Ακριβώς 43 πρώτα λεπτά της ώρας: Αυτό είναι το χρονοδιάγραμμα ενός παγκόσμιου πυρηνικού ολέθρου κατά λάθος, όπως το παρουσιάζουν τρεις επιστήμονες στο τελευταίο τεύχος του "Scientific American" (11/97). Το οποίο λίγο έλειψε να εφαρμοστεί - πριν δύο χρόνια.

Το βράδυ της 25ης Γενάρη 1995, μια χούφτα στρατιωτικοί παρατηρητές σε ραντάρ διάσπαρτα στη βόρεια Ρωσία βλέπουν ξάφνου μια απίστευτη ένδειξη στις οθόνες τους: Ενας πύραυλος που εκτοξεύεται από κάποιο σημείο των ακτών της Νορβηγίας παίρνει ύψος με ταχύτητα. Γνωρίζοντας πολύ καλά ότι ένας μόνο πύραυλος από κάποιο αμερικανικό πυρηνικό υποβρύχιο στην περιοχή θα μπορούσε να χτυπήσει στη Μόσχα με ισχύ οχτώ πυρηνικών βομβών μέσα σε 15 λεπτά, μετατρέποντάς τη μονομιάς σε ραδιενεργά ερείπια, ειδοποιούν τους διοικητές τους. Το μήνυμα μεταδίδεται απευθείας στον Πρόεδρο Μπορίς Γιέλτσιν, ο οποίος έχει στα χέρια του τον χαρτοφύλακα με τον ηλεκτρονικό εξοπλισμό, που μπορεί να εξαπολύσει πυρηνικούς πυραύλους σε αντίποινα κατά των ΗΠΑ. Για πρώτη φορά στην ιστορία, ο πυρηνικός χαρτοφύλακας ανοίγει και τα μηχανήματα που φέρει ενεργοποιούνται. Αρκεί το πάτημα ενός κουμπιού.

Για λίγα λεπτά έντασης, η τροχιά του πυραύλου μένει άγνωστη στους Ρώσους στρατιωτικούς. Η αγωνία φθάνει στην κορύφωσή της, όταν η αποκόλληση τμημάτων του πυραύλου δίνει την εντύπωση πιθανής επίθεσης από περισσότερους του ενός πυραύλους. Τα πληρώματα των ραντάρ συνεχίζουν να κρατούν καρφωμένα τα μάτια τους στην πορεία του πυραύλου - ή των πυραύλων. Περίπου 8 λεπτά αργότερα (και λίγες στιγμές πριν εκπνεύσει η προθεσμία της διαδικασίας απάντησης σε πυρηνική επίθεση), οι στρατιωτικοί σύμβουλοι του Προέδρου καταλήγουν στο ανακουφιστικό συμπέρασμα: Ο πύραυλος πάει προς τη θάλασσα, δεν αποτελεί απειλή για τη Ρωσία.

Οπως αποδείχτηκε, ο πύραυλος αποτελούσε μέρος ενός αμερικανο-νορβηγικού επιστημονικού έργου, και επίσημες ειδοποιήσεις είχαν σταλεί στις αρμόδιες υπηρεσίες της Μόσχας βδομάδες νωρίτερα. Αλλά, κατά μυστηριώδη τρόπο, οι στρατιωτικοί δεν ενημερώθηκαν.

Τρεις επιστήμονες, οι Bruce Blair, Harold Feiveson και Frank N. von Hippel, σε πολυσέλιδο άρθρο που υπογράφουν από κοινού στο "Scientific American", σημειώνουν ότι αυτό το από κάθε άποψη τρομακτικό περιστατικό (και άλλα πολλά, που προκάλεσαν αντίστοιχες κινητοποιήσεις στην αμερικανική πολιτικοστρατιωτική ηγεσία) καταδεικνύει τους κινδύνους της διατήρησης πυρηνικών όπλων σε πλήρη επιχειρησιακή ετοιμότητα. Ελλοχεύει, λένε, η πιθανότητα να υψωθούν στον ουρανό στ' αλήθεια πυρηνικοί πύραυλοι μια μέρα, είτε λόγω τεχνικού σφάλματος είτε λόγω ανθρώπινου λάθους - ενός λάθους που ίσως προκληθεί από ψευδείς ενδείξεις επίθεσης από την άλλη πλευρά.

Το σενάριο που παρουσιάζει ένα γράφημα στο πλαίσιο του άρθρου, με βάση το περιστατικό του 1995: 00:00, εκτόξευση του επιστημονικού πυραύλου. 01:00, τα ρωσικά ραντάρ ανιχνεύουν τη δυνάμει απειλή. 04:00, οι Ρώσοι αξιωματούχοι αξιολογούν την απειλή κι αποφασίζουν αν θα απαντήσουν με μαζική πυρηνική επίθεση. 10:00 (από εδώ και κάτω το σενάριο δε γίνεται πραγματικότητα), ο Ρώσος Πρόεδρος διατάζει αντεπίθεση. 11:00, η διαταγή διαβιβάζεται στους διοικητές των σιλό με τους βαλλιστικούς πυραύλους. 15:00, μαζική εκτόξευση ρωσικών πυραύλων. 16:00, αμερικανικοί δορυφόροι εντοπίζουν το άνοιγμα των σιλό και την εκτόξευση. 19:00, η Διοίκηση Αεροπορικής Αμυνας Βορείου Αμερικής (το NORAD) πληροφορεί τους Αμερικανούς επισήμους για τις λεπτομέρειες της επίθεσης. 24:00, τα αμερικανικά ραντάρ επιβεβαιώνουν την έλευση των βαλλιστικών πυραύλων, το NORAD προχωρά σε δεύτερη ειδοποίηση. 30:00, ο Αμερικανός Πρόεδρος λαμβάνει τις τελικές συμβουλές των στρατηγών και του υπουργού Αμυνας. 36:00, διατάζει εκτόξευση. 38:00, η διαταγή φθάνει στα σιλό και τα υποβρύχια. 40:00, εκτοξεύονται πύραυλοι MX και Minuteman. 43:00, ο πρώτος πύραυλος χτυπά και καταστρέφει την Ουάσιγκτον.

Επιστημονική φαντασία; Κακόγουστο αστείο; Οτιδήποτε άλλο εκτός από αστείο, όταν ΗΠΑ και Ρωσία έχουν στη διάθεσή τους 2.000 και 3.500 πυρηνικές κεφαλές αντιστοίχως (και 500 - 1.000 σε άμεση διαθεσιμότητα η καθεμία), ως απειλητική και γκρίζα κληρονομιά του ψυχρού πολέμου. Οι συνθήκες START μπορεί να εφαρμόζονται, αλλά ο κίνδυνος είναι ακόμη εδώ.

Οι συγγραφείς του "Scientific American" επισημαίνουν κι άλλα στοιχεία: Την προειδοποίηση του ινστιτούτου που σχεδιάζει τα πυρηνικά συστήματα της Ρωσίας περί "έλλειψης κεφαλαίων" τον περασμένο Φλεβάρη, τη δήλωση του Ιγκόρ Ροντιόνοφ ότι τα συστήματα αυτά, αν η έλλειψη χρημάτων συνεχιστεί, ίσως καταστούν "ανεξέλεγκτα", εκθέσεις της CIA που κάνουν λόγο για δυνατότητα εκτόξευσης πυραύλων από κάποιον "τρελό" κυβερνήτη ρωσικού υποβρυχίου χωρίς την έγκριση της Μόσχας (και αντίστροφα) κλπ.

Οι Blair, Feiveson και von Hippel υποβάλλουν στην κυβέρνηση των ΗΠΑ ένα "μανιφέστο" για την ελαχιστοποίηση του κινδύνου. Στην κορυφή θέτουν τη δραστική μείωση των κεφαλών που βρίσκονται σε άμεση επιχειρησιακή διαθεσιμότητα (μπορούν, δηλαδή, να εκτοξευτούν μέσα σε 15 λεπτά), τη θέσπιση ενός ορίου 24 ωρών για την ανάληψη μαζικής πυρηνικής επίθεσης, την πίεση προς τη Ρωσία και προς τις υπόλοιπες πυρηνικές δυνάμεις (Βρετανία, Γαλλία και Κίνα) να υιοθετήσουν ανάλογα μέτρα, ίσως στο πλαίσιο της Συνθήκης START III, συν την "απόσυρση" πολλών διηπειρωτικών πυραύλων.

Αλλά, φυσικά, μια τέτοια συμφωνία παραμένει μακρινή πιθανότητα...

Μπ. Γ.