Ο Κάβο Μαλιάς χρωστά τ' όνομά του στους Φοίνικες, που εγκαταστάθηκαν στις κοντινές παραλίες, συγκεκριμένα στον κόλπο των Βατίκων κι ασχολήθηκαν με την αλιεία και την επεξεργασία της πορφύρας. Ο Κάβος, γνωστός στους ξένους θαλασσοπόρους παλαιότερα και ως Κάβος του Αγίου Αγγέλου, λόγω της εκκλησιάς των Ταξιαρχών που υπήρχε ανάμεσα σε περίπου πενήντα άλλες εκκλησιές, βρίσκεται στο νοτιότερο άκρο της ηπειρωτικής Ελλάδας και σ' αυτόν τερματίζει ο Πάρνωνας. Μεγάλο σταυροδρόμι των εθνών από την αρχαιότητα, μάλιστα στον Ομηρικό Υμνο προς τον Απόλλωνα τον συναντάμε ως Μάλεια. Λέλεγες, Μινύες, Ιωνες, Αχαιοί, Φοίνικες, Δωριείς, Πέρσες, Αθηναίοι, Μακεδόνες, Ρωμαίοι, βόρειες φυλές, Φράγκοι, Τούρκοι... Υπήρξε, ίσως λόγω των συχνών διελεύσεων ή λόγω σφοδρών θαλασσοταραχών που σχεδόν πάντοτε ξεσπούν γύρω από τον Κάβο, ένας σημαντικός τόπος λατρείας. Ο Παυσανίας αναφέρει ότι επί του ακρωτηρίου υπήρχαν δυο ιερά, του Ποσειδώνος δυτικά, και του Απόλλωνος ανατολικά. Οπωσδήποτε οι θρύλοι γύρω από τούτα τα μέρη είναι μια ανεξάντλητη πηγή ανάμεσα σε μύθους και ιστορία. Οπως π.χ. γίνεται και με κάποια σπηλιά του Κάβου, την «Κοκαλιάρα», όπως τη λέμε στην περιοχή, γιατί είναι γεμάτη ανθρώπινα (ίσως μακρύτερα του κανονικού) οστά και για την οποία ο Παυσανίας έγραψε:

«Εις τον πλουν δε από τα Βοιάς προς το ακρωτήριο Μαλέας, είναι λιμήν ονομαζόμενος Νύμφαιον και άγαλμα του Ποσειδώνος ορθόν, και πολύ πλησίον της θαλάσσης σπήλαιον και εις αυτό πηγή με γλυκό νερό. Πέριξ δε αυτού κατοικούν άνθρωποι πολλοί». Βέβαια οι παππούδες μας ισχυρίζονταν πως τα οστά στη σπηλιά την Κοκαλιάρα ήταν ανθρώπων που φιλονικούσαν μεταξύ τους για τη στάλα του «αθάνατου νερού» που έσταζε εκεί. Αλλοι μιλούσαν για θύματα των πειρατών (όπως λ.χ. ο Μπαρμπαρόσα) που λημέριαζαν σε απόκρυφο λιμάνι, το καλούμενο «Κλεφταύλακο», άλλοι έχουν να πουν ότι τα οστά αυτά ανήκαν σε Κύκλωπες που κατέφυγαν στα σπήλαια έπειτα από φοβερές - μεταξύ τους - ταραχές. Και, βέβαια, αρκετοί έχουν να διηγηθούν ότι εδώ, στους βράχους του Κάβο Μαλιά κατοικούσαν Κένταυροι και πως ο Κένταυρος Χείρων, κυνηγημένος από τους Λαπίθες, σ' αυτή την περιοχή κατέφυγε όπου και ετελεύτησε. Και άλλοι πολλοί Κένταυροι σ' αυτό το ακρωτήρι τελείωσαν. Αιτία η μήνις του Ηρακλή. Ο Δάφνις, ο Αργείος, ο Ιπποτίων, ο Δούπων... Αλλωστε είναι σε όλους μας γνωστό ότι η αθέατη σπηλιά του, υπήρξε ο ασφαλέστερος κρυψώνας όπλων των κατοίκων της περιοχής για τον ξεσηκωμό του Γένους.

Στον Κάβο Μαλιά, λόγω του δυσπρόσιτου χαρακτήρα του και της δυσπρόβλητης ομορφιάς του, αναζητούσαν ορισμένοι αναχωρητές την ψυχή, τη γαλήνη και το θεό τους. Ανάμεσά τους και ο όσιος Θωμάς ο εν Μαλεώ, ξακουστός θεραπευτής, για τον οποίο λένε ότι προσευχήθηκε και ξεπήδησε γάργαρη πηγή από τα κατάξερα βράχια. Εδώ βρίσκονται αλλά και χάνονται τα ίχνη του περίφημου Ερημίτη, φιγούρα γνωστή και αγαπητή στους ξένους ταξιδευτές, μάλιστα, ο Γάλλος συνταγματάρχης Σεν Βενσάν, γυρνώντας στην πατρίδα του, Ιούνη του 1829, δημοσίευσε: «Μου εφάνη σαν ζωγραφιά του Βαν Ντάικ. Πλημμυρισμένος από φως και πίσω του σύννεφα σκοτεινά. Ντυμένος στα κουρέλια και στο φως της ανατολής. Τον έβλεπα με τη διόπτρα να κοιτά τον ήλιο και να τον χαιρετά...».

Αλλά στην ευρύτερη περιοχή του Κάβου και στα πενήντα, περίπου, μοναστήρια, τα περισσότερα κατεστραμμένα από τους πειρατές, τις πυρκαγιές, τις θεομηνίες, τις επιθέσεις της θάλασσας, υπάρχουν ακόμα εκθαμβωτικής ομορφιάς εικόνες, σπουδαία ζωγραφικά σύνολα, όπως οι αγιογραφίες στο εσωτερικό του ναού του Αγίου Γεωργίου του εν Μαλεώ (13ος, 14ος), στην Αγία Ειρήνη την Καβομαλούσα, στον Αγιο Γιώργη της Βαβόλας, κ.α. Και ξωκλήσια μικρά και ταπεινά, σκαρφαλωμένα σε απότομες πλαγιές, μοιάζουν να ετοιμάζονται για ταξίδια χωρίς τέλος, γιατί η αιωνιότητα που εδώ μιλά τη σιωπηλή αλλά ευκρινή φωνή της, δεν έχει αρχή και τέλος, όπως και τα έργα των ανθρώπων.