Στο Δίστομο, την πόλη που επί δεκαετίες ρούφηξε έως και το "μεδούλι" το κεφάλαιο, η πρώτη εικόνα που αντικρίζει ο επισκέπτης είναι οι πολλοί ηλικιωμένοι και οι οργισμένοι άνεργοι. Τα μεταλλεία δε δουλεύουν πια. Τα λίγα που λειτουργούν, είναι σε φάση συρρίκνωσης. Τριάντα πέντε χρόνια οι βωξίτες του Διστόμου και της ευρύτερης περιοχής, ρημάζονται συστηματικά από τους Σκαλιστήρη, Μπάρλο, Ηλιόπουλο, από την ΠΕΣΙΝΕ και τις δορυφορικές επιχειρήσεις της.

Κάτοικοι του Διστόμου και των γύρω χωριών, αλλά και άνεργοι από όλα τα μήκη και τα πλάτη της χώρας που δεν είχαν στο ήλιο μοίρα, προσέφεραν φθηνά την εργατική τους δύναμη σε μεγιστάνες του ελληνικού κεφαλαίου, μέσα σε συνθήκες τρομοκρατίας, στυγνής εκμετάλλευσης, καταπάτησης της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, της δίωξης του συνδικαλισμού.

Αφορμή για την επίσκεψή μας στο Δίστομο στάθηκε η παράνομη και καταχρηστική απόλυση του συνδικαλιστή Λουκά Ζάκα,προέδρου του σωματείου εργαζομένων στους "Ελληνικούς Βωξίτες Ελικώνα", που ανήκει στον "Ομιλο Παρνασσού", του επιχειρηματία Ηλιόπουλου. Στις 30/10/97 ο Λ. Ζάκας βρήκε την καταγγελία συμβάσεώς του θυροκολλημένη. Πρόσχημα για την απόλυση, όπως αναφέρει η καταγγελία, είναι ότι δεν υπάρχει αντικείμενο εργασίας... Η ειδικότητά του είναι γεωτρυπανιστής. Οταν σταμάτησε η έρευνα κοιτασμάτων από τον Ηλιόπουλο και οι εργαζόμενοι που απασχολούνταν εκεί αποχώρησαν "οικειοθελώς", ο Λ. Ζάκας εργάστηκε ως οδηγός αυτοκινήτου. Παρά τις πιέσεις που δέχτηκε να αποχωρήσει από μόνος του, δεν υπέκυψε και συνέχισε να εργάζεται. Τον περασμένο Μάη ο Λ. Ζάκας δέχτηκε μια "δελεαστική" πρόταση, δηλαδή να του δοθούν 8.500.000 δραχμές, ποσό που υπερβαίνει κατά 3,5 εκατομμύρια τη νόμιμη αποζημίωσή του, για να αποχωρήσει "οικειοθελώς". Κάτι τέτοιο όμως δεν το δέχτηκε, όπως επίσης και τη θέση του φύλακα που του πρότειναν, διότι - όπως ο ίδιος μας είπε - "η θέση του φύλακα δεν έχει καμία σχέση με την εργατοτεχνική, αλλά και για λόγους αρχής".

Αξίζει να σημειωθεί ότι η ευθεία απόλυση του Λ. Ζάκα είναι η μοναδική από την επιχείρηση, αφού οι άλλες, με τον ένα ή άλλο τρόπο εμφανίζονταν ως "οικειοθελείς αποχωρήσεις". Επίσης, δεν έγινε καν η παραπομπή του στην επιτροπή του άρθρου 15 του Ν.1264 για άρση της συνδικαλιστικής ασυλίας, πράγμα που κάνει την απόλυση εκτός από εκδικητική και αυθαίρετη, και παράνομη.

Η πραγματική αιτία της απόλυσης ήταν η συνδικαλιστική, πολιτική και κοινωνική δράση, καθώς και η εμπιστοσύνη που έδειχναν οι εργαζόμενοι στο πρόσωπο του Λ. Ζάκα, εκλέγοντάς τον επί πολλά χρόνια πρόεδρο στο σωματείο τους. Η συνδικαλιστική δράση του Λ. Ζάκα αρχίζει από το 1976. Το Φλεβάρη του '76 εκλέχτηκε μέλος του ΔΣ του σωματείου χειριστών και από το Μάρτη του ίδιου έτους γεικός γραμματέας. Το '78 εκλέχτηκε γενικός γραμματέας του κλαδικού Σωματείου Μεταλλωρύχων. Τον ίδιο χρόνο εκλέχτηκε μέλος του ΔΣ της Ομοσπονδίας Μεταλλωρύχων και από το '83 έως το '86 γενικός γραμματέας της Ομοσπονδίας. Από το 1980 μέχρι και τον Οκτώβρη του 1998 είναι εκλεγμένο μέλος του ΔΣ του Εργατικού Κέντρου Λιβαδειάς. Από το '86 έως σήμερα εκλέγεται πρόεδρος του σωματείου "Ελληνικοί Βωξίτες Ελικώνος". Το 1994 ήταν υποψήφιος δήμαρχος του Διστόμου και μέλος του Δημοτικού Συμβουλίου. Το 1995 εκλέχτηκε μέλος του Γενικού Συμβουλίου της ΓΣΕΕ και το 1996 ήταν υποψήφιος βουλευτής του ΚΚΕ.

Ολα αυτά, οι αγώνες του για τα δικαιώματα των εργαζομένων, οι θέσεις και προτάσεις του για τον ορυκτό πλούτου της περιοχής του Διστόμου, καθώς και ηεπιμονή του για τη λειτουργία του εργοστασίου αλουμίνας στη Θίσβη, μπαίνουν εμπόδιο για τα σχέδια του Ηλιόπουλου, που έχει στα χέρια του όλα τα κοιτάσματα βωξίτη της περιοχής. Ετσι, η απόλυση του δραστήριου συνδικαλιστή από την επιχείρηση, προκρίθηκε σαν η πιο... κατάλληλη λύση.

Ο ίδιος εξηγώντας τους λόγους της απόλυσής του, τόνισε ότι η αιτία δεν ήταν η έλλειψη αντικειμένου, αλλά η τρομοκρατία. Να τι μας λέει: "Θέση εργασίας για να απασχοληθώ υπάρχει. Ομως ο Ηλιόπουλος θέλοντας να πετύχει τους στόχους και να εξαναγκάσει και τους υπόλοιπους να φύγουν, απέλυσε εμένα, αφού προσπάθησε πρώτα να με χρηματίσει και να οδηγήσει τους εργαζόμενους στην απογοήτευση. Η απόλυσή μου έγινε και για λόγους εκδίκησης για τη συνδικαλιστική μου δράση, στην αντίθεσή μου για την εφαρμογή των ΤΣΑ, για τους αγώνες μου για παραγωγική ανάπτυξη, για μια κλαδική πολιτική σε όφελος των εργαζομένων κι όχι του μεγάλου κεφαλαίου". Στην ερώτηση αν αποδεχτεί την καταγγελία της σύμβασής του, ήταν κατηγορηματικός: "Θα προσφύγω στη Δικαιοσύνη και στις συνδικαλιστικές οργανώσεις που ανήκω".

Ερωτηματικά για την απόλυση του Λ. Ζάκα έχει και ο δήμαρχος Διστόμου, Λουκάς Παπαχρίστος,ο οποίος ανέφερε ότι "για όλες τις απολύσεις και τις "αποχωρήσεις" εργαζομένων η διεύθυνση πάντα μας ενημέρωνε. Στη συγκεκριμένη περίπτωση κάτι τέτοιο δεν έγινε".

Αντίθετος στην απόλυση δηλώνει και ο Γιώργος Γρηγοριάδης, πρόεδρος του Εργατικού Κέντρου Λιβαδειάς, ο οποίος με δήλωσή του στο "Ρ" καταδικάζει την απόλυση του συνδικαλιστή, τονίζοντας ότι "εκτός από την οδό της Δικαιοσύνης, θα ασκήσουμε όλες τις πιέσεις μας για την ανάκληση της απόλυσης και σε συνεργασία με το σωματείο της επιχείρησης, από κοινού θα προσπαθήσουμε να αντιμετωπίσουμε την επίθεση της εργοδοσίας".

Η ιστορία των "Ελληνικών Βωξιτών Ελικώνος" του Γ. Μπάρλου ξεκινάει από το 1963, σχεδόν παράλληλα με τη δημιουργία της γαλλικής ΠΕΣΙΝΕ. Ο στόχος ήταν να τροφοδοτεί την ΠΕΣΙΝΕ με βωξίτη. Το 1983 που πέθανε ο Γ. Μπάρλος, η επιχείρηση μετατράπηκε σε ίδρυμα. Το 1986 το ίδρυμα διαλύθηκε, τα κεφάλαια μετοχοποιήθηκαν και πέρασαν στα χέρια της κόρης του Γ. Μπάρλου. Τότε δούλευαν περίπου 430 εργαζόμενοι. Η νέα ιδιοκτήτρια πήρε και επιδότηση ύψους 1,6 δισεκατομμυρίων δραχμών για τη δημιουργία μονάδας εμπλουτισμού. Επένδυση, από την οποία υποτίθεται ότι θα δημιουργούνταν 42 νέες θέσεις εργασίας. Αντί όμως για προσλήψεις, το '88 έκανε 80 απολύσεις με "κίνητρα". Το 1992, οπότε ολοκληρώθηκε η απορρόφηση του κονδυλίου που είχε παραχωρηθεί για τη δημιουργία της μονάδας εμπλουτισμού - η οποία δεν έγινε ποτέ - η κόρη του Μπάρλου πουλάει την εταιρία στη γαλλική ΛΑΦΑΖ. Αυτή με τη σειρά της οδηγεί σε "εθελούσιες" αποχωρήσεις τους εργαζομένους και το '95 την πουλάει στον "Ομιλο Παρνασσού" του Ηλιόπουλου με εργατικό δυναμικό 160 άτομα.

Σήμερα, έπειτα από δύο χρόνια "έργων" του Ηλιόπουλου, η εταιρία "Ελληνικοί Βωξίτες Ελικώνα" απασχολεί με σύμβαση 12 εργαζόμενους ως διοικητικό προσωπικό και ως υπεύθυνους για την εκποίηση των μηχανημάτων. Επίσης υπάρχουν και άλλοι οχτώ πρώην εργαζόμενοι με δελτίο παροχής υπηρεσιών που δραστηριοποιούνται στην αποκατάσταση του περιβάλλοντος, δραστηριότητα για την οποία ο Ηλιόπουλος επιδοτείται.