Ο Αλέξανδρος (Μπρούνο Γκανζ) είναι ένας διάσημος συγγραφέας. Τα τελευταία χρόνια, ύστερα από το θάνατο της γυναίκας του, έχει εγκαταλείψει το "πρωτογενές" ποιητικό έργο και έχει αφοσιωθεί σε μια προσπάθεια ανασύνθεσης ή συμπλήρωσης του ανολοκλήρωτου 3ου σχεδιάσματος των "Ελεύθερων πολιορκημένων" του Διονύσιου Σολομού. Συναντάμε τον Αλέξανδρο στην αρχή της ταινίας, ένα πρωί, όταν εγκαταλείπει το σπίτι όπου έζησε όλη του τη ζωή, για να μετοικήσει αλλού. Αγνωστο πού. Ο Αλέξανδρος, εκτός από το σπίτι του, ετοιμάζεται να εγκαταλείψει και αυτήν εδώ τη ζωή, καθώς η αρρώστια που τον βασανίζει φέρνει το τέλος όλο και πιο κοντά. Από το άδειο πια σπίτι ακολουθούμε τον Αλέξανδρο στο σπίτι της κόρης του. Σε ένα περιβάλλον, που αποπνέει την ενσωμάτωση μιας γενιάς, η οποία αποφεύγει να κληρονομήσει τον "ιδεαλισμό" μιας παράδοσης που δεν είναι και τόσο μακρινή, ο Αλέξανδρος φαντάζει ξένος απέναντι σε ένα παρόν αλλοτριωμένο: Η κόρη του, που υποτίθεται θα μπορούσε να είναι φορέας μιας συνέχειας αναζητήσεων, βρίσκεται σε διαφορετικό μήκος κύματος, μια θερμή επικοινωνία ανάμεσά τους μοιάζει αδύνατη και, πάνω στην ώρα, ο Αλέξανδρος πληροφορείται την εκποίηση του "σπιτιού στη θάλασσα", ενός χώρου που στοιχειώνει όλες του τις αναμνήσεις: Αναμνήσεις προσωπικές από τη δεκαετία του '60, που δεν παύουν να τον κυριεύουν σε κάθε του βήμα, οξύνοντας τα ερωτηματικά, καταδείχνοντας πιο έντονα το χάσμα που τον χωρίζει από τη νεότερη, τη σημερινή γενιά, το παρόν. Είναι σαν να υπάρχει ένα κενό ιστορικής μνήμης στη σημερινή κοινωνία, που κάνει τη μοναξιά του συγγραφέα ολοκληρωτική, μια ασυνέχεια που οδηγεί σε αδιέξοδο κάθε απόπειρα για ένα βλέμμα προς το μέλλον, αδιέξοδο που δίνει στον επερχόμενο θάνατο έναν ολοκληρωτικό χαρακτήρα, τον οδηγεί σε τροχιά ταύτισης με το τέλος μιας ιστορικής διαδρομής, που φέρει εκ τον υστέρων τα σημάδια της ματαιότητας, του ανεκπλήρωτου, της απουσίας προορισμού. Μιας διαδρομής που δίνει την εντύπωση, ύστερα από τις δεκαετίες που μεσολάβησαν, ότι αποτελούσε περισσότερο φαντασιακό όραμα των "εκδρομέων" της, παρά απτή σχέση τους με τον πραγματικό κόσμο. Αλλά αν το παρελθόν είναι πια μια υπόθεση προσωπικής μνήμης, ένα ανεπιθύμητο φάντασμα, όπως κι ο φορέας του, ο Αλέξανδρος της ταινίας, τότε πού θα ανακαλύψει ο ήρωας (αλλά και ο δημιουργός) ένα παράθυρο προς το μέλλον, ένα βλέμμα που θα επιτρέψει τη δημιουργία ενός δεσμού ιστορικής συνέχειας; Ο Αλέξανδρος ξεκινά την περιδιάβασή του στους δρόμους της Θεσσαλονίκης. Καθώς η μέρα περνά, θα μοιραστεί την προσωπική του περιπέτεια - το σιωπηλό παρόν και το ηχηρό βάρος της μνήμης - με ένα Αλβανάκι, ένα "παιδί των φαναριών" (Αχιλλέας Σκέβης). Μια κοινή πορεία λίγων ωρών από την πόλη ως τα συρματοπλεγμένα σύνορα, ξανά στην πόλη, το παγωμένο άγγιγμα του θανάτου ενός παιδιού που συμπίπτει χρονικά με το θάνατο της μητέρας του Αλέξανδρου, έως τη φυγή του παιδιού με το πλοίο που σαν να καταπίνει στο αμπάρι του όλες τις πιθανότητες κι όλους τους δρόμους, είναι αρκετή όχι για να απαντηθούν ερωτηματικά. Αυτά διατυπώνονται κραυγαλέα στην εξομολόγηση του Αλέξανδρου προς τη μάνα του που πεθαίνει. Είναι, όμως, αρκετή για να αφήσει τα ερωτηματικά αναπάντητα και μετέωρα, να δημιουργήσει μια δίοδο διαφυγής από ένα παρελθόν - ποτάμι, δίχως εκβολές, από ένα παρόν χωρίς δεσμούς με το χρόνο. Αρκετή για μια ιστορική παράκαμψη, απαραίτητη για τον συγγραφέα, όσο και τα φάρμακα που παρατείνουν τη ζωή του. Κι αντίστροφα, όπως ο Σολωμός, αγοράζει τις λέξεις που του λείπουν για να αναπλάσει ποιητικά τη σύγχρονή του ιστορία, ο Αλέξανδρος "εξαγοράζει" το βλέμμα και τα λόγια του μικρού φίλου του, για να δει μπροστά του έναν αχάραχτο δρόμο που δε χρειάζεται πια να περπατήσει, ίσως για να ελευθερωθεί από τα δεσμά της ίδιας του της ύπαρξης, ίσως για να βρει πια μια δικαίωση ή ένα άλλοθι, ένα λόγο να πάψει να ζει: Στο τέλος της ταινίας, ο συγγραφέας δεν ακούει το όνομά του. Δεν είναι πια εκεί.

Ομως, πέρα από ερμηνείες και αναγνώσεις, στην ταινία του Θόδωρου Αγγελόπουλου εντοπίζεται και η δυσκολία ενός συγκεκριμένου, προσωπικού τρόπου γραφής. Επαρκής, με όρους αποστασιοποίησης, σε μια ταινία αισθητικού νατουραλισμού και κοινωνικής ανατομίας στον μικρόκοσμο της "Αναπαράστασης" ή στον ανάλογο ουσιαστικά χειρισμό του ιστορικού χρόνου, με όλη την αυστηρότητα της αισθητικής "αυθαιρεσίας" που διακρίνει τον "Θίασο", τα ίδια υλικά προδίδουν τις αδυναμίες τους όταν θέλουν να καταγράψουν σύνθετες και διασκορπισμένες παρούσες κοινωνικές σχέσεις και καταστάσεις στον περιορισμένο χώρο και χρόνο μιας μόνο σκηνής. Στη σκηνή της αγοραπωλησίας των παιδιών, η δημιουργική αυθαιρεσία δε λειτουργεί σαν πηγή νοητικών αναγωγών, αλλά περισσότερο σαν αυθαιρεσία σεναριακή, που επιχειρεί να "συμπυκνώσει" μέσα σε λίγα λεπτά πληροφορίες και υλικό των καθημερινών ειδήσεων, δημιουργώντας την επίφαση της συγχρονικής ιστορικής καταγραφής. Η ίδια η δυνατότητα, εξάλλου, του Αγγελόπουλου να δημιουργεί εικόνες, που δίνουν την εντύπωση ενός νομοτελειακά ολοκληρωμένου φιλμικού κόσμου, στερεί συχνά από τον θεατή τη δυνατότητα να αναγνωρίσει μέσα από το κινηματογραφικό έργο το πρόσωπο και τον υποκειμενισμό του δημιουργού, που άθελα ίσως γίνεται προφανής, με μια αμηχανία στην ενότητα των αναμνήσεων του Αλέξανδρου ανάμεσα στη δροσιά και την ακατανόητα ανέμελη ευθυμία της Ανοιξης του '60. Είναι η σφραγίδα του σκηνοθέτη που βαραίνει απόλυτα στο σχήμα της καταγραφής, προκαλώντας κάποτε σύγχυση ανάμεσα στο αντικείμενο της πραγματικότητας, που επενδύεται με το περίβλημα μιας αλύγιστης γενικότητας, και στην προσωπική στάση, η οποία ελλοχεύει πίσω από το κεκτημένο ποιητικό ύφος. Κι εδώ προκύπτει το ερώτημα: Πώς μπορεί να συνταιριαστεί το "βαρυσήμαντο", εγγενές ενός εκφραστικού ερμητισμού, με τη σεμνότητα, το ταπεινό, το ονειρικά γόνιμο της ανθρώπινης δράσης, όπως καταγράφεται στην αμεσότητα της καθημερινής ροής της;

(ΑΙΓΛΗ, ΑΠΟΛΛΩΝ, ΑΤΤΙΚΑ, ΜΑΡΟΥΣΙ 2, ΔΑΝΑΟΣ, ΕΜΠΑΣΣΥ)

Πιο συγκροτημένο το σεναριακό υλικό του Χαλ Χάρτλεϊ σε ταινίες με οριοθετημένο δραματικό στόχο σαν το "Trust" ή το "Amateur" πριν από μερικά χρόνια, στη νέα του ταινία ακολουθεί ένα δρόμο πιο ελεύθερης ανάπτυξης, που άλλοτε οδηγεί τη δράση σε απρόβλεπτες περιοχές και καταστάσεις κι άλλοτε διοχετεύει στην πλοκή και στους χαρακτήρες, σαν κυρίαρχο, ένα στοιχείο απλοϊκότητας. Χαρακτηριστική, έτσι κι αλλιώς, η απλοϊκότητα στο προσωπικό ύφος του Χάρτλεϊ, αποτελεί στις καλές στιγμές της ταινίας μια ιδιαίτερη συστατική αξία της, που την προσγειώνει με μια εκφραστική λιτότητα και, ταυτόχρονα, δημιουργεί μια ατμόσφαιρα λεπτών υπαινιγμών και υπόγειων ανατροπών, χωρίς να υπονομεύεται στη βάση του ο ρεαλισμός της αφήγησης. Ομως, κάποτε το ίδιο στοιχείο μοιάζει σαν αποτέλεσμα ενός αυτοσχεδιασμού στη γραφή του σεναρίου, σαν μια προσπάθεια να ξεπεραστούν με αυτό τον τρόπο μικρές δυσκολίες στην εξέλιξη του μύθου. Ο ήρωας της ταινίας, ο Χένρι, ένας αλήτης με μάλλον ταραγμένο παρελθόν κάνει μια μέρα την εμφάνισή του στο σπίτι του Σάιμον, ενός άσημου εργάτη, για να του ανοίξει το δρόμο προς τον κόσμο της ποίησης. Κι ενώ ο φίλος του ανεβαίνει στην κορφή της επιτυχίας, ο Χένρι κατεβαίνει τα σκαλιά μιας προσωπικής πτώσης, συγκρουόμενος με τα πάθη του και μια υπαρξιακή αβεβαιότητα...

(ΕΛΛΗ, ΣΤΟΥΝΤΙΟ)

Δε θέλει ιδιαίτερες συστάσεις ο μαυροντυμένος μασκοφόρος εκδικητής της κινηματογραφικής μυθολογίας. Στο φιλμ του Μάρτιν Κάμπελ,ο Αντονι Χόπκινς παραδίδει τις γνώσεις του και τη σκυτάλη στον νεότερο Ζορό Αντόνιο Μπαντέρας κι η ιστορία συνεχίζεται. Κι όσο κι αν ένας τέτοιος ήρωας δε διαφέρει στα συστατικά και τη δραματική λειτουργία του από τους διάφορους υπεράνθρωπους αστυνομικούς, καταδρομείς κλπ. που παρελαύνουν στις ταινίες του αμερικάνικου κινηματογράφου, ο Ζορό είναι πάντοτε με τους φτωχούς και τους αδικημένους. Για αυτό και ...αρέσει.

(ΑΓΚΟΡΑ, ΑΘΗΝΑ, ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ, ΑΝΝΑ ΝΤΟΡ, ΑΝΤΑΜΣ 2, ΑΣΤΕΡΙΑ, ΑΣΤΟΡ, ΣΙΝΕΣΙΤΥ, ΣΙΝΕΡΑΜΑ, ΒΙΛΑΤΖ, ΓΑΛΑΞΙΑΣ, ΔΙΑΝΑ, ΜΕΤΑΛΛΙΟΝ, ΜΕΤΡΟΠΟΛΙΤΑΝ, ΟΣΚΑΡ, ΣΠΟΡΤΙΓΚ, ΤΡΙΑ ΑΣΤΕΡΙΑ, ΧΑΪ - ΛΑΪΦ)

Αντιμέτωποι με τον σατανικό επιστήμονα (Σον Κόνερι) που ζητά λύτρα από την Οικουμένη για να μην την καταστρέψει, χρησιμοποιώντας για λογαριασμό του τις καιρικές συνθήκες, δυο μυστικοί πράκτορες (Ρέιφ Φάινς, Ούμα Θέρμαν) προσπαθούν να τον εξουδετερώσουν και να αποτρέψουν τα σχέδιά του. Βασισμένη στο υλικό μιας παλιάς τηλεοπτικής σειράς, παρωδώντας όλα τα κλισέ του περίφημου βρετανικού φλέγματος, μια ταινία σκηνοθετημένη από τον Τζερεμάια Τσέτσικ.

(ΑΘΗΝΑΙΟΝ, ΣΙΝΕΠΟΛΙΣ, ΑΜΠΕΣΕ, ΑΤΤΑΛΟΣ, ΣΙΝΕΣΙΤΥ, ΒΙΛΑΤΖ, ΙΝΤΕΑΛ, ΚΗΦΙΣΙΑ 1, ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ 1, ΜΠΡΟΝΤΓΟΥΑΙΗ, ΠΑΛΑΣ, ΜΕΛΙΝΑ, ΣΙΝΕΑΚ)

Αγης ΜΑΡΑΓΚΟΥΔΑΚΗΣ