Ο απολογισμός κάθε πολέμου αναδεικνύει τους "νικητές" και "ηττημένους". Ομως, και στις δύο πλευρές υπάρχουν επίσης "νικητές" και "ηττημένοι". Το κύριο είναι ακόμα, κι αν βρεθείς με την πλευρά των "ηττημένων" να είσαι "νικητής". Σ' αυτή τη λογική φαίνεται πως κινούνται πολλοί από τους επιχειρηματίες, που δραστηριοποιούνται στις μέρες μας στα Βαλκάνια. Οι εκπρόσωποι του κεφαλαίου αδιαφορούν για τον ίδιο τον πόλεμο. Αδιαφορούν για το αίμα και τις καταστροφές. Αδιαφορούν για το αύριο των λαών. Το μόνο που τους ενδιαφέρει είναι να μην πάρουν οι λαοί τις τύχες τους στα ίδια τους τα χέρια. Να έχουν τους λαούς ηττημένους. Πολύ περισσότερο, αν πρόκειται για λαούς που αντιστέκονται. Από εκεί και πέρα, σε ό,τι τουλάχιστον αφορά πολλούς από τους Ελληνες επιχειρηματίες με δραστηριότητες στις χώρες των Βαλκανίων, προσεγγίζουν τις εξελίξεις αποτιμώντας κατ' αρχήν θετικά τη μέχρι σήμερα στάση της κυβέρνησης που έχει ήδη φροντίσει με όλους τους τρόπους να διαμηνύσει προς τους εκπροσώπους του κεφαλαίου δύο πράγματα: Πρώτον, ότι όσοι επιχειρηματίες ενδεχόμενα υποστούν ζημιές από τις βάρβαρες επιθέσεις των ΝΑΤΟικών βομβαρδιστικών θα στηριχτούν προκειμένου να εισπράξουν από διάφορα ταμεία αποζημιώσεις. Δεύτερον, ότι σε κάθε περίπτωση η κυβέρνηση φροντίζει να εξασφαλιστεί για τη χώρα - για τους Ελληνες επιχειρηματίες δηλαδή - πρωταγωνιστικός ρόλος στη διαχείριση των κονδυλίων που θα χορηγηθούν για την ανασυγκρότηση της Βαλκανικής.

Στις χώρες της περιοχής δραστηριοποιούνται περί τις 2.000 ελληνικές επιχειρήσεις, οι μισές εκ των οποίων βρίσκονται στη Βουλγαρία. Ο κατάλογός τους αλλάζει συνεχώς. Ωστόσο από χώρα σε χώρα μπορεί κανείς να ξεχωρίσει ορισμένες από αυτές που θεωρείται πως έχουν σημαντική παρουσία. Ο "Ρ", στηριζόμενος σε πληροφορίες που κατά καιρούς έχουν δει το φως της δημοσιότητας και αντλώντας στοιχεία από πρόσφατο σχετικό αφιέρωμα του "Οικονομικού Ταχυδρόμου", επιχειρεί σήμερα μια καταγραφή.

Παρά το γεγονός ότι από συστάσεως της Νέας Γιουγκοσλαβίας ισχύει το εμπάργκο και η χώρα είναι αποκλεισμένη από τις διαδικασίες και τις πηγές διεθνών χρηματοδοτήσεων, δεκάδες ελληνικές επιχειρήσεις έχουν επενδύσει κεφάλαια στη χώρα και, σύμφωνα με τα όσα μέχρι τώρα υποστήριζαν οι Ελληνες επιχειρηματίες, πρόκειται για ιδιαίτερα επικερδείς επιχειρήσεις. Ανάμεσα στις λεγόμενες ελληνικές επενδύσεις και συμφωνίες ελληνικών εταιριών για έργα στη Γιουγκοσλαβία, ξεχωρίζουν:

• Η απόκτηση σημαντικού πακέτου μετοχών του γιουγκοσλαβικού οργανισμού τηλεπικοινωνιών από τον ΟΤΕ.
• Η συμφωνία εκσυγχρονισμού και ανάπτυξης των ορυχείων της Σερβίας που έχει υπογραφεί ανάμεσα στην εταιρία ΜΥΤΙΛΗΝΑΙΟΣ με το συγκρότημα RMHK TREPCA.
• Η δραστηριοποίηση εταιριών, από τον κλάδο των τροφίμων και ποτών, όπως οι ΜΕΤΑΞΑΣ,ΙΟΝ και "Ελληνική Εταιρία Εμφιαλώσεων" (3Ε), η γνωστή "Κόκα - Κόλα". Ας έχουμε βέβαια υπόψη μας ότι καμιά από τις τρεις εταιρίες δεν είναι στην πραγματικότητα ελληνική. Η μεν πρώτη έχει ξεπουληθεί σε αγγλική πολυεθνική από την προηγούμενη δεκαετία, στη δεύτερη έχουν αποκτήσει μεγάλο πακέτο μετοχών Βέλγοι, ενώ η τρίτη ουσιαστικά είναι θυγατρική και πλήρως εξαρτώμενη από την αμερικανική "Κόκα - Κόλα".
• Η ΔΕΛΤΑ,που έχει έντονη παρουσία και σε άλλες βαλκανικές χώρες, διαθέτει ήδη εργοστάσιο παραγωγής παγωτού και δίκτυο για τη διακίνησή του στην αγορά.
• Η αυτοκινητοβιομηχανία ΕΛΒΟ σε συνεργασία με τη ΧΙΟΥΝΤΑΪ ΕΛΛΑΣ,έχουν βλέψεις για επέκταση της δραστηριοποίησής τους στον τομέα των αμαξωμάτων και όχι μόνο.
• Η ΑΣΠΙΣ ΠΡΟΝΟΙΑ από κοινού με την ΑΛΜΑ ΑΕ δημιούργησαν κοινοπραξία με τη σερβική ασφαλιστική εταιρία ΝΤΟΥΝΑΒ. Από τους "γάμους" προέκυψε η ΑΣΠΙΣ - ΝΤΟΥΝΑΒ που θεωρείται η πρώτη ασφαλιστική εταιρία που ασχολείται με τις ασφάλειες ζωής.
• Η συνεργασία της ΑΒC Group με την αλυσίδα σούπερ μάρκετ GMJA, που διαθέτει 100 καταστήματα στο Κόσσοβο, με σκοπό την τοποθέτηση ελληνικών προϊόντων.

Την ίδια στιγμή υπάρχουν διάφορες συνεργασίες - συμφωνίες σε τομείς όπως τα ναυτιλιακά, οι μεταφορές καυσίμων, η κατασκευή μονάδων επεξεργασίας νημάτων, ο τουρισμός, οι εξαγωγές ελληνικών φρούτων κλπ.

Πέρα από τις εμπορικές ανταλλαγές που έχουν αποδειχθεί ιδιαίτερα επικερδείς για τους Ελληνες επιχειρηματίες και εξαγωγείς, από το 1995 και μετά άρχισαν και άλλες μορφές "διείσδυσης" μέσω ελληνικών επενδύσεων:

• Η εξαγορά της ΣΤΟΥΜΙΚΑ ΤΑΣΜΠΑΚ από την καπνοβιομηχανία ΜΙΧΑΗΛΙΔΗ την άνοιξη του 1996 θεωρείται η πρώτη "μεγάλη δουλιά" εκ μέρους του ελληνικού κεφαλαίου.
• Λίγο αργότερα εμφανίζεται και εδώ η εταιρία ΜΥΤΙΛΗΝΑΙΟΣ που εξασφάλισε την εκμετάλλευση των ορυχείων ΖΛΕΤΟΒΟ - ΣΑΣΑ έναντι του ευτελούς ποσού των 3 εκατομμυρίων δολαρίων.
• Η τσιμεντοβιομηχανία ΤΙΤΑΝ εξαγόρασε πέρσι από κοινού με την ελβετική HOLDERBANK το 80% της τσιμεντοβιομηχανίας USJE.
• Η εταιρία μαρμάρων ΛΑΖΑΡΙΔΗΣ εξασφάλισε στο Πρίλεπ λατομείο μαρμάρων, με στόχο την αγορά της χώρας, αλλά και τις υπόλοιπες χώρες της πρώην Γιουγκοσλαβίας.
• Την περίοδο που διευρύνεται στη χώρα μας η πολυεθνική ΚΟΝΤΙΝΕΝΤ, η αλυσίδα ΒΕΡΟΠΟΥΛΟΣ άνοιξε δικό του πολυκατάστημα στα Σκόπια, σε κτίριο που, σύμφωνα με πληροφορίες, αγοράστηκε από την εταιρία για το σκοπό αυτό.
• Αξιοπρόσεκτη είναι και εδώ η δραστηριοποίηση της ΔΕΛΤΑ,ενώ μια σειρά άλλες εταιρίες από τον κλάδο των τροφίμων και των ποτών έχουν καλή παρουσία. Μεταξύ των πλέον γνωστών είναι η ΕΒΓΑ και η ΚΡΙ - ΚΡΙ,η 3Ε,η ΝΙΚΑΣ Θεσσαλονίκης κλπ.

Ενδεικτικά αναφέρεται τέλος ότι ενώ ο αριθμός των ελληνικών επενδύσεων στην ΠΓΔΜ το 1992 ήταν μόλις 13, δυο χρόνια αργότερα έφτασαν τις 18, το 1995 διαμορφώθηκαν στις 63 και σήμερα είναι αισθητά πάνω από τις 100.

Η Ελλάδα κατέχει, σύμφωνα με τους αρμόδιους, ιδιαιτέρως εξέχουσα θέση στη Βουλγαρία, όπου δραστηριοποιούνται περί τις 1.000 ελληνικές εταιρίες. Ανάμεσά τους:

• Η "Ελληνική Εταιρία Εμφιαλώσεων" (3Ε), από τις πρώτες που κινήθηκαν στη χώρα προκειμένου οι νεόπτωχοι μεν, αλλά "ελεύθεροι" Βούλγαροι να μην έχουν έλλειψη στο αμερικανικό αναψυκτικό. Ασχολείται κυρίως με την εμφιάλωση αναψυκτικών και μπίρας.
• Η γαλακτοβιομηχανία ΔΕΛΤΑ,που απέκτησε εργοστάσιο στη Βάρνα και σε "συνεργασία" με αντίστοιχη εταιρία της χώρας δραστηριοποιείται στην παραγωγή και τη διακίνηση παγωτών.
• Ο Ομιλος Βαρδινογιάννη,αφού πούλησε τη μισή ΜΟΤΟΡ ΟΪΛ στην πολυεθνική ARAMCO, έχει δημιουργήσει αλυσίδα ξενοδοχείων, ασχολείται με πρατήρια βενζίνης και έχει... αντιπροσωπείες αυτοκινήτων.
• Η ΙΝΤΡΑΚΟΜ,της οποίας το αντίστοιχο πρόγραμμα με τον ΟΤΕ έχει φτάσει στα όριά του, έχει αναλάβει την τοποθέτηση περίπου 20.000 καρτοτηλεφώνων και το εσωτερικό δίκτυο της κινητής τηλεφωνίας.
• Η κατασκευαστική εταιρία ΣΑΡΑΝΤΟΠΟΥΛΟΣ έχει αναλάβει την ανακατασκευή του οδιλκού δικτύου Σόφιας - Φιλιππούπολης.
• Η ΤΣΙΠΙΤΑ,που στα όρια της Ελλάδας βλέπει να οξύνεται ο ανταγωνισμός από τα εισαγόμενα αντίστοιχα προϊόντα, ασχολείται με την παραγωγή κυρίως κρουασάν για τη βουλγαρική αγορά.
• Η ΒΙΟΧΑΛΚΟ,για τα μεγέθη της οποίας η ελληνική αγορά είναι πια μικρή, έχει προχωρήσει σε τοποθετήσεις τουλάχιστον πέντε εκατομμυρίων δολαρίων σε εργοστάσιο επεξεργασίας σιδήρου.
• Η "Αθηναϊκή Ζυθοποιία" αξιοποιώντας τα μεγάλα κέρδη που αποκομίζει από την ελληνική αγορά, μαζί με την 3Ε έχουν αναλάβει την παραγωγή της μπίρας Zagorka.

Οι επιχειρηματίες της ΦΑΝΚΟ,αξιοποιώντας τα κεφάλαια που άντλησαν από το Χρηματιστήριο το 1994, ασχολείται με την παραγωγή ενδυμάτων.

Οι ιδιωτικοποιήσεις επιχειρήσεων μικρής κλίμακας λειτούργησαν ως μαγνήτης για δεκάδες ελληνικές εταιρίες και μεμονωμένους επιχειρηματίες, που έσπευσαν να αξιοποιήσουν την πολιτική των Τιράνων. Με βάση τα επενδεδυμένα κεφάλαια η Ελλάδα κατέχει σήμερα στην Αλβανία τη δεύτερη θέση μετά την Ιταλία. Παράλληλα και λόγω των ειδικών σχέσεων που υπάρχουν με τη χώρα μας εξαιτίας του μεγάλου αριθμού πολιτών της Αλβανίας στη χώρα μας, ειδικό ρόλο παίζουν οι ελληνικές τράπεζες στη γείτονα χώρα. Η Ελλάδα εξάγει στην Αλβανία κυρίως υποπροϊόντα του πετρελαίου, μπίρα και τσιγάρα, ενώ εισάγουμε κουτιά, κιβώτια, σαλιγκάρια και ηλεκτρική ενέργεια.

Οι ελληνικές επιχειρήσεις δραστηριοποιούνται κατά κύριο λόγο στις πόλεις της μειονότητας στη νότια Αλβανία και στα Τίρανα.

Η είδηση για την επικείμενη εξαγορά της "STOPANSKA BANCA AD SCOPIE" από την Εθνική Τράπεζα είναι γνωστή σε όλους, μια και η διοίκηση της Εθνικής αποφάσισε να δημοσιοποιήσει το ενδιαφέρον της σε στιγμές πολέμου. Ομως τόσο η Εθνική όσο και άλλες τράπεζες εδώ και χρόνια δραστηριοποιούνται στις χώρες των Βαλκανίων. Αυτό γίνεται με διάφορες μορφές. Είτε ιδρύοντας γραφεία αντιπροσωπείας και υποκαταστήματα, είτε μέσα από εξαγορές τοπικών τραπεζών. Η πρώτη ελληνική τράπεζα που θεωρείται πως άρχισε να λειτουργεί σε χώρα των Βαλκανίων είναι η ΧΙΟΣ (όταν ανήκε στον όμιλο Βαρδινογιάννη) που άνοιξε υποκατάστημα στη Σόφια το 1991.

Με διάφορους τρόπους στις χώρες αυτές λειτουργούν οι εξής τράπεζες. Στη Βουλγαρία, η Εθνική, η Εμπορική, η Ιονική, η Χίος και η Αγροτική. Στην ΠΓΔΜ η Ιονική. Στην Αλβανία η Εθνική, η Εμπορική, η Ιονική, η Πίστεως και η Πειραιώς.

Κ.