Οι «12» είναι δώδεκα τυπικοί ένορκοι. Καθήκον τους είναι να καταδικάσουν έναν αποδεδειγμένα δολοφόνο. Ενα νεαρό άτομο, ένα παιδί από την Τσετσενία, που σκότωσε τον Ρώσο πατριό του και σωτήρα του. Οι αποδείξεις που κατατέθηκαν στο δικαστήριο είναι ατράνταχτες. Η αποστολή των «12» είναι, μάλλον, εύκολη.

Είναι; Θα ήταν, αν κάποιος από τους δώδεκα, ο καθένας μας δηλαδή, αποφάσιζε να μη συμφιλιωθεί με όσα φαίνονται, αλλά να ψάξει κάτω από την επιφάνεια. Να ξύσει το λούστρο, να δημιουργήσει την αμφιβολία, να βάλει ερωτήματα, να φτάσει στην αλήθεια. Στην πραγματική αλήθεια, όμως, και όχι αυτή που, δήθεν, φαίνεται με την πρώτη ματιά. Αυτό, άλλωστε, είναι και το βαθύτερο νόημα της ταινίας. Η υποχρέωση του ανθρώπου να αναζητεί την αλήθεια, να αγωνίζεται ασυμβίβαστα γι' αυτή, να μην σταματάει τον αγώνα κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες. Ακόμα και όταν όλα δείχνουν πως είναι όλα χαμένα.

Η ταινία είναι ριμέικ (επανάληψη - ξαναγύρισμα) μιας παλιάς (1957) ταινίας του Λιούμετ, με πρωταγωνιστή τον πολύ καλό Χένρι Φόντα. Εκείνη η ταινία δεν έμπλεκε με την πολιτική, δεν προσπαθούσε να βάλει φιλοσοφικά ζητήματα. Περιοριζόταν στο αστυνομικό παιχνίδι και τελείωνε! Ο Νικίτα Μιχαλκόφ σχεδόν αδιαφόρησε για τα παραπάνω και πολιτικοποίησε την ιστορία. Εβαλε μέσα το ζήτημα της Τσετσενίας, σχολίασε, με μεροληπτικό και άδικο τρόπο, το πολύ πρόσφατο παρελθόν της Ρωσίας, μίλησε, με πολύ συναισθηματισμό και ελάχιστη λογική, για τη ρώσικη ψυχή και για την αυτοθυσία των Ρώσων, είπε, τέλος πάντων, τη γνώμη του για πολλά πολιτικά και φιλοσοφικά ζητήματα.

Αν με ρωτήσει κανείς ποια ταινία έχει περισσότερη αξία, σίγουρα του Μιχαλκόφ θα πω. Γιατί δεν είναι μια διασκευαστική ταινία, αλλά μια σκεπτόμενη ταινία. Ωστόσο ο θετικός ενθουσιασμός μου θα γεμίσει θυμό και αντιρρήσεις. Γιατί ο πολύ καλός Ρώσος δημιουργός είναι άκριτα εμπαθής απέναντι στο προηγούμενο πολιτικό σύστημα της πατρίδας του, με τον σοσιαλισμό. Ο ίδιος διένυσε μια διαδρομή που ξεκινάει από τον πιστό κομμουνιστή και φτάνει σήμερα στον θερμό υποστηριχτή του τσαρισμού και της επιστροφής του Τσάρου στο θρόνο! Και η εμπάθειά του αυτή τον κάνει απλοϊκό και τον αδικεί. Τα παραδείγματα, δε, που χρησιμοποιεί είναι τα γνωστά αντικομμουνιστικά επιχειρήματα. Ο σοσιαλισμός ευνούχιζε τη σκέψη, υποχρέωνε σε υποχωρήσεις τους ανθρώπους. Με αυτή την «κριτική» δεν προσβάλλει μόνον το σοσιαλισμό και τα επιτεύγματά του, αλλά προσβάλλει και τους ίδιους τους Ρώσους τους οποίους παρουσιάζει δειλούς και συμβιβασμένους, ενώ την ίδια στιγμή τους υμνεί για τη γενναιότητα και το ήθος!

Κανένας δε θα είχε αντίρρηση, αυτό άλλωστε είναι το χρέος του καλλιτέχνη, να καυτηριάσει, και σκληρά μάλιστα, τα κακώς κείμενα. Ο Μιχαλκόφ, δυστυχώς, είναι τυφλός πάνω σε αυτό το θέμα. Θέλοντας να χτυπήσει, οπωσδήποτε, το σοσιαλισμό, τραβάει από τα μαλλιά τα παραδείγματά του. Χρησιμοποιεί φθηνά και πρωτόγονα αντικομμουνιστικά επιχειρήματα με αποτέλεσμα να αποδυναμώνει όλο το έργο του, να το κάνει αναξιόπιστο. Τα φιλοσοφικά ζητήματα που βάζει στους δώδεκα, είναι ζητήματα διαχρονικά και έχουν να κάνουν με μεγάλες ηθικές αξίες. Αξίες που είναι πολύ μεγαλύτερες από τις όποιες ελλείψεις ή τα όποια λάθη του σοσιαλισμού. Ιδιαίτερα όταν αυτές οι ελλείψεις και αυτά τα λάθη είναι ήδη εντοπισμένα.

Αφήνοντας στην άκρη, λοιπόν, αλλά ποτέ ξεχνώντας το, αυτό το κομμάτι της ταινίας, τον φανερό και κρυφό αντικομμουνισμό της, που, άλλωστε, δεν είναι και το κύριο, επιστρέφουμε στον κορμό των «12». Ο τρόπος που ο Μιχαλκόφ κινηματογράφησε τον αναγκαστικά κλειστό χώρο - οι «12», όπως γίνεται με τους ένορκους, συγκεντρώθηκαν σε ένα δωμάτιο και εκεί μέσα γυρίστηκε ολόκληρη η ταινία (με κάποιες «αναλαμπές» - μικρά φλας μπακ), δείχνει τις μεγάλες γνώσεις και το μεγάλο ταλέντο του Ρώσου δημιουργού. Η ταινία σε κρατάει από την αρχή μέχρι το τέλος, αφού ο Μιχαλκόφ ήταν πλούσιος σε επινοήσεις, βρήκε πολλές και ενδιαφέρουσες κινηματογραφικές και σκηνοθετικές λύσεις, δίδαξε άριστα τους ηθοποιούς του - και τον εαυτό του (κρατάει θαυμάσια το ρόλο του προέδρου των ενόρκων). Και με αυτή την έννοια η ταινία του μπορεί να είναι ένα παράδειγμα, ένα μάθημα, μια σπουδή της κινηματογραφικής γλώσσας. Ιδιαίτερα για τους νέους κινηματογραφιστές αλλά και για τους φίλους του σινεμά που ξέρουν και θέλουν να «διαβάζουν» τον κινηματογράφο...

Στην ταινία του Λιούμετ ο κεντρικός ήρωας, αυτός που έβαλε τα ερωτηματικά, που αναστάτωσε τους ενόρκους, ξεκινούσε από την επιθυμία του να βγει από το δωμάτιο των ενόρκων με καθαρή τη συνείδησή του. Στην ταινία του Μιχαλκόφ ο κεντρικός ήρωας πάει παραπέρα. Πέρα από τη δική του συνείδηση, η αλήθεια, η αντικειμενική αλήθεια, είναι, πρέπει να είναι - κάτω απ' όλες τις περιστάσεις - το ζητούμενο. Οχι τόσο για να μην μας πονέσουν οι τύψεις και να 'χουμε απλώς καθαρή τη συνείδησή μας, αλλά γιατί ο άνθρωπος έτσι πρέπει να λειτουργεί.

Οσοι από τους θεατές «παραβλέψουν» (αλλά να μην ξεχάσουν) τον αντικομμουνισμό της και φτάσουν στην αίθουσα, θα χαρούν ερμηνείες, καλό και λεπτό χιούμορ, αλλά και σοβαρές κουβέντες με αξιόλογο φιλοσοφικό ενδιαφέρον. Θα δούνε, με λίγα λόγια, μια σοβαρή και σκεπτόμενη ταινία. Η οποία, τα είπαμε, με τον αντικομμουνισμό της, αδικεί τον εαυτό της.

Παίζουν: Σεργέϊ Μοκοβέτσκι, Σεργέϊ Γκάρμας, Αλεκσέι Πετρένκο, Νικίτα Μιχαλκόφ κ.ά.