Την εξέλιξη του αλβανικού προβλήματος πρέπει να τη συνδυάσουμε με την επιθετική πολιτική που χάραξαν και ακολουθούν, πλέον, ναζιστική Γερμανία και φασιστική Ιταλία, κλιμακώνοντας τις επιθετικές τους ενέργειες. Εχει δημιουργηθεί πλέον ο άξονας Βερολίνου - Ρώμης και στα Βαλκάνια ειδικότερα έχει αρχίσει η υποχώρηση της γαλλικής πολιτικής και η κυριαρχική παρουσία της Γερμανίας - διπλωματική και οικονομική, με την πολιτική των κλήριγκ. Ο Μουσολίνι πρέπει να τονίσει, πλέον, την παρουσία του με δυναμικότερο τρόπο. Εχει βάλει στόχο τη στρατιωτική κατάληψη της Αλβανίας. Οι συγκυρίες είναι ευνοϊκές γι' αυτόν. Ο Χίτλερ επιδιώκει να τον εμπλέξει ενεργά στον πόλεμο, ενώ η Γιουγκοσλαβία του αντιβασιλέα Παύλου και του Στογιαντίνοβιτς έχει εμπλακεί πλέον στα δίκτυα της γερμανικής πολιτικής και επιδεικνύει συμφιλιωτική πολιτική με την Ιταλία.

* * *

Το ιταλικό τελεσίγραφο έληξε την 12η ώρα της 6ης Απριλίου 1939. Εν τω μεταξύ στις ιταλικές ακτές της Αδριατικής είχε αρχίσει η συγκέντρωση των αποβατικών στρατευμάτων, ενώ στα Τίρανα η κυβέρνηση προσπαθούσε να αποκρύψει τα γεγονότα. Η είδηση όμως, παρά τη μυστικότητα, γρήγορα διαδόθηκε και επακολούθησαν διαδηλώσεις διαμαρτυρίας, τόσο στα Τίρανα, όσο και στο Ελμπασάν, στο Δυρράχιο, στον Αυλώνα, στην Κορυτσά και στο Αργυρόκαστρο. Ο Ζόγου, μάταια, προσπάθησε να παρατείνει την προθεσμία του τελεσίγραφου, παζαρεύοντας το περιεχόμενό του. Στις 7 Απριλίου, Μεγάλη Παρασκευή, άρχισε η ιταλική απόβαση και η εισβολή, που βρήκε την Αλβανία ανέτοιμη να αντιτάξει άμυνα με εξαίρεση την αντίσταση στο λιμάνι του Δυρραχίου, ενώ ο Ζόγου διέφευγε στη Φλώρινα. Επακολούθησε η πλήρης στρατιωτική κατοχή, στην οποία οι Ιταλοί έδωσαν τη μορφή της ένωσης των δύο βασιλείων υπό τον Βίκτορα Εμμανουήλ της Ιταλίας.

* * *

Ο αγώνας του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου της Αλβανίας, σταθερός, συνεπής και δυναμικός, αναπτύχθηκε με συνεχή κλιμάκωση. Περιοχές ολόκληρες απελευθερώθηκαν και οργανώθηκαν πολιτικά και διοικητικά, όπως γινόταν στη δική μας Αντίσταση με την Ελεύθερη Ελλάδα. Στην ανάπτυξη του κινήματος, βοήθησε σημαντικά ο σχηματισμός των οργανώσεων πόλης για την επιχείρηση σαμποτάζ. Η είσοδος του ελληνικού στρατού, εξασθενίζοντας τη θέση των Ιταλών, συντέλεσε και αυτή στην ανάπτυξη του κινήματος. Θα αναφέρουμε ορισμένα χαρακτηριστικά πλήγματα, που επέφερε το Απελευθερωτικό Μέτωπο. Από τις αρχές ακόμα του Νοεμβρίου 1941, χτυπήθηκε το αρχηγείο της Ασφάλειας στα Τίρανα και σκοτώθηκε ο αρχηγός της. Τον Ιούλιο του 1942, οι οργανώσεις πόλης έκοψαν ταυτόχρονα τις γραμμές τηλεφωνικής επικοινωνίας σε ολόκληρη τη χώρα. Στη Σκόδρα άνοιξαν την πολιτική φυλακή και απελευθέρωσαν τους πολιτικούς κρατούμενους. Στην Κορυτσά έκαψαν την έδρα του φασιστικού κόμματος. Στον Αυλώνα ανατίναξαν τις ιταλικές στρατιωτικές αποθήκες. Αλλεπάλληλες τέτοιες ενέργειες ανταρτών και οργανώσεων πόλης δημιούργησαν ένα δυναμικό κίνημα αντίστασης, που ξεχώριζε από τους παλιούς εθνικούς αγώνες των Αλβανών, με την ενιαία καθοδήγησή του, με την ξεκάθαρη γραμμή του και την ευρύτητα, αλλά και τη μονολιθικότητα της οργάνωσης.

Οι συντηρητικές δυνάμεις σχημάτισαν και αυτές μια αστική αντιστασιακή οργάνωση, την "Μπαλί Κορμπετάρ". Το βάρος της οργάνωσης έπεφτε στο αύριο - στη μορφή της Αλβανίας μετά τη λήξη του πολέμου. Εξαρχής φάνηκε η ανησυχία της οργάνωσης αυτής για τη δύναμη και την επιρροή του ΚΚ Αλβανίας.

Απεναντίας, το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο προσκάλεσε την οργάνωση αυτή σε συνεργασία. Αλλά η πρόσκλησή του δεν έγινε αποδεκτή, με το επιχείρημα ότι η στιγμή δεν είναι κατάλληλη και χρειάζεται αναμονή έως τη στιγμή του Δεύτερου Μετώπου. Ταυτόχρονα όμως, κατηγόρησαν το ΚΚ Αλβανίας και το Απελευθερωτικό Μέτωπο, γιατί, τάχα, συνεργαζόμενα με τα απελευθερωτικά μέτωπα της Ελλάδας και της Γιουγκοσλαβίας, πρόδιναν τα εθνικά συμφέροντα της Αλβανίας.

Μίτια ΦΙΛΔΙΣΑΚΟΣ

Ιστορικός, μέλος του Τμήματος Ιστορίας του ΚΜΕ