Στην Τουρκία την ίδια, είναι ακόμη εντελώς νωπή η εκστρατεία της ανατροπής, που κατέληξε και στην πραγματική ανατροπή, της κυβέρνησης συνασπισμού με πρωθυπουργό τον Νετζμετίν Ερμπακάν. Υστερα από την ανατροπή της κυβέρνησης, "ανατράπηκε" και το ίδιο το Κόμμα Ευημερίας, το κόμμα που κατέλαβε την πρώτη θέση στις εκλογές της 24ης Δεκέμβρη 1995, το οποίο απαγορεύτηκε και διαλύθηκε. Ο ίδιος ο αρχηγός του και πρώην πρωθυπουργός Νετζμετίν Ερμπακάν βρίσκεται σε μια ενδιάμεση κατάσταση μεταξύ ελευθερίας και φυλάκισης.

Στις εκλογές της 18ης Απρίλη, το FP, διάδοχο του ΚΕ, δεν κατέλαβε την πρώτη θέση αλλά την τρίτη και έμεινε εκτός του κυβερνητικού συνασπισμού που, τελικά, δημιουργήθηκε. Ωστόσο, το πρόβλημα μένει, όπως έδειξε και το περιστατικό της βουλευτή Μ. Καβακτσή, αλλά και όπως δείχνει και το τεράστιο γυναικείο πλήθος που κυκλοφορεί με παρόμοια ενδύματα.

* * *

Φυσικά, ο Αμπντουλάχ Γκιουλ δεν υπήρχε περίπτωση να μας γλιτώσει. Το ερώτημά μας ήταν διπλωματικά διατυπωμένο, αλλά πρέπει να θεωρείται μάλλον σαφές:

"Σύμφωνα με ορισμένες πηγές, υπήρξαν κάποιες δυνάμεις που προσπάθησαν να απομονώσουν το κόμμα σας. Πώς βλέπετε την κατάστασή του σήμερα, μετά τις εκλογές;".

Η απάντηση ήταν η εξής:

"Ασφαλώς, υπήρξαν τέτοιες δυνάμεις, η πολιτική τα έχει αυτά. Ωστόσο, το αποτέλεσμα δε δείχνει απομόνωση. Το κόμμα μας έχασε μερικές ψήφους. Παράλληλα, όμως, το κόμμα μας πήρε μεγάλα ποσοστά στην Ανατολία και στην Κωνσταντινούπολη, που ήταν η καλύτερη περιοχή μας. Στις δημοτικές εκλογές, που έγιναν την ίδια ημέρα, το κόμμα μας κατέλαβε την πρώτη θέση και ανέδειξε δημάρχους σε όλες τις μεγάλες πόλεις της Τουρκίας, την Κωνσταντινούπολη, την Αγκυρα, το Ικόνιο, την Καισάρεια, τη Σεβάστεια κλπ. Στις επόμενες εκλογές, που δεν είναι πολύ μακριά θα φανεί καθαρά ότι το κόμμα μας δεν είναι καθόλου απομονωμένο".

Ο βουλευτής Καισαρείας, όμως, αναφέρθηκε και σε γενικότερα ζητήματα πολιτικοϊδεολογικής διάρθρωσης της τουρκικής κοινωνίας. Κατ' αυτόν, τα κόμματα της Τουρκίας διαιρούνται σε δυο βασικές ομάδες: Της Αριστεράς και της Δεξιάς. Στις εκλογές της 18ης Απρίλη, η πρώτη ομάδα πήρε το 30% και η δεύτερη το 70% των ψήφων. Κατ' αυτόν, οι δυο ομάδες διαφέρουν στο ότι οι δυνάμεις της Δεξιάς είναι πιο πιστές στην ιδεολογική παράδοση της τουρκικής κοινωνίας αλλά είναι πιο φιλελεύθερες στην οικονομία. Πάλι κατ' αυτόν, οι δυνάμεις της Αριστεράς είναι πιο προσκολλημένες στον ρόλο του κράτους, αλλά πιο φιλελεύθερες στον πολιτιστικό και τον ιδεολογικό τομέα. Ο βουλευτής τοποθετεί το δικό του κόμμα στις πρώτες δυνάμεις.

Η ανάλυση έχει, ασφαλώς, πολλά συζητήσιμα ή και καθαρά αμφισβητήσιμα σημεία. Ωστόσο, ο Αμπντουλάχ Γκιουλ αναφέρεται και σε πιο ενδιαφέροντα στοιχεία όταν ασχολείται με το ότι, στις εκλογές της 18ης Απρίλη, το ιστορικό Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP), που ίδρυσε ο ιδρυτής της Δημοκρατίας Μουσταφά Κεμάλ Πασά, δεν κατόρθωσε ούτε να μπει στην Εθνοσυνέλευση.

"Το γεγονός οφείλεται στο ότι το CHP δεν έδρασε σαν πραγματικό αριστερό κόμμα, δεν υπερασπίστηκε τα συμφέροντα του λαού, δεν ασχολήθηκε με τα οικονομικά προβλήματα των φτωχών μαζών και των μεσαίων τάξεων. Εμεινε προσκολλημένο αποκλειστικά στο θέμα του κοσμικού χαρακτήρα του κράτους. Τι είναι, τέλος πάντων, αυτός ο κοσμικός χαρακτήρας; Ενα πρόβλημα ή ένα σύνθημα που απασχολεί τους πλουσίους;".

Το ενδιαφέρον στην τοποθέτηση αυτή είναι ότι ο Αντιπρόεδρος του FP εμφανίζεται να θεωρεί το θέμα της απόκρουσης του ιντεγκρισμού σαν ένα θέμα που απασχολεί όχι τον λαό αλλά την ελίτ και την εύπορη αριστοκρατία. Με άλλα λόγια, για τον Αμπντουλάχ Γκιουλ ο κοσμικός χαρακτήρας του κράτους και το ενδιαφέρον γι' αυτόν είναι μια "πολυτελής ενασχόληση" για τους προνομιούχους, ένα PASSATEMPO της μόδας για την πλούσια αφρόκρεμα. Είναι φανερό ότι η άποψη αυτή σημαίνει ότι τοόλο θέμα αποτελεί τον πυρήνα μιας (ίσως, εκτεταμένης) κοινωνικής αντίθεσης και μιας (ίσως, σοβαρής) κοινωνικής κρίσης και όχι μερικά εξωτερικά σύμβολα.

* * *

Ωστόσο, όλες αυτές οιαναλύσεις δημιουργούν από μόνες τους το σοβαρό ερώτημα: Δεν είναι οι ως τώρα τοποθετήσεις απέναντι στον μουσουλμανικό ιντεγκρισμό κάπως μονόπλευρες; Ο ίδιος ο μαζικός χαρακτήρας του φαινομένου δε θα πρέπει να βάλει σε σκέψεις; Μήπως, άραγε, μέσα του υπάρχει και το στοιχείο της διαμαρτυρίας ή και της εξέγερσης ακόμη, ενάντια στην ιμπεριαλιστική κυριαρχία και στους πολλαπλούς ζυγούς (οικονομικό, πολιτικό, πολιτιστικό, εκκλησιαστικοθρησκευτικό κλπ.) που αυτή αναγκαστικά δημιουργεί και επιβάλλει;

Η απάντηση του Αϊντεμίρ Γκιουλέρ είναι πολύ ενδιαφέρουσα και όχι χωρίς και το στοιχείο του αιφνιδιασμού:

"Για μας, δεν υπάρχει καμιά σοβαρή αμφιβολία γι' αυτό. Για τη μεγάλη μάζα του λαού, ο ιντεγκρισμός και τα σύμβολά του είναι μια μορφή μαζικής πολιτικής υπεράσπισης της ταυτότητας των λαϊκών μαζών, όλων αυτών που ο λαός θεωρεί πολύτιμα, "δικά του", απέναντι στη βάρβαρη πολλαπλή εισβολή του ιμπεριαλισμού, μια μαζική μορφή διαμαρτυρίας. Ακριβώς γι' αυτό, χρειάζεται μεγάλη προσοχή, γιατί οι αριστερές, οι πρωτοπόρες δυνάμεις δεν μπορεί και δεν πρέπει να προσκολληθούν στη γνωστή γραμμή του "εκσυγχρονισμού" που προβάλλουν οι ιδεολογικοί εκπρόσωποι της αστικής τάξης.

Το φαινόμενο ήταν πιθανότατα αναπόφευκτο, αλλά πήρε τόσο μεγάλες διστάσεις εξαιτίας των εξελίξεων της δεκαετίας του 80, όταν οι προοδευτικές δυνάμεις έχασαν, σε μεγάλο βαθμό, τη δυνατότητα να εκφράζουν αυτή τη διαμαρτυρία.

Ωστόσο, αυτή είναι μόνο η μια πλευρά. Υπάρχει και η άλλη. Το Ισλάμ δεν είναι απλώς μια πεποίθηση, είναι και μια κοινωνική οργάνωση με ευρείες διακλαδώσεις, όπως εκκλησιαστικά τάγματα, οικονομικά φιλανθρωπικά ιδρύματα κλπ. Ολα δείχνουν ότι όλος αυτός ο μηχανισμός έχει πέσει στα χέρια και στον έλεγχο των αντεπαναστατικών δυνάμεων, που τον χρησιμοποιούν συστηματικά. Πάρτε το MHP, π. χ. Αν και δεν είναι ιντεγκριστικό κόμμα με την κυριολεκτική έννοια της λέξης, ο μουσουλμανικός ιντεγκρισμός ήταν πάντα στοιχείο της ιδεολογικής του εικόνας. Και δεν πρόκειται μόνο για τον τομέα της ιδεολογικής ζύμωσης. Ο ιντεγκρισμός είναι αναμεμειγμένος σε όλες τις αιματηρές αντεπαναστατικές επιθέσεις, πραγματικές σφαγές, από το Καχραμάν Μαράς του 1978 ως τη Σεβάστεια του 1993".

Με λίγα λόγια, ένα φαινόμενο εξαιρετικά πολύπλοκο και κυρίως ένα φαινόμενο που θα βρίσκεται μαζί μας για πολύ καιρό ακόμη.