Το τελευταίο ελληνικό χωριό πριν τα Σκόπια. Πάνω στο σύνορο. Στο 548ο χιλιόμετρο της Εθνικής οδού Θεσσαλονίκης - Σκοπίων, λίγα χιλιόμετρα από το μεθοριακό σταθμό των Ευζώνων.

Περίπου 400 άνθρωποι, που ζουν "στο σύνορο", νιώθουν τη φλόγα του πολέμου να πλησιάζει. Κάθε βράδυ, ο "θάνατος" φεύγει κι έρχεται. Τα γεράκια του ΝΑΤΟ εδώ και τρεις μήνες περνούν απ' το χωριό τους με τα φορτία του θανάτου, από και προς τα Σκόπια.

"Περνάνε από εδώ όλη τη νύχτα. Μεσάνυχτα ξεκινούν...",λένε. Σαν τα φαντάσματα...

Με τρομακτική ψυχραιμία δείχνουν σίγουροι για το μέλλον. "Ξέρουμε πως δεν αποκλείεται, ένα επόμενο "λάθος" του ΝΑΤΟ να βρει εμάς".

Οι περισσότεροι κάτοικοι των Ευζώνων είναι αγρότες. Καλλιεργούν στάρι και καπνό. Τους έχει τσακίσει η Ευρωπαϊκή Ενωση και η πολιτική της κυβέρνησης. "Ο έμπορος θέλει να αγοράσει τον καπνό με 10 δραχμές. Και δεν το καίω καλύτερα;". Με το ζόρι πέντε οικογένειες καλλιεργούν ακόμα καπνό. Πριν 7 χρόνια, ξεπερνούσαν τις 100.

Από το 1992, την πρώτη κρίση στη Γιουγκοσλαβία, το χωριό άρχισε να εκκενώνεται. Τότε κατοικούσαν εκεί 1.000 άνθρωποι. Χρόνο με το χρόνο γίνονται και λιγότεροι. Σήμερα, που ο πόλεμος φούντωσε ξανά, φεύγουν και οι υπόλοιποι...

Το καφενείο του χωριού, όπου έγινε και η συνάντησή μας, είναι το καταφύγιό τους. Χρειάστηκε ο πόλεμος και η αντίσταση των Σέρβων για να μάθουμε τι σημαίνει Δύση, λένε κάποιοι χαμηλόφωνα. Ομως, το συμπέρασμα το φωνάζουν.

"Ο σερβικός λαός μάς άνοιξε τα μάτια"... "Κι εμείς τώρα πρέπει να ξεσηκωθούμε!".

Καθώς μπαίνουμε στους Ευζώνους, επιστρέφοντας από το μεθοριακό σταθμό, είδαμε το καφενείο του χωριού. "Καλημέρα!".

Δε χρειάστηκε καν να αναφέρουμε την ιδιότητά μας (έγινε αρκετή ώρα αργότερα), για να "ανοίξει" η συζήτηση. Μια μικρή αναφορά στον πόλεμο έφτανε.

Οι πρώτες τους κουβέντες είναι γι' αυτό που βλέπουν καθημερινά. Τις φάλαγγες του ΝΑΤΟ.

"Τους βλέπουμε και μας ανακατεύονται τ' άντερα", λέει ο Γιώργος Μυρωνίδης, 72 ετών."Περνάνε όλη τη νύχτα κάθε μέρα"...

Εχουν δει πολλά. Δείχνουν να ξέρουν περισσότερα. Για το φορτίο που κουβαλάνε τα ΝΑΤΟικά κοντέινερ.

""Ποικιλία" περνάει. Κουβαλάνε τα όπλα σε κοντέινερ", συμπληρώνει ο Γιώργος Τσανικίδης."Γεμάτα πάνε προς τα πάνω. Γεμάτα κατεβαίνουν. Περνάνε και μηχανήματα για να φτιάξουν, μετά, τις καταστροφές που κάνουν οι ίδιοι, στο Κόσσοβο και στη Γιουγκοσλαβία". Η ανοικοδόμηση...

Η συζήτηση δεν έχει ρυθμό. Είναι έντονη και δυνατή απ' την αρχή. Πόλεμος γίνεται δίπλα μας κι αυτοί οι άνθρωποι βλέπουν κάθε μέρα τα πολεμικά εργαλεία που σκορπούν το θάνατο στους Σέρβους, να μπαινοβγαίνουν στην πόλη τους, τη χώρα τους. ΝΑΤΟική κατοχή...

"Αύριο, μεθαύριο, θα έρθουν κι εδώ. Ο δρόμος έχει γίνει ΙΧ απ' το ΝΑΤΟ. Δικός τους είναι...", φωνάζει αγανακτισμένος ο Σωκράτης Ζωπίδης.

Συμφωνούν όλοι. Φοβούνται. Ανησυχούν. "Αύριο τι θα γίνει;", το μόνιμο και κοινό ερώτημα. Απαντούν μόνοι τους. "Είτε σταματήσει είτε δε σταματήσει, θα θέλουν να έρθουν... Πρέπει να ξεσηκωθούμε".

Η ανησυχία τους είναι ζωγραφισμένη στα πρόσωπα. Και την εξηγούν: "Την κατά λάθος εμείς θα τη φάμε", λέει ο Σίμος Συμεωνίδης.

Το ένα θέμα διαδέχεται το άλλο. Οι επιπτώσεις του πολέμου είναι βαριές. Και ήδη έχουν φανεί σ' αυτήν την περιοχή. "Ξέρεις τι πίνουμε και τι τρώμε καθημερινά;", ρωτάο Γιώργος. "Τοξικά. Αυτό πίνουμε κι αυτό τρώμε". Και μας θυμίζει ότι οι ξένοι δεν παίρνουν πια σπαράγγια από τη Βόρεια Ελλάδα.

Οταν τους ρωτήσαμε για τις επιπτώσεις του πολέμου, απαντούν ότι θα είναι μεγάλες, αλλά εξακολουθούν να μας θυμίζουν ότι εδώ και εφτά χρόνια, από την πρώτη κρίση στη Γιουγκοσλαβία, βρίσκονται στα πρόθυρα της καταστροφής. Από τότε ξεκίνησε η ερήμωση του χωριού. Τώρα, είναι η χαριστική βολή.

Κόκκινο πανί για τους κατοίκους των Ευζώνων, η κυβέρνηση. Κάποιοι είναι οργισμένοι: "Η κυβέρνηση; Εκεί πρέπει να πέσει ένας πύραυλος". Με τρεις λέξεις χαρακτηρίζουν τη στάση της απέναντι στη βάρβαρη επίθεση και το βρώμικο πόλεμο του ΝΑΤΟ στη Γιουγκοσλαβία. "Αίσχος. Προδοσία. Ατιμία".

Κι αναρωτιούνται: "Πώς έβαλαν την υπογραφή τους σ' αυτό το κείμενο; (σ. σ. στο κείμενο για τη νέα δομή του ΝΑΤΟ). Πώς μπορείς να δώσεις το δικαίωμα στον άλλον να σε βιάσει; Κι είναι τόσα πολλά τα τομάρια...".

"Ο σερβικός λαός μάς άνοιξε τα μάτια", λέει ο Σωκράτης Ζωπίδης. Μας έδειξε τη Δύση. Τι είναι η Δύση. Μας αποκάλυψε τι γίνεται!".

"Ασε, μπλέξαμε με τρελούς", του λέει ο Σίμος, που είναι αρκετά νεότερος. "Δεν είναι καθόλου τρελοί", απαντά ο Σωκράτης. "Ξέρουν πολύ καλά τι κάνουν. Σήμερα χτυπάνε τους Σέρβους. Αύριο εμάς. Πρέπει ο κόσμος να ξεσηκωθεί".

Η συζήτηση καταλήγει στις ευρωεκλογές. Λιγότερος από ένας μήνας και οι κάτοικοι των Ευζώνων τις βλέπουν σαν έναν τρόπο για να "μιλήσουν".

"Εγώ που είμαι ΠΑΣΟΚ δεν τον ψηφίζω. Θα του δώσω ένα καλό μάθημα. Δεν μπορεί να με κοροϊδεύει. Βάζει την υπογραφή του για το σκοτωμό των Σέρβων και μετά λέει τα δικά του. Με κοροϊδεύει". Τα λέει ο Γιώργος ο Μυρωνίδης και είναι κατηγορηματικός. Μου ζητά να το γράψω, όπως ακριβώς το λέει.

Κι ο Σωκράτης ο Ζωπίδης συμπληρώνει: "Να μην ξεχνάμε και τον Οτσαλάν. Εδωσε και τον Οτσαλάν". "Ολο το χωριό θα του δώσει ένα γερό μάθημα του Σημίτη. Εδώ, το ποσοστό του θα μηδενιστεί".

Το "πρέπει να ξεσηκωθούμε" επαναλαμβάνεται διαρκώς. Ετσι και τώρα, λίγο πριν τελειώσει η μικρή μας συζήτηση επαναλαμβάνουν το ίδιο. "Πρέπει να ξεσηκωθούμε".

* * *

Φεύγουμε απ' το καφενείο κι η παρέα μάς κερνά. "Να μη νομίζουν ότι είμαστε αφιλόξενοι". Μας χαιρετούν και λένε μεταξύ σοβαρού και αστείου. "Παιδιά, προσέξτε. Μην πάτε προς τα σύνορα και πέσει καμιά βόμβα κατά λάθος"...