για μια όψιμη ευαισθησία των ιθυνόντων, αλλά απλώς ότι το πολύπαθο περιβάλλον θα αποτελέσει για άλλη μια φορά ένα πολύ καλό πρόσχημα για την εξυπηρέτηση σκοπών όχι και τόσο ανιδιοτελών. Με βάση τις κατευθύνσεις της "Λευκής Βίβλου" και το ισχύον νομοθετικό πλαίσιο για την ανάπτυξή τους, προκύπτει ξεκάθαρα ότι μοναδικός στόχος είναι η προώθηση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) από τους ιδιώτες, οι οποίοι ενισχύονται με διάφορα κίνητρα και μάλιστα σε βάρος της ΔΕΗ και τελικά των καταναλωτών.

Αναλυτικότερα, η κυβέρνηση φρόντισε να εντάξει τις επενδύσεις των ιδιωτών για ΑΠΕ στον αναπτυξιακό νόμο και στη συνέχεια να δώσει επιπλέον κίνητρα και ενισχύσεις μέσα από τα υποπρογράμματα 2 και 3 του Επιχειρησιακού Προγράμματος Ενέργειας (ΕΠΕ), συνολικού κόστους 290 δισ. δρχ. Από τις 120 και πλέον αιτήσεις που βρίσκονται υπό έγκριση στις αρμόδιες υπηρεσίες του υπουργείου Ανάπτυξης, μόνο 11 προέρχονται από τη ΔΕΗ, 20 από την Τοπική Αυτοδιοίκηση και οι υπόλοιπες από ιδιώτες, οι οποίοι μπορούν να τις βλέπουν ως επικερδείς δραστηριότητες. Ειδικότερα, το ενδιαφέρον των αιτήσεων αφορά κυρίως τις δράσεις του ΕΠΕ, καθώς το ύψος των επιδοτήσεων φτάνει μέχρι και το 55%, ποσοστό που στην πραγματικότητα είναι πολύ μεγαλύτερο, αφού είναι γνωστό ότι οι επιχειρήσεις ακολουθούν τη μέθοδο της υπερτιμολόγησης του κόστους, με στόχο την όσο το δυνατόν υψηλότερη δημόσια συμμετοχή που θα έχει ως αποτέλεσμα την ελαχιστοποίηση της δικής τους δαπάνης, η οποία συνήθως καλύπτεται με δανεισμό. Πέρα όμως από τα κίνητρα για τις επενδύσεις, η κυβέρνηση εξασφαλίζει στους ιδιώτες και σίγουρα κέρδη, αφού με το νόμο 2244/94 υποχρεώνει τη ΔΕΗ να αγοράζει από τους ιδιώτες την παραγόμενη ηλεκτρική ενέργεια σε τιμή που να δημιουργεί "εύλογο" κέρδος για αυτούς, καθώς επίσης να τους παρέχει και δωρεάν τα δίκτυά της. Η υπόθεση ανάπτυξη των ΑΠΕ, έχει όμως και μία άλλη πιο πολύπλοκη διάσταση, η οποία επίσης θίγει τη ΔΕΗ και προκύπτει από το τεχνικό θα μπορούσαμε να πούμε μέρος της. Για να γίνει κατανοητό, θα αναφερθούμε στα αιολικά πάρκα που είναι και οι μόνες επενδύσεις που έχουν ζήτηση. Ενα πρώτο στοιχείο είναι ότι η λειτουργία τους δεν μπορεί να είναι αυτόνομη, αφού αυτή εξαρτάται από την ένταση του ανέμου η οποία θα πρέπει να είναι δεδομένης ισχύος. Αυτό σημαίνει ότι από μία ένταση και κάτω ή και πάνω από την καθορισμένη για τη λειτουργία του σταθμού, δημιουργείται πρόβλημα και παύση μέχρι φυσικής επαναφοράς στις δεδομένες συνθήκες, γεγονός που κάνει απαραίτητη την ύπαρξη σε κάποια ακτίνα συμβατικού σταθμού, το κόστος του οποίου όμως δεν αναλαμβάνει κανείς ιδιώτης, με αποτέλεσμα η ΔΕΗ να αναγκάζεται να συντηρεί τους υφιστάμενους σταθμούς της για να αντιμετωπίζει τη συνεχή ροή του συστήματος. Δηλαδή, ενώ η ΔΕΗ θα μειώσει μεν την παραγωγή της, αφού θα αγοράζει παραγόμενη ενέργεια από ιδιώτες - την οποία θα πουλάει στους πελάτες της σε υψηλότερη τιμή προκειμένου να εξασφαλίζει και τα "εύλογα" κατά το νόμο κέρδη αυτών - δε θα έχει τη δυνατότητα μείωσης του κόστους λειτουργίας της αφού θα υποχρεούται να συντηρεί τους υφιστάμενους συμβατικούς σταθμούς της προκειμένου να είναι σε θέση να κρατάει την ισορροπία του συστήματος. Ενα άλλο τεχνικό πρόβλημα είναι η έλλειψη εγχώριας τεχνολογίας στην παραγωγή ανεμογεννητριών βάσει των οποίων λειτουργούν τα αιολικά πάρκα, πράγμα που σημαίνει αυξημένο κόστος για την εισαγωγή τους, εγκατάσταση αλλά και αντικατάσταση σε περίπτωση βλαβών, που τουλάχιστον για ένα πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα το κόστος μιας μονάδας παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας από αιολικά πάρκα θα είναι μεγαλύτερο από το κόστος μιας αντίστοιχης μονάδας που παράγεται με πρώτη ύλη το ντίζελ.

Η διαχείριση του προγράμματος για τις ΑΠΕ θα γίνεται από τον αποκαλούμενο ενδιάμεσο φορέα, που η κυβέρνηση επέλεξε να είναι ο Σύνδεσμος Ελληνικών Βιομηχανιών. Ο ενδιάμεσος φορέας θα διαχειρίζεται τους εθνικούς και κοινοτικούς πόρους που διατίθενται για την εφαρμογή του ανατεθέντος προγράμματος ή τμήματος αυτού, σύμφωνα με τις διατάξεις σχετικού Προεδρικού Διατάγματος.

Στο σημείο αυτό θα πρέπει να ξεκαθαρίσουμε ότι δεν εναντιωνόμαστε στην ανάπτυξη των ΑΠΕ, οι οποίες ειδικά για τη χώρα μας θα σημάνουν μείωση των εισαγωγών, ανάπτυξη εγχώριας τεχνολογίας, αξιοποίηση των συγκριτικών πλεονεκτημάτων του ελλαδικού χώρου, αλλά και μείωση σταδιακά του ενεργειακού κόστους των προϊόντων και βελτίωση της ποιότητας ζωής. Η διαφωνία έγκειται στο ποιος θα τις αναπτύξει και με τι όρους και κυρίως γιατί ο επενδυτής να μην είναι η ΔΕΗ. Το επιχείρημα βέβαια που προβάλλεται από την άλλη άποψη είναι ότι η ΔΕΗ τόσα χρόνια δεν έκανε τίποτα προς αυτή την κατεύθυνση. Ομως, είναι γνωστό ότι η ΔΕΗ ως δημόσια υπηρεσία δεν μπορούσε παρά να υλοποιεί πολιτικές αποφάσεις, που τις περισσότερες φορές στρέφονται και εναντίον των συμφερόντων της, π.χ., η σύμβαση με την ΠΕΣΙΝΕ. Είναι γνωστό επίσης το πώς παρεμβαίνουν τα διαπλεκόμενα συμφέροντα και τα προγράμματα της ΔΕΗ αλλάζουν αναλόγως. Ειδικότερα στο θέμα των ανανεώσιμων πηγών, η ΔΕΗ έχει ήδη εντάξει την ανάπτυξη των ΑΠΕ στα επενδυτικά της προγράμματα, αφού σύμφωνα με στοιχεία της επιχείρησης που προκύπτουν από το δίκτυο μετρήσεων των χαρακτηριστικών των ανέμων σε ολόκληρη την Ελλάδα, μόνο το αιολικό δυναμικό της χώρας θα μπορούσε εύκολα να καλύψει το 10% των εγχώριων αναγκών σε ηλεκτρική ενέργεια. Αξίζει μάλιστα να σημειωθεί ότι σε αυτή την κατεύθυνση έχει πραγματοποιήσει ειδική μελέτη προκειμένου να εντοπιστούν τα πιο ενδεδειγμένα σημεία για την καταλληλότητα και αποδοτικότητα εγκατάστασης αιολικών πάρκων, η οποία όπως εκτιμάται από διάφορους παράγοντες... πετώντας, περιήλθε στα χέρια των ιδιωτών, για να τους απαλλάξει από το κόστος παρόμοιων επενδύσεων.

Από τα παραπάνω προκύπτει, λοιπόν, ξεκάθαρα ότι το θέμα δεν είναι εάν θα έχουμε ανάπτυξη ΑΠΕ ή όχι, αλλά από ποιους, με τι όρους και τι στόχους θα υπηρετούν. Στόχος των Βρυξελλών είναι, όπως ήδη έχει γίνει επισήμως γνωστό, η απελευθέρωση της αγοράς ενέργειας σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Στα πλαίσια αυτά τα κράτη - μέλη έχουν κληθεί να εναρμονίσουν την πολιτική τους στον τομέα της ενέργειας με το στόχο αυτό, επιλέγοντας ένα από τα δύο συστήματα, ήτοι του μοναδικού αγοραστή και της πρόσβασης τρίτων στα δίκτυα. Απαραίτητη προϋπόθεση για την ύπαρξη των δύο συστημάτων είναι το σπάσιμο του μονοπωλίου της ΔΕΗ και η είσοδος των ιδιωτών στην παραγωγή, στη διανομή και την εκμετάλλευση της ηλεκτρικής ενέργειας. Πολύ απλά, δηλαδή, η ηλεκτρική ενέργεια από αγαθό θα μετατραπεί σε εμπόρευμα προκειμένου να εξυπηρετήσει ακόμη καλύτερα τα μεγαλοσυμφέροντα. Σε αυτά τα πλαίσια εντάσσεται και η ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας από ιδιώτες, η οποία ήδη στη χώρα μας έχει θεσμοθετηθεί με τους νόμους 1914/90 και 2244/94.

Χρύσα ΛΙΑΓΚΟΥ