Πόσο βάσιμες είναι οι ελπίδες για "αποκλιμάκωση" της κρίσης στο Κασμίρ; Η συμφωνία στην οποία κατέληξαν το περασμένο Σαββατοκύριακο τα στρατιωτικά επιτελεία Ινδίας και Πακιστάν απέφερε την κατά μεγάλο μέρος αποχώρηση των "εισβολέων" μουτζαχεντίν, που είχαν καταλάβει μια σειρά στρατηγικών θέσεων στα υψίπεδα των Ιμαλαϊων, προκαλώντας ένα "μίνι-πόλεμο" εννέα εβδομάδων, ευφορία στις "αγορές" τόσο στο Καράτσι όσο και στη Βομβάη (+5% οι δείκτες στα αντίστοιχα Χρηματιστήρια την Τρίτη), κι ένα μπαράζ δημοσιευμάτων στο διεθνή Τύπο περί ανάγκης "επαναφοράς των δύο κυβερνήσεων σε διάλογο".

Η αναζωπύρωση του πυρός στα μέσα της εβδομάδας, ωστόσο, όταν το Ινδικό πυροβολικό ανέλαβε να καταστρέψει θυλάκους όπου οι "μουτζαχεντίν" παραμένουν, έδειξε ότι η "ειρήνευση" για την οποία γίνεται λόγος είναι ιδιαιτέρως εύθραυστη. Οι αιτίες δε βρίσκονται ούτε στην (πανθομολογούμενη) "αδυναμία" του Πακιστανού πρωθυπουργού Ναουάζ Σαρίφ να περιστείλει τους τυχοδιωκτισμούς των μυστικών του υπηρεσιών και των "φίλων" τους στο στρατό, που όπως έχει γίνει πλέον σαφές ενορχήστρωσαν την "εισβολή" μουτζαχεντίν, Αφγανών μισθοφόρων και Πακιστανών στρατιωτών στο Καργκίλ, αλλά ούτε και στην προφανή πρόθεση του ομολόγου του (υπηρεσιακού, ειρήσθω εν παρόδω) Αταλ Μπιχάρι Βάτζπαϊ, να καρπωθεί πολιτικά οφέλη από μια "περιφανή" στρατιωτική νίκη. Η, τουλάχιστον, όχι μόνο.

Δύο προσωπικές ιστορίες ίσως αποδίδουν με επαρκή ακρίβεια το υπόβαθρο της σύγκρουσης. Η πρώτη διαδραματίζεται στο Πακιστάν, στην πόλη Μουζαφαραμπάντ. Τη διηγείται η Πάμελα Κόνσταμπλ, της "Washington Post": πρωταγωνιστής της, ένας γηραιός πατέρας, ο Σαγιέντ Μουσκίν Σαχ. Ο Σαγιέντ έχασε πριν μερικές ημέρες τον 26χρονο γιο του στη σύγκρουση των μουτζαχεντίν με τους Ινδούς. Αλλά δεν υπάρχουν δάκρυα στα μάτια του. Μόνο η παγερή οργή της καταδίκης της κυβέρνησης Σαρίφ, που "πρόδωσε" τον Σκοπό. Επαναλαμβάνει διαρκώς, με στεντόρεια φωνή, τη δική του προσευχή. "Είναι το θέλημα του Αλάχ. Η θυσία είναι τιμή. Πρέπει να δώσουμε τα πάντα για τον Ιερό Πόλεμο". Ο Σαγιέντ, που έφυγε από το ινδικό Κασμίρ (το "κατεχόμενο" Κασμίρ, κατά τους Πακιστανούς) έχασε το 1992 άλλο έναν γιο - 20 χρόνων - στις συγκρούσεις με τους Ινδούς. Ο τρίτος του γιος, στα 22 του, εκπαιδεύεται στο Μουζαφαραμπάντ - ετοιμάζεται για τη σύγκρουση. Κι ο Σαγιέντ δεν έχει κανένα δίλημμα: θα τον στείλει, ευλογώντας τον, στον Τζιχάντ. Ακόμη κι αν αυτό σημάνει το θάνατό του.

Η δεύτερη ιστορία διαδραματίζεται σε ένα αστικό κέντρο της Ινδίας. Τη διηγείται η Σόμπχα Ντε, στην "Indian Express": Η κόρη της ζωγραφίζει. Η σχολιογράφος - πολιτισμένη, ανεκτική, μορφωμένη, θρησκευόμενη, αλλά κοσμική - σκύβει να δει. Από πάνω προς τα κάτω, το βλέμμα της διακρίνει πρώτα το σήμα της ειρήνης. Ωραία, σκέφτεται. Αμέσως μετά, το κάλεσμα της κόρης της στον κόσμο: "Ελάτε στην Ινδία". Γεμάτη μητρική στοργή, κοιτά πιο κάτω. Και αυτό που βλέπει της παγώνει το αίμα. Η δεκάχρονη κόρη της έχει γράψει "Σκοτώστε όλους τους Πακιστανούς". "Γιατί;", ρωτά. "Είμαστε σε πόλεμο", απαντά το παιδί. "Το δικό μου πόλεμο". Κήρυγμα μίσους από μια αθώα ψυχή. Οχι και πολύ αισιόδοξο.

Οι ζηλωτές, του Ισλάμ στο Πακιστάν, του Ινδουισμού στην Ινδία, δηλώνουν ανά πάσα στιγμή έτοιμοι να θυσιαστούν. Είναι απόλυτα πεπεισμένοι για το απόλυτο του δικαίου τους. Οταν οι πολιτικοί αναζητούν συμβιβασμό, κραυγάζουν "προδοσία". Πιστεύουν τυφλά στην περιουσιότητά τους. Και είναι έτοιμοι να την υπερασπιστούν - με κάθε κόστος. Στη φετινή επέτειο των 11 πυρηνικών δοκιμών που έκαναν πέρυσι τον κόσμο να ανατριχιάσει, το κλίμα στις δύο πρωτεύουσες απέπνεε μισαλλοδοξία, μιλιταρισμό, κυβερνητική αλαζονεία, φανατισμό κι ασύγγνωστη ευήθεια από τις μάζες που συγκεντρώθηκαν για να ζητωκραυγάσουν. Οι ζηλωτές δεν καταλαβαίνουν το τέχνασμα των ηγεσιών τους. Δεν καταλαβαίνουν ότι η ουσία της θυσίας που δηλώνουν πρόθυμοι να κάνουν, δεν παραπέμπει στο απόλυτο, δηλαδή στο Θεό (τον όποιο Θεό). Εχει όμως πάρα πολλά να κάνει με πολιτικά παιγνίδια.

Στις αρχές του Μάη, όταν η κρίση άρχισε, ο Σαρίφ δε γνώριζε για τα "σχέδια" των κατασκόπων και των στρατηγών που (υποτίθεται) διοικεί. Βρέθηκε προ τετελεσμένων, δηλαδή μιας εκστρατείας που είχε σχεδιαστεί στο περιθώριο μιας διαδικασίας "ειρήνευσης" που είχε αρχίσει το Φλεβάρη. Αναγκάστηκε να στηρίξει μια επιχείρηση στην οποία δεν πίστευε, και η οποία είχε, λόγω των ισορροπιών συμβατικής στρατιωτικής ισχύος (χίλιοι έως δυο χιλιάδες αντάρτες εναντίον του τέταρτου μεγαλύτερου στρατού στον πλανήτη είναι πολύ τραβηγμένο στοίχημα, έστω κι αν μιλά κανείς για ένα θέατρο συγκρούσεων τόσο ιδιαίτερο όσο το Κασμίρ), σχεδόν μηδενικές πιθανότητες επιτυχίας. Στην πορεία επιχείρησε να εκμεταλλευτεί τη σύγκρουση για να τραβήξει "το διεθνές ενδιαφέρον" για το Κασμίρ, προσβλέποντας σε μια "διεθνή μεσολάβηση". Ο ελιγμός του όμως απέβη σε βάρος του. Οι ΗΠΑ, η Ρωσία, η Κίνα, το "G7+1", ο ΟΗΕ - όλοι θεώρησαν "υπεύθυνο" για την κρίση το Ισλαμαμπάντ. Οταν πήγε στην Ουάσιγκτον και συναντήθηκε με τον Πρόεδρο Κλίντον, προ δύο εβδομάδων, ο Σαρίφ δέχτηκε να ζητήσει την "αποχώρηση" των μουτζαχεντίν, γνωρίζοντας καλά ότι η πίεση που θα δεχόταν από τους πολιτικούς του αντιπάλους επρόκειτο να είναι ασφυκτική. Ηταν, όμως, ειλικρινής όταν δήλωνε: "Προσπαθώ να αποφύγω τον πυρηνικό πόλεμο. Δεν πιστεύω στην αυτοκτονία". Κάλεσε για διαμεσολάβηση σε ένα "διάλογο" που αποτελεί τη μόνη του διέξοδο.

Οι ΗΠΑ, που εμφανίζονται "απρόθυμες" να παρέμβουν (αφού η συγκυρία δεν εγγυάται την άμεση αποκόμιση ωφελών), καλούν μεν για διάλογο - ο Κλίντον τηλεφώνησε την Τρίτη στον Ινδό πρωθυπουργό Βάτζπαϊ, ζητώντας ακριβώς αυτό, ενώ η Μαντλίν Ολμπράιτ θα συναντηθεί με τον Ινδό ΥΠΕΞ την επόμενη εβδομάδα), αλλά δε βιάζονται. Πρυτανεύει η λογική της αναμονής εξελίξεων: Το Σεπτέμβρη υπάρχουν εκλογές στην Ινδία, ενώ η "αστάθεια" στο Πακιστάν θα επιχειρηθεί πιθανότατα να αντιμετωπιστεί με ακόμη ένα... δάνειο από το ΔΝΤ - ελλείψει καλύτερης λύσης από το Σαρίφ.

Ούτε η κυβέρνηση της Ινδίας βιάζεται. Ο Αταλ Μπιχάρι Βάτζπαϊ, μετά την επιστροφή (;) στο status quo ante με στρατιωτικά μέσα, εντείνει την προεκλογική του καμπάνια, προτάσσοντας τη λαμπρή του επιτυχία στον πόλεμο (τι είναι 1.400 νεκροί και μερικές δεκάδες χιλιάδες εκτοπισμένοι μπροστά στην επανεκλογή του στην πρωθυπουργία;). Και κάνει "ρελάνς" στο Ισλαμαμπάντ καλώντας και αυτός για... "διάλογο" (!), δίχως πάντως πραγματική πρόθεση να επιλύσει το ζήτημα του Κασμίρ. Η κρίση, ως φαίνεται, έκανε μια ντελικάτη κυκλική πιρουέτα και επανατέθηκε σε σημείο εκκίνησης.

Μπάμπης ΓΕΩΡΓΙΚΟΣ