Με την επιστροφή του ΠΑΣΟΚ στην κυβερνητική εξουσία το 1993, σημείο αναφοράς της κυβερνητικής πολιτικής στο φάρμακο αποτελεί η λίστα φαρμάκων που καλύπτουν τα ασφαλιστικά Ταμεία. Σε σχετικό έγγραφο αρμόδιου υπουργείου αναφέρονται ως κύρια αίτια της υπερβολικής αύξησης της φαρμακευτικής δαπάνης:

α. Συνταγογράφηση ακριβών φαρμάκων, αντί φθηνών με την ίδια φαρμακολογική δράση.

β. Υπερσυνταγογράφηση. Δίνονται φάρμακα χωρίς να χρειάζεται, ενώ πολλά φάρμακα μένουν αχρησιμοποίητα.

Κατά την άποψη του υπουργείου, αυτά τα φαινόμενα οφείλονται στην έλλειψη καταλόγου συνταγογραφούμενων φαρμάκων, στην έλλειψη διάκρισης φαρμάκων σε απολύτως αναγκαία, αναγκαία και επικουρικά και στη μη κλιμάκωση της συμμετοχής των ασφαλισμένων, ανάλογα με την αναγκαιότητα χρήσης των φαρμάκων.

Τον πρώτο λόγο για την εφαρμογή της λίστας έχει ο διοικητής του ΙΚΑ, Γρ. Σολωμός. Το ΙΚΑ ξεκίνησε την εφαρμογή της λίστας απ' το Δεκέμβρη του 1993. Λίστα υπήρχε και πριν, αλλά υπήρχε μια χαλαρότητα στην εφαρμογή της. Σήμερα κυβερνητική επιλογή είναι η εφαρμογή της λίστας σε όλα τα ασφαλιστικά Ταμεία, γιατί η εφαρμογή της στο ΙΚΑ περιόρισε την αύξηση της φαρμακευτικής δαπάνης του Ιδρύματος, ισχυρίζεται η διοίκησή του. (Στον Πίνακα 1 φαίνεται η εξέλιξη των φαρμακευτικών δαπανών του Ιδρύματος)

Στο ενημερωτικό σημείωμα για το φάρμακο, που έδωσε η διοίκηση του ΙΚΑ στα μέλη του ΔΣ της ΓΣΕΕ, στην προσπάθειά της να αποσπάσει την έγκρισή της για τη λίστα, δε στέκεται στα πραγματικά αίτια του προβλήματος. Ετσι,

1. Αποδίδει την αύξηση των δαπανών φαρμακευτικής περίθαλψης στην υπερβολική αγορά και κατανάλωση φαρμάκων. Για να στηρίξει την άποψή της, επικαλείται έρευνα του Εργαστηρίου Πειραματικής Φαρμακολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών. Αλλα τα στοιχεία της έρευνας, όπως τα παρουσιάζει, είναι αλληλοαναιρούμενα. Η διοίκηση του ΙΚΑ δεν απαντάει πώς συμβαίνει ανάμεσα στο 1975 - 1988 να έχουμε αύξηση κομματιών κατά 40% και αύξηση τιμών 900%, και στην τελευταία πενταετία αύξηση κομματιών 11,2% και αύξηση τιμών 350%.

2. Ισχυρίζεται η κυβέρνηση ότι ως αποτέλεσμα της μη σωστής συνταγογράφησης των φαρμάκων (υπάρχει και τέτοια και την καταδικάζουμε), ο αριθμός ασθενών που εισέρχονται στα νοσοκομεία λόγω φαρμακευτικών παρενεργειών, είναι πολύ υψηλός σε σύγκριση με τον αντίστοιχο δείκτη των ευρωπαϊκών χωρών. Η εξήγηση που δίνει το ΙΚΑ είναι πολύ απλουστευτική. Σημαντικός παράγοντας είναι η έλλειψη παρενεργειών των κυκλοφορούντων φαρμάκων και αυτό βέβαια έχει να κάνει με το πόσο μελετήθηκαν πριν τεθούν σε κυκλοφορία. Υπάρχουν καταγγελίες ότι οι υπερήλικες σε διάφορα ιδρύματα προστασίας, χρησιμοποιούνται σχεδόν σαν πειραματόζωα. Ακόμη, σε μελέτη του Εργαστηρίου Φαρμακολογίας του Ιατρικού Τμήματος του Πανεπιστημίου Αθηνών (1991), αναφέρεται ότι τα έτη 1987 - 1988 σε τέσσερις κλινικές παιδιατρικών νοσοκομείων της Αττικής, καταναλώθηκαν ουσίες που σύμφωνα με το Εθνικό Συνταγολόγιο δεν είχε μελετηθεί η χρήση τους σε παιδιά.

3. Η κυβέρνηση έφτιαξε τη λίστα με οικονομικά κατά βάση κριτήρια. Ετσι, με τα μέτρα που αποφασίστηκαν στο Διυπουργικό Οργανο:

α. Δεν περιλαμβάνονται στη λίστα ιδιοσκευάσματα των οποίων η τιμή δεν μπορεί να δικαιολογηθεί με αντίστοιχο θεραπευτικό πλεονέκτημα σε σύγκριση με άλλα θεραπευτικώς ισοδύναμα ιδιοσκευάσματα. Δε λέει όμως το ΙΚΑ ότι ο ΕΟΦ δεν έχει κάνει μελέτες βιοδιαθεσιμότητας και βιοϊσοδυναμίας για τα ιδιοσκευάσματα που κυκλοφορούν. Αρα, η οποιαδήποτε επιτροπή φτιάχνει τη λίστα χωρίς να έχει όλα τα απαιτούμενα επιστημονικά δεδομένα.

β. Η λίστα θα περιλαμβάνει ιδιοσκευάσματα ταξινομημένα κατά θεραπευτική κατηγορία των οποίων το ΚΗΘ (Κόστος Ημερήσιας Θεραπείας) δε θα υπερβαίνει τον μέσο όρο του ΚΗΘ όλων των κυκλοφορούντων στην Ελλάδα ομοειδών πρωτοτύπων ιδιοσκευασμάτων. Οσα ιδιοσκευάσματα έχουν τιμή μεγαλύτερη του μέσου όρου του ΚΗΘ των θεραπευτικώς ισοδυνάμων διαγράφονται από τη λίστα του ΙΚΑ. Μετά πεντάμηνη χρονική προθεσμία για μείωση της τιμής τους, όσα προσαρμόσουν την τιμή τους στα επίπεδα του μέσου όρου του αντίστοιχου ΚΗΘ εγγράφονται στον κατάλογο. Συνταγές με ιδιοσκευάσματα εκτός λίστας δεν εξοφλούνται από τα ασφαλιστικά Ταμεία.

4. Ισχυρίζεται η κυβέρνηση ότι η λίστα θα περιλαμβάνει όλα τα φάρμακα, δηλαδή τις δραστικές ουσίες που χρησιμοποιεί η σύγχρονη θεραπευτική. Ομως, αν δούμε τον τιμοκατάλογο των φαρμάκων του 1994 και τη λίστα του ΙΚΑ, παρατηρούμε ότι στον τιμοκατάλογο περιλαμβάνονται περίπου 1.200 δραστικές ουσίες ή συνδυασμοί δραστικών ουσιών που κυκλοφορούν σε 2.450 εμπορικές ονομασίες, σε περίπου 4.500 μορφές ιδιοσκευασμάτων. Η πρώτη λίστα του ΙΚΑ περιλάμβανε 1.326 ιδιοσκευάσματα σε 2.265 μορφές (Δεκέμβρης 1993). Με συμπληρωματικές λίστες στις 26.9.94 προστέθηκαν 66 ιδιοσκευάσματα σε 84 μορφές. Στις 2.11.94, 28 ιδιοσκευάσματα σε 38 μορφές. Στις 14.12.94, 178 ιδιοσκευάσματα σε 208 μορφές. Ετσι, σήμερα έχουμε στη λίστα του ΙΚΑ 1.628 ιδιοσκευάσματα σε 2.585 μορφές. Την ίδια στιγμή ο διοικητής του ΙΚΑ μας ρωτάει να του πούμε ένα ακριβό φάρμακο που δεν υπάρχει στη λίστα.

5. Ενα επιχείρημα της κυβέρνησης για τη λίστα, είναι ότι αυτή υπάρχει σε όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Αυτό πράγματι συμβαίνει. Ομως, η ύπαρξη λίστας, σε καμία χώρα της Ευρώπης δεν έλυσε το πρόβλημα της πολυφαρμακίας. Κύριος σκοπός της επιβολής της λίστας είναι να μειωθούν οι δαπάνες των ασφαλιστικών Ταμείων, όπως γίνεται με όλες τις κοινωνικές δαπάνες. Οι κατασκευαστές της λίστας γνωρίζουν πολύ καλά ότι ο ασθενής θα αγοράσει το φάρμακο που θα του προτείνει ο γιατρός πληρώνοντάς το εξ ολοκλήρου από την τσέπη του. Ενα άλλο μέτρο που προωθεί η Ευρωπαϊκή Ενωση, είναι τα μη υποχρεωτικά συνταγογραφούμενα φάρμακα, τα οποία έχουν ελεύθερα διαμορφούμενη τιμή.

6. Η διοίκηση του ΙΚΑ παρουσίασε κάποια στοιχεία για την ποιότητα των παραγόμενων φαρμάκων. Αυτά στηρίζονταν στα αποτελέσματα μελέτης του 1987. Σήμερα σ' όλα τα εργοστάσια παραγωγής εφαρμόζονται ενιαίες προδιαγραφές για τη σωστή παραγωγική διαδικασία και το σωστό ποιοτικό έλεγχο, για να έχουμε καλή ποιότητα προϊόντων. Οι επιθεωρητές του ΕΟΦ είναι ιδιαίτερα αυστηροί στην υλοποίηση αυτών των κατευθύνσεων και πολύ καλά κάνουν. Ομως, βασικό στοιχείο για την ποιότητα είναι η επιμόρφωση του προσωπικού και ιδιαίτερα των υπευθύνων επιστημόνων. Σήμερα, η οποιαδήποτε επιμόρφωση γίνεται κύρια από τις πολυεθνικές που θέλουν να προωθήσουν τα προϊόντα τους, είτε από κλαδικούς σύλλογος των εργαζομένων, ενώ τον κύριο λόγο έπρεπε να έχουν ο ΕΟΦ και τα πανεπιστήμια. Ιδιαίτερη ευθύνη έχει το Πανεπιστήμιο Αθηνών, αφού σχεδόν όλες οι φαρμακοβιομηχανίες βρίσκονται στην Αττική και τους γύρω νομούς. Δυστυχώς, η δράση των πανεπιστημίων είναι πλήρως ενταγμένη στην υλοποίηση των πολιτικών της ΕΕ. Ετσι, αντί για ημερίδες που θα βοηθάνε στην ανάπτυξη της παραγωγής, έχουμε ημερίδες για "το παρόν και το μέλλον της φαρμακοοικονομίας" (τομέας φαρμ. τεχνολογίας πανεπιστήμιο Αθηνών - χορηγός ASTRA), ημερίδες για την ανάγκη να προωθηθούν παραπέρα και στην Ελλάδα τα Μη Συνταγογραφούμενα Φάρμακα (διήμερο στο "Χίλτον", Νοέμβρης '94 - χορηγοί μια σειρά φαρμακοβιομηχανιών). Αλλά και στο 8ο Πανελλήνιο Φαρμακευτικό Συνέδριο αυτά ήταν τα κύρια θέματα.

7. Η λίστα αποπροσανατολίζει και κρύβει τους πραγματικούς ληστές των ασφαλιστικών Ταμείων. Θα σταθούμε σε τρία παραδείγματα. Το φάρμακο με τις μεγαλύτερες πωλήσεις σ' όλο τον κόσμο είναι το "Ζαντάκ" της GLAXO. Θεραπεύει το έλκος του στομάχου, η δραστική ουσία που έχει το φάρμακο είναι η RANITIDINE Hcl. Στη χώρα μας, οι πωλήσεις του συγκεκριμένου φαρμάκου ήταν το 1994, 4,1 δισ. δραχμές (εισπράξεις της εταιρίας) και το 1995, κατ' εκτίμηση, θα είναι 5,1 δισ. δραχμές. Πέρα από το πρωτότυπο, κυκλοφορούν 21 αντίγραφα. Συνολικά κυκλοφορούν 46 μορφές ιδιοσκευασμάτων με την ίδια δραστική ουσία (RANITIDINE Hcl). Η τιμή της δραστικής ουσίας είναι 75 - 90 δολάρια ανά kg, δηλαδή το ένα αξίζει 19 - 22,5 δραχμές, ενώ βιομηχανοποιημένο ο ασθενής ή το ασφαλιστικό του ταμείο το πληρώνει 676 - 1.138 δραχμές.

Η "NIFEDIPINE" είναι μία δραστική ουσία που χρησιμοποιείται ως αντιστηθαγχικό και αντι - υπερτασικό. Το φάρμακο με τις μεγαλύτερες πωλήσεις στην Ελλάδα, που έχει ως δραστική ουσία την "NIFEDIPINE", είναι το "ADALAT" της BAYER. Κυκλοφορεί στην Ελλάδα από το 1981 και οι πωλήσεις του το 1994 ήταν 2,1 δισ. δραχμές. Η τιμή της "NIFEDIPINE" είναι 120 δολάρια ανά kg. Εκτός του "ADALAT" κυκλοφορούν άλλα δέκα φάρμακα με την ίδια δραστική ουσία, συνολικά σε 23 μορφές. Η αξία της δραστικής ουσίας που περιέχεται στο κουτί είναι 7,5 - 18 δραχμές. Η χονδρική τιμή κυμαίνεται από 781 - 1.580 δραχμές και η λιανική που πληρώνει ο ασθενής διπλάσια.

Η "CEFATRIZINE" (κεφαλοσπορίνη ευρέως φάσματος) κυκλοφορεί στην Ελλάδα εκτός του "KENTACEF" της BMS σε άλλα επτά αντίγραφα, συνολικά 18 ιδιοσκευάσματα έχουν αυτή τη δραστική ουσία. Η αξία της δραστικής στο κουτί είναι 375 - 750 δραχμές και η χονδρική τιμή 1.230 - 3.382 δραχμές. Στα αντιβιοτικά γενικά η συμμετοχή του δραστικού είναι σημαντικά μεγαλύτερη απ' ό,τι στα άλλα φάρμακα. Για το λόγο αυτό αποφασίστηκε, άλλωστε, και η κατασκευή του εργοστασίου στον Αγιο Στέφανο Πάτρας, ύψος επένδυσης δύο δισ. δραχμές σε τιμές 1989. Ομως, η κυβέρνηση το κρατά κλειστό με το σκεπτικό ότι το κράτος δεν μπορεί να είναι επιχειρηματίας.