Ο ποιητής της εικόνας, ο σκηνοθέτης που απομυθοποίησε την έννοια του σκηνοθέτη και κατέβασε την κινηματογραφική δημιουργία από τους απροσπέλαστους "θεούς" της Ολύμπιας Ακαδημαϊκής Τέχνης και την έκανε εργαλείο στα χέρια του κοινού, είναι ο Σταύρος Τορνές. Από τους Ελληνες δημιουργούς, που σμίλεψαν την ανάγκη της έκφρασης, μέσα από τα κύματα της ζωής, ο Τορνές υπηρέτησε με ταπεινό πάθος, χωρίς έπαρση, χωρίς ύφος ανωτερότητας, την ιδέα ότι η κινηματογραφική τέχνη περπατά τα φτωχικά μονοπάτια των απλών ανθρώπων. Τέτοια όμως, που στο φακό του Τορνέ μεταμορφώνονται σε λεωφόρους, σε διαβατήρια μύησης για την ελευθερία. Ο Τορνές δεν ήταν σπουδαγμένος, σύμφωνα με την κοινή λογική και τα πτυχία, σκηνοθέτης. Σπούδασε την τέχνη του, ακολουθώντας της ορμές της νιότης του, του πάθους του να επικοινωνήσει με τους "απόκληρους" της κοινωνίας, για να γίνει ο ιερέας τους. Αναρχικός, όχι με την πολιτική έννοια, αλλά καθ' ολοκληρία, βρέθηκε στην παλαίστρα της ζωής και πάλεψε ενάντια στην καθωσπρέπει λογική, στους τίτλους και στ' αξιώματα.

Γεννήθηκε το 1932 στο Γαλάτσι από πρόσφυγες γονείς. Ο πόλεμος τον αναγκάζει να σταματήσει για πάντα το σχολείο, για να βρεθεί το 1957, στη Σχολή Κινηματογράφου Ιωαννίδη. Συμμετέχει ως ηθοποιός ένα χρόνο αργότερα στην παραγωγή της σχολής, το "Μεγάλο κόλπο". Το 1960 θα πάρει το βάπτισμα του βοηθού σκηνοθέτη στην ταινία "Ο κόκκινος μανδύας". Τα κοινά ενδιαφέροντα για τον κινηματογράφο και την πολιτική φέρνουν τον Τορνέ στη συντροφιά του Κώστα Σφήκα και του Δήμου Θέου. Είναι η εποχή που ο Τορνές και η παρέα του αναζητούν ένα στρατευμένο κινηματογράφο στην υπηρεσία της εργατικής τάξης. Στον "Ουρανό" του Τάκη Κανελλόπουλου, βρίσκουμε τον Τορνέ πίσω από την κάμερα, ως βοηθό σκηνοθέτη. Το 1965, εμφανίζεται ως ηθοποιός στο "Μπλόκο" του Αδωνι Κύρου. Ακολούθησαν πολλές συνεργασίες με τη "μαγιά" του νεοελληνικού κινηματογράφου τότε και το 1967 σκηνοθετεί, μαζί με τον Σφήκα, το ντοκιμαντέρ "Θηραϊκός όρθρος". Μετά από λίγο, θα εγκαταλείψει την Ελλάδα και θα πάει στην Ιταλία. Εκεί θα γυρίσει την πρώτη δική του ταινία, τους"Φοιτητές", και μετά από πολλές περιπέτειες και ταξίδια στην Ινδία, την Παλαιστίνη και την Αίγυπτο, θα αποκαλύψει το ενδιαφέρον του για τον πολιτισμό της Ανατολής και της Αφρικής. Καρπός αυτής της αγάπης του είναι η ταινία "Αντίο Ανατολή". Το 1977 σκηνοθετεί το "Κοάτι", ενώ τρία χρόνια αργότερα εκδηλώνει το ενδιαφέρον του για την ποίηση. Τότε θα γνωριστεί και με τον Ρώσο ποιητή Γιεβγκένι Γιεφτουσένκο. Το 1981, σκηνοθετεί την ταινία "Εξωπραγματικό" και ένα χρόνο αργότερα γυρίζει την πρώτη του ταινία στην Ελλάδα, τον "Μπαλαμό". Την ίδια χρονιά, γυρίζει για την ΕΡΤ ντοκιμαντέρ "Με τον Νίκο Καββαδία" και λίγο αργότερα, πάλι για την ΕΡΤ, το "Πλατεία Ιπποδάμειας". Σκηνοθέτησε επίσης τις ταινίες "Καρκαλού", "Ντανίλο Τρέλες" και "Ενας ερωδιός για τη Γερμανία". Στις 27 του Ιούλη του 1988, ο Τορνές φεύγει από τη ζωή, ταλαιπωρημένος από την αστοργία του κράτους. Τη μέρα του θανάτου του, η μοίρα διάλεξε να του παίξει τραγικά παιχνίδια. Η τότε υπουργός Πολιτισμού Μελίνα Μερκούρη ανακοινώνει την ενίσχυσή του στο δημιουργικό του έργο με το ποσό του ενός εκατομμυρίου. Με αφορμή το θάνατό του, η ΕΡΤ προβάλλει για πρώτη φορά στη μικρή οθόνη ταινία του, αφού όμως φρόντισε πρώτα να τη λογοκρίνει, κόβοντας τις βωμολοχίες, που περιείχε, κατά τη γνώμη των υπευθύνων της, η ταινία "Ερωδιός".

Μια ταινία για τον άνθρωπο, που ζει χωρίς τη μνήμη και χωρίς την προσδοκία, είναι η ταινία του "Καρκαλού", που θα προβάλει απόψε το δεύτερο κρατικό κανάλι. Στην "Καρκαλού", ο Τορνές δεν επικινδυνολογεί, αλλά καταφεύγει στη χώρα του ονείρου και, ως γνήσιος παραμυθάς, στη χώρα του παραμυθιού. Είναι ένα φιλμ, για το θάνατο, για την ιδέα της δημιουργίας, για την αλήθεια και το ψέμα, όπου στο φακό του Τορνέ είναι ένα και το αυτό και η διάκρισή τους είναι απλά ένα διανοητικό κατασκεύασμα. Ο Τορνές, με την ταινία του αυτή, αποκτά για τους εχθρούς του, την όψη του τρελού. Οι ταινίες του Τορνέ, όπως και η "Καρκαλού", δεν τρέχουν τις γνωστές και τετριμμένες οδούς της κινηματογραφικής δημιουργίας. Στην ουσία, αποτελούν μια πόρτα, που με το άνοιγμά της, "μυρίζει" κανείς την άνοιξη και βλέπει τα χρώματα της ζωής. Στην "Καρκαλού", παίζουν οι Στέλιος Αναστασιάδης, Μάριος Καραμάνης και Ισμήνη Καρυωτάκη (Κυριακή ΕΤ-2 23.00).

Γ. Β.