Σε διαρκή εκκρεμότητα τα ζητήματα που αφορούν τη στρατιωτική θητεία. Οι διάφορες εισηγήσεις και προτάσεις παραμένουν στα συρτάρια του υπουργού Αμυνας. Κατά καιρούς μέσω διαρροών στον Τύπο προαναγγέλλονται ρυθμίσεις που απλά ταράζουν τα νερά. Μετά ξεχνιούνται και σε λίγο καιρό ξαναβγαίνουν στην επιφάνεια. Ωστόσο, η ανάγκη εκσυγχρονισμού όλου του πλαισίου που αφορά στη θητεία είναι επιτακτική και οι καθυστερήσεις που παρατηρούνται συμβάλλουν στη συσσώρευση των προβλημάτων.

Μέσα στους 18 μήνες θητείας του Γ. Αρσένη στο υπουργείο Αμυνας οι μόνες αλλαγές που έχουν γίνει είναι η καθιέρωση της υποχρεωτικής εξάμηνης παραμονής σε παραμεθόριες μονάδες και η κατάργηση του τριζωνικού συστήματος με τη θεσμοθέτηση ενιαίας θητείας, 18 μηνών για το Στρατό Ξηράς, 20 για την Αεροπορία και 21 για το Ναυτικό. Η πρώτη αλλαγή απέβλεπε στην εκτόνωση των πιέσεων για ευνοϊκή μεταχείριση στρατευμένων, οι οποίες τώρα έχουν μετατεθεί στα όρια του εξαμήνου χωρίς όμως να έχει αλλάξει τίποτα στη νοοτροπία που επικρατεί γύρω από το όλο θέμα. Η δεύτερη αλλαγή στην ουσία σημαίνει αύξηση της θητείας για τη μεγάλη μάζα των στρατευμένων και τίποτα παραπέρα.

Τίποτα δεν έχει γίνει για το περιεχόμενο της θητείας, την καλύτερη αξιοποίηση και ορθολογική κατανομή των στρατευμένων, την αντιμετώπιση του προβλήματος των χιλιάδων ανυπότακτων. Ανοιχτά μένουν όλα τα θέματα που έχουν να κάνουν με τα κριτήρια απονομής ειδικοτήτων και μεταθέσεων. Ο,τι και όποτε περισσεύει από την ικανοποίηση των ρουσφετιών, καλύπτεται με αντικειμενικά κριτήρια. Στο υπουργείο Αμυνας έχει στηθεί ο μεγαλύτερος μηχανισμός πελατειακών σχέσεων. Είναι χαρακτηριστικό ότι εκατοντάδες πολίτες επισκέπτονται καθημερινά στο Πεντάγωνο τα επιφορτισμένα με το έργο αυτό γραφεία.

Η βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης των στρατευμένων ακολουθεί ρυθμούς χελώνας και η εντύπωση που δίνεται είναι ότι τίποτα δεν έχει αλλάξει και πάντως είναι πολύ πίσω από τους ρυθμούς εξέλιξης της κοινωνίας. Εκεί που τα πράγματα πηγαίνουν προς τα πίσω είναι τα δικαιώματα των στρατευμένων. Οι καταγγελίες για καψώνια αποτελούν πια ρουτίνα. Δικαιώματα, όπως αυτό της ελεύθερης ανάγνωσης εφημερίδων και της ενημέρωσης γενικότερα, έχουν περιοριστεί σε σημείο απαγόρευσης. Γίνεται προσπάθεια να περάσει ένα γενικότερο κλίμα αυταρχισμού που καμία σχέση δεν έχει με την πειθαρχία που απαιτείται για την εκπλήρωση της αποστολής των ενόπλων δυνάμεων.

Από τον Δεκέμβρη του 1994 ο Γ. Αρσένης είχε εξαγγείλει τη συγκρότηση δύο επιτροπών που θα ασχολούνταν με θέματα εκπαίδευσης των στρατευμένων και την κοινωνική διάσταση της θητείας. Σύμφωνα με τις ίδιες εξαγγελίες ήδη θα έπρεπε να είχαν γίνει γνωστά τα πορίσματά τους και να είχαν δρομολογηθεί οι αναγκαίες αλλαγές. Τίποτα όμως δεν έγινε. Ωστόσο, η θητεία και το περιεχόμενό της όλο και περισσότερο απομακρύνονται από τις σύγχρονες ανάγκες και το κλίμα αυτό με τη σειρά του όλο και περισσότερο απομακρύνει τους στρατευμένους από τη συνειδητή εκπλήρωση της στρατιωτικής τους υποχρέωσής.

Πολύς λόγος γίνεται για την αναδιάρθρωση των μονάδων που η σημερινή δομή τους σε σημαντικό βαθμό ανταποκρίνεται σε ξεπερασμένα πρότυπα. Μια αναδιάρθρωση μαζί με μια πιο ορθολογική κατανομή του ανθρώπινου δυναμικού των ενόπλων δυνάμεων θα οδηγούσε σε εξοικονόμηση δυνάμεων. Οι ελλείψεις σε πολλές περιφερειακές μονάδες με αυξημένες υποχρεώσεις έχουν ξεπεράσει τα ανεκτά όρια, με αποτέλεσμα η θητεία να γίνεται ιδιαίτερα εξαντλητική για όσους υπηρετούν σε μονάδες, όπως οι παραμεθόριες, που έχουν αυξημένες υποχρεώσεις. Η αναδιάρθρωση των μονάδων με την κατάργηση πολλών, που η ύπαρξή τους ανταποκρινόταν σε μια άλλη λογική, σε συνδυασμό με τη συγχώνευση άλλων, θα εξοικονομούσε μερικές χιλιάδες στρατευμένους. Αυτοί μαζί με εκείνους που θα αποδεσμεύονταν από διάφορες υπηρεσίες, όπου δεν εκτελούν καθαρά στρατιωτικό έργο θα μπορούσαν άνετα, σε πρώτο φάση τουλάχιτσον, να καλύψουν το έλλειμμα που δημιουργείται σε στρατεύσιμους, εξαιτίας του δημογραφικού προβλήματος που αντανακλάται στη διαρκή μείωση της απόδοσης κάθε σειράς κατάταξης.

Δύο ακόμα χρόνια προβλήματα που απαιτούν αντιμετώπιση είναι αυτά των ανυπότακτων και της καθιέρωσης της εναλλακτικής κοινωνικής θητείας. Πάνω από δέκα χιλιάδες, με μέσο όρο ηλικίας γύρω στα 35 χρόνια, είναι αυτοί που για διάφορους λόγους βρίσκονται στο εξωτερικό, χωρίς να έχουν εκπληρώσει τις στρατιωτικές τους υποχρεώσεις και έχουν κηρυχτεί ανυπότακτοι, με αποτέλεσμα να μην μπορούν να επιστρέψουν στην Ελλάδα. Βέβαια και κατά το παρελθόν είχαν υπάρξει κάποιες ρυθμίσεις, στο μεταξύ όμως προστέθηκαν και άλλοι στις τάξεις των ανυπότακτων. Είναι αναγκαίο να υπάρξει μια λύση που θα δίνει διέξοδο στο πρόβλημα χωρίς βέβαια να ενθαρρύνει τη διαιώνιση του φαινομένου. Μια τέτοια, που συζητιέται, είναι η τμηματική εκπλήρωση της θητείας, που η διάρκειά της θα κλιμακώνεται ανάλογα με την ηλικία του ανυπότακτου, με την παράλληλη εξαγορά ενός μέρους.

Το πρόβλημα της εναλλακτικής κοινωνικής θητείας μπορεί να αφορά μια μικρή κατηγορία στρατεύσιμων, δεν είναι όμως ασήμαντο. Το επιχείρημα που προβάλλεται, για να δικαιολογηθεί η μη καθιέρωσή της είναι ότι αν θεσμοθετηθεί θα κάνουν χρήση του δικαιώματος αυτού και άλλοι, πέρα από αυτούς που καθαρά για λόγους συνείδησης δεν επιθυμούν να υπηρετήσουν τις Ενοπλες Δυνάμεις, με αποτέλεσμα τη συρρίκνωση του στρατεύματος. Ωστόσο, αυτό δεν ευσταθεί, αφού θα μπορούσαν να υπάρξουν δικλείδες ασφαλείας, δηλαδή αντικίνητρα για τη χρήση του δικαιώματος της εναλλακτικής κοινωνικής θητείας, όπως η παραπάνω διάρκειά της, λόγω του διαφορετικού ειδικού της βάρους, σε σχέση με την ένοπλη θητεία, που θα αποθάρρυνε όσους δεν έχουν πραγματικό λόγο.

Επιμέλεια: Κυριάκος ΖΗΛΑΚΟΣ