Κάποιες δεκαετίες εμφανίστηκαν φαινόμενα χαλάρωσης της σοσιαλιστικής συνείδησης, σαν αποτέλεσμα υποχώρησης σε αρκετούς τομείς της σοσιαλιστικής οικοδόμησης. Ομως ο σοσιαλισμός γέννησε το Σταχανοφικό¹⁷κίνημα, τη συνειδητή δηλαδή συμβολή των εργατών στην βελτίωση της παραγωγής, τα κόκκινα Σάββατα, την εθελοντική προσφορά εργασίας και μια σειρά άλλες μορφές που αποδεικνύουν ότι κίνητρο για την πρόοδο στο σοσιαλισμό είναι η κατανόηση του κοινωνικού χαρακτήρα της ιδιοκτησίας στα μέσα παραγωγής.

Δεν είναι αλήθεια ότι το κίνητρο του ατομικού κέρδους είναι το μοναδικό και το αιώνιο για την οργάνωση της κοινωνικής εργασίας και της παραγωγής . Αυτό είναι το κίνητρο του καπιταλιστή, αλλά όχι των δισεκατομμυρίων της εργατικής τάξης σε όλο τον κόσμο που εξαναγκάζονται φυσικά να πουλάνε την ικανότητά τους για εργασία αν θέλουν να ζήσουν. Η ανάγκη για επιβίωση, δηλαδή για εργασία τώρα, μπορεί να ικανοποιηθεί χωρίς τη διαμεσολάβηση του καπιταλιστή, αρκεί τα μέσα παραγωγής να γίνουν κοινωνική ιδιοκτησία, ο σχεδιασμός και η οργάνωση της παραγωγής να γίνει με κίνητρο το κοινωνικό συμφέρον, η οργάνωση και διεύθυνση ολόκληρης της κοινωνίας, το κράτος να γίνει κράτος της εργατικής πλειοψηφίας.

Η αναγκαιότητα για την ανατροπή του καπιταλισμού βρίσκεται στο γεγονός ότι ενώ ο καπιταλισμός από τη μια ολοένα και περισσότερο βαθαίνει τον κοινωνικό χαρακτήρα της παραγωγής, σπρώχνει στην καπιταλιστική παραγωγή όλο και περισσότερες μάζες εργαζομένων, ο πλούτος που παράγεται είναι αποτέλεσμα κοινωνικής εργασίας, από την άλλη η ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής (μηχανήματα, εργοστάσια, πρώτες ύλες, γη κλπ.) καθώς και τα αποτελέσματα της παραγωγής, ο πλούτος που παράγεται, όχι μόνο παραμένει ιδιωτική αλλά συγκεντρώνεται σε όλο και λιγότερα χέρια. Οι καπιταλιστές έχουν διαμορφωθεί εδώ και πολλά χρόνια σε μια κοινωνική τάξη που δεν προσφέρει τίποτα στη διαδικασία της παραγωγής, εδώ και δεκαετίες μισθώνει «υπαλλήλους» για να παίζουν το ρόλο της διοίκησης των επιχειρήσεών τους, δεν ασχολούνται οι ίδιοι με αυτά. Οι επενδύσεις «τους» στην παραγωγή δεν είναι αποτέλεσμα προσωπικής τους εργασίας, αλλά προϊόν της εκμετάλλευσης των εργατών τους. Οσο ωριμάζει ο καπιταλισμός τόσο αυτό γίνεται πιο φανερό, τόσο οξύνεται αυτή η αντίθεση και ως αποτέλεσμα αυτής της αντίθεσης (κοινωνικός χαρακτήρας της εργασίας - ατομική ιδιοκτησία) οξύνονται τα προβλήματα της εργατικής τάξης και της νεολαίας (ανεργία κλπ.).

Για τα λεγόμενα «σταλινικά εγκλήματα» και την «καταδίκη του σταλινισμού»

Η περίοδος από την επικράτηση της σοσιαλιστικής επανάστασης στη Ρωσία του Οκτώβρη 1917 μέχρι το β΄ παγκόσμιο πόλεμο, υπήρξε μια κρίσιμη περίοδος σκληρής ταξικής σύγκρουσης. Η επαναστατική εργατική εξουσία, το νέο σοσιαλιστικό κράτος, ήρθε αντιμέτωπο με διάφορες προσπάθειες να μπουν εμπόδια στη σοσιαλιστική οικοδόμηση, με διάφορα σχέδια παλινόρθωσης του καπιταλισμού. Αυτή η διαπάλη εκδηλώθηκε και μέσα στο ίδιο το Πανενωσιακό Κομμουνιστικό Κόμμα (μπολσεβίκοι) - ΠΚΚ. Η λενινιστική γραμμή συγκρούστηκε σκληρά με τις διάφορες οπορτουνιστικές αντιλήψεις μέσα στο κόμμα. Πρώτα απ' όλα με του Τρότσκι και των οπαδών του, οι οποίοι εμφανίζονταν ως «αριστερή αντιπολίτευση». Υποστήριζαν τις παλιές μενσεβικικές αντιλήψεις¹⁸ του αδύνατου της οικοδόμησης του σοσιαλισμού στην ΕΣΣΔ, ήταν αντίθετοι στη συμμαχία της εργατικής τάξης με τη μικρή και μεσαία αγροτιά, έρχονταν σε αντίθεση με την αναγκαιότητα του Κόμματος Νέου τύπου¹⁹, της οργανωμένης συνειδητής ιδεολογικής και πολιτικής πρωτοπορίας της εργατικής τάξης. Στη συνέχεια η λενινιστική γραμμή συγκρούστηκε με τις απόψεις του Μπουχάριν²⁰ που αντιτάχθηκε στην πολιτική της κολεκτιβοποίησης και υποστήριζε ότι δεν ήταν ώριμη η κατάργηση των κουλάκων - των πλούσιων δηλαδή αγροτών που εκμεταλλεύονταν μισθωτή εργασία - ως εκμεταλλεύτριας τάξης. Στις 30 Γενάρη του 1929, ο Μπουχάριν χαρακτήρισε την κατεύθυνση για προώθηση του κολχόζνικου κινήματος ως «στρατιωτικοφεουδαρχική εκμετάλλευση της αγροτιάς»²¹ ενώ από την 1^η Ιούνη 1928 σε γράμμα του στο Στάλιν αναφέρει: «πρέπει να ευνοηθούν οι ατομικές γεωργικές καλλιέργειες και να εξομαλυνθούν οι σχέσεις με την αγροτιά»²². Αυτές οι εσωκομματικές αντιπαραθέσεις δεν αποτελούσαν αντιθέσεις προσώπων ή ομάδων στα πλαίσια του ΠΚΚ, αλλά εξέφραζαν αντιθέσεις ανάμεσα σε κοινωνικές τάξεις, εξέφραζαν την ταξική πάλη που συνεχίστηκε αμείωτη και μετά την επικράτηση της επανάστασης.

Οι νέες σοσιαλιστικές σχέσεις που επικράτησαν στη βιομηχανική παραγωγή , στις μεταφορές , στο εξωτερικό εμπόριο βρίσκονταν σε διαπάλη με τις παλιές , τις καπιταλιστικές σχέσεις που υπήρχαν κυρίως στην αγροτική παραγωγή (κουλάκοι), με εκφραστές τους ένα τμήμα της διανόησης.

Οι συνθήκες της περικύκλωσης και της απειλής πολέμου αλλά και της μεγάλης καθυστέρησης στην ύπαιθρο επέβαλαν ταχύτατους ρυθμούς στην προώθηση της κολεκτιβοποίησης , που σε ορισμένες περιοχές προκάλεσαν κοινωνικές τριβές και δυσκολίες στη συμμαχία της εργατικής τάξης και της αγροτιάς κατά του καπιταλισμού. Κομματικές αποφάσεις και ομιλίες του Ι. Στάλιν αναφέρουν προβλήματα και λάθη στον υπολογισμό της ποικιλομορφίας κάθε περιοχής, στην υποκατάσταση σε ορισμένες περιπτώσεις της προκαταρτικής δουλειάς προετοιμασίας με τη γραφειοκρατική επιβολή του κινήματος, με αποφάσεις στα χαρτιά για ανάπτυξη κολχόζ σε χώρους που δεν υπήρχαν ακόμα προϋποθέσεις.

Τα προβλήματα που εμφανίσθηκαν στην πορεία της συνεταιριστικοποίησης όξυναν τις αντιθέσεις της εργατικής τάξης με τη μικρή και τη μεσαία αγροτιά . Τα αρνητικά φαινόμενα αξιοποιήθηκαν για να προβληθούν διαφορετικές απόψεις και διαφωνίες που υπερέβαιναν τη διαφωνία για τους ρυθμούς κολεκτιβοποίησης²³.

Στον πυρήνα αυτής της αντιπαράθεσης δεν μπήκαν επιμέρους ζητήματα, αλλά ο ίδιος ο σοσιαλιστικός χαρακτήρας της επανάστασης, το ζήτημα της εξουσίας. Η αστική τάξη της Ρωσίας - που είχε χάσει την εξουσία της - δεν εγκατέλειψε ποτέ τον αγώνα ενάντια στο εργατικό κράτος: οργάνωσε πολλές προσπάθειες για την ανακατάληψη της εξουσίας, στηρίχτηκε ανοιχτά από τις καπιταλιστικές δυνάμεις της εποχής, συνεργάστηκε με διάφορα οπορτουνιστικά, μικροαστικά και εθνικιστικά στοιχεία που βρίσκονταν στο ΠΚΚ. Επιδίωξε να διαμορφώσει συμμαχίες με μικροαστικά στρώματα, ιδιαίτερα της αγροτιάς, να αξιοποιήσει λάθη, καθυστερήσεις και παραλήψεις της Σοβιετικής εξουσίας και του Κόμματος.

ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ

(Το άρθρο βασίζεται σε κείμενο της Ιδεολογικής Επιτροπής της ΚΕ του ΚΚΕ, που εκδόθηκε σε μπροσούρα από τη «Σύγχρονη Εποχή»).

Σημειώσεις:

17. Το «Σταχανοφικό κίνημα» υπήρξε ένα μαζικό κίνημα «ανακαινιστών» της σοσιαλιστικής παραγωγής στην ΕΣΣΔ, πρωτοπόρων εργατών, κολχόζνικων, μηχανικών, τεχνικού προσωπικού. Εμφανίστηκε στο 2ο πεντάχρονο το 1935 σαν νέο στάδιο της σοσιαλιστικής άμιλλας. Το όνομά του το πήρε από τον Α.Γ. Σταχάνοφ που τον Αύγουστο του 1935 έβγαλε σε μια βάρδια στο ανθρακωρυχείο που δούλευε 102 τόνους κάρβουνο με νόρμα για 7 τόνους. Το κίνημα αυτό υποστηρίχτηκε και καθοδηγήθηκε από το ΚΚ και σε μικρό χρονικό διάστημα αγκάλιασε όλους τους κλάδους παραγωγής της ΕΣΣΔ (Πηγή: Μεγάλη Σοβιετική Εγκυκλοπαίδεια).

18. Μενσεβίκοι: Μενσεβίκοι σημαίνει μειοψηφήσαντες. Το όνομά τους το πήραν κατά τη διάρκεια της διαπάλης στο Σοσιαλδημοκρατικό Εργατικό Κόμμα Ρωσίας στο 2ο Συνέδριό του το 1903. Οι Μενσεβίκοι αποτέλεσαν τη μειοψηφία που αντιτάχθηκε στις προτάσεις του Λένιν για το σχέδιο καταστατικού και προγράμματος του Κόμματος. Επί της ουσίας λειτουργούσαν σαν ξεχωριστό κόμμα μέσα στο ΣΔΕΚΡ. Το 1912 στην 6η Πανρωσική Διάσκεψη διαγράφτηκαν από το Κόμμα. Οι Μενσεβίκοι αποτελούσαν βασικό εκφραστή του ρώσικου οπορτουνισμού, συνένωναν διάφορες αντι-μπολσεβίκικες ομάδες. Αντιτάχθηκαν στην Οχτωβριανή Επανάσταση, οι περισσότεροι πήραν σοσιαλσοβινιστική θέση την περίοδο του α΄ παγκοσμίου πολέμου, η αριστερή πτέρυγα των Μενσεβίκων διεθνιστών κράτησε μια ασυνεπή πασιφιστική «διεθνιστική» στάση περιοριζόμενη μόνο στη καταδίκη του πολέμου. Αντιτάχτηκαν στην εθνικοποίηση της Βιομηχανίας, υποστήριζαν ότι η Οχτωβριανή Επανάσταση είναι ανώριμη, μια αντιδραστική ουτοπία που θα αποτύχει. Στις περιοχές που καταλύθηκε προσωρινά η Σοβιετική Εξουσία συμμετείχαν σε κυβερνήσεις των αντεπαναστατών. Μετά την επικράτηση της επανάστασης, συνέχισαν παράνομα και από το εξωτερικό την αντισοβιετική δραστηριότητα. Ο Τροτσκισμός στη διαμόρφωσή του προήλθε από τους κόλπους του μενσεβικισμού και συνέχισε να υποστηρίζει μενσεβίκικες θέσεις, όπως το αδύνατο επικράτησης της επανάστασης, την αντίθεσή του στη λειτουργία του Κόμματος νέου τύπου κλπ.

19. Κόμμα Νέου Τύπου: Είναι το Κομμουνιστικό Κόμμα. Ετσι ονομάστηκε γιατί ήρθε να αντικαταστήσει τα παλιά σοσιαλιστικά κόμματα του 19^ου αιώνα. Το 2^ο Συνέδριο του ΣΔΕΚΡ το 1903 και οι νίκες που σημείωσε ο Μπολσεβικισμός υπό την καθοδήγηση του Λένιν στη διαπάλη με τον οπορτουνισμό, αποτέλεσαν σταθμό στη διαμόρφωση του «Κόμματος Νέου Τύπου». Βασικά στοιχεία του Κόμματος Νέου Τύπου είναι: η υιοθέτηση του μαρξισμού-λενινισμού ως ιδεολογία του, η ιδεολογικο-πολιτική ενότητα στις γραμμές του , η σύνθεσή του από συνειδητούς πρωτοπόρους αγωνιστές που δεν δέχονται μόνο το Πρόγραμμα του Κόμματος, αλλά παλεύουν σε μια από τις οργανώσεις του, η οικονομική υποχρέωση (συνδρομή) των μελών του, η λειτουργία του με αρχή το δημοκρατικό συγκεντρωτισμό, η ύπαρξη επαναστατικού Προγράμματος , η σύνδεση με τις μάζες , η ικανότητα εναλλαγής μορφών πάλης με βάση τις συνθήκες, η εργατική σύνθεση στις γραμμές του.

20. Μπουχάριν Νικολάι (1888-1938): Στέλεχος του μπολσεβίκικου κόμματος. Διετέλεσε μέλος του ΠΓ του ΠΚΚ(μπ), ηγετική μορφή της Κομμουνιστικής Διεθνούς, διευθυντής της Πράβδα. Το 1917 αντιτάχθηκε στη Συνθήκη ειρήνης με τη Γερμανία μαζί με τον Τρότσκι, υποστήριξε κοινές απόψεις με τον Τρότσκι για το ζήτημα των συνδικάτων. Γι' αυτές του τις θέσεις δέχτηκε σκληρή πολεμική από το Λένιν. Ο Μπουχάριν αποτέλεσε κύριο εκφραστή της δεξιάς παρέκκλισης στο ΠΚΚ(μπ) τη δεκαετία του 1920, τασσόμενος με τα συμφέροντα των κουλάκων, αντιτάχθηκε στην κολεκτιβοποίηση και στήριξε στην ΚΔ μια γραμμή συμβιβασμού με δεξιά οπορτουνιστικά στοιχεία. Η δεξιά παρέκκλιση καταδικάστηκε στην Ολομέλεια της ΚΕ του ΠΚΚ(μπ) τον Απρίλη του 1929. Διαγράφτηκε από το ΠΚΚ(μπ) το 1937 με απόφαση της Ολομέλειας της ΚΕ για αντικομματική δράση. Αποκαλύφθηκε ότι συμμετείχε σε στρατιωτικοπολιτική συνωμοσία με στόχο την ανατροπή της Σοβιετικής εξουσίας. Δικάστηκε και εκτελέστηκε το 1938. Ο Μπουχάριν αποκαταστάθηκε πολιτικά το 1988 από την πολιτική της Περεστρόικα του Μ. Γκορμπατσόφ.

21. Ι.Β. Στάλιν «Η Δεξιά παρέκκλιση στο ΚΚ(μπ) της ΕΣΣΔ» (Λόγος στην Ολομέλεια της ΚΕ και της ΚΕΕ του ΚΚ(μπ) της ΕΣΣΔ τον Απρίλη του 1929 ( «Ζητήματα Λενινισμού» σελ. 275-363).

22. Από τα Διαλεχτά έργα του Μπουχάριν που εκδόθηκαν στην ΕΣΣΔ μετά την αποκατάστασή του το 1988 από την πολιτική της «Περεστρόικα» σελ. 424 (ρωσική έκδοση) Περιέχεται στο βιβλίο του Λ. Μάρτενς «Μια άλλη ματιά στο Στάλιν» σελ. 94.

23. Υλικά Πανελλαδικής Συνδιάσκεψης του ΚΚΕ 15-16 Ιούλη 1995, Εκδοση της ΚΕ του ΚΚΕ 1996 σελ. 38.