Δεν ξέρω αν όλοι οι δρόμοι οδηγούν στη Ρώμη. Το μόνο που γνωρίζω είναι ότι μετά από ένα ολόκληρο τέταρτο του αιώνα η νοσταλγία, η τρομερή αυτή ασθένεια, που απροσδόκητα εμφανίζεται και.. μολύνει τον ανυποψίαστο, «εμβολιασμένο» και άρα «υγιή» άνθρωπο, όπως νόμιζα ότι ήμουν, με οδήγησε εκεί πριν μερικές βδομάδες. Μη με ρωτήσετε τι είδα και τι δεν είδα, τι θαύμασα, τι ξέχασα ή δε βρήκα ώρα να θαυμάσω, τι αγόρασα ή τι επιθύμησα αλλά δεν είχα τη δυνατότητα να αγοράσω. Θα ξεκινήσω λέγοντας αυτό: ότι άφησα πίσω μια πόλη θορυβώδη και βρώμικη και ξαφνιάστηκα όταν είδα μια Ρώμη πεντακάθαρη, μια πόλη ήρεμη, όσο ήρεμη φυσικά μπορεί να είναι μια πρωτεύουσα. Και σκέφτηκα ότι ενώ οι Ιταλοί άρχισαν να ευαισθητοποιούνται και να σέβονται το περιβάλλον, την καθαριότητα, την τάξη κάτι που φαίνεται με την πρώτη ματιά, εμείς κάνουμε ακριβώς το αντίθετο. Η Ρώμη πανέμορφη, πεντακάθαρη, ήσυχη, διακριτική... ψυχρή. Καλλονή, πάντως

Και όμως τώρα που το ξανασκέφτομαι κάπου στο βάθος της ψυχής μου, με απογοήτευσε: Γιατί; Διότι πριν από 25 χρόνια ζούσα σε μια Ρώμη πολύ πιο γοητευτική, πιο επαναστατική, πιο ενθουσιώδη, πιο φρέσκια, πιο νεανική. Διότι άφησα πίσω μου μια πόλη γεμάτη ζωή, με τις απεργίες, και τις παθιασμένες, φλογερές διαδηλώσεις και βρέθηκα σε μια Ρώμη, καθαρή, «ελβετική» θα έλεγα, μια Ρώμη χωρίς... ρώμη. Ανευρη, νωθρή και αδιάφορη. Αφησα πίσω μου την πόλη «ιστορικού συμβιβασμού», για να περπατήσω σε μια πόλη ενός... ανιστόρητου και καθολικού συμβιβασμού. Ετσι μου φάνηκε τουλάχιστον, μπορεί να κάνω και λάθος. Μιλώ φυσικά για το κέντρο της πόλης, δεν είχα χρόνο να επισκεφτώ την περιφέρεια. Ισως εκεί, ανάμεσα στις «επιχρυσωμένες στάχτες», να υπάρχουν και επαναστατικές σπίθες που κάποια στιγμή θα μεταμορφωθούν σε φλόγες. Ποιος ξέρει. Είθε.

Μα ας προσπαθήσω να αφήσω κατά μέρος τις συγκρίσεις και ας μη γυρίζει ο λογισμός στα χρόνια εκείνα πίσω/ κάλλιο μια τέτοια θύμηση για πάντα να χαθεί, που λέει και ο ποιητής.

Ας περιοριστώ στο παρόν... Μα να ως που να τελειώσω μια φράση γίνεται κιόλας παρελθόν... Ολοι οι θησαυροί του κόσμου είναι συγκεντρωμένοι σ' αυτήν την πόλη. Τι να πρωτοδιαλέξει ένας απλός τουρίστας; Οπου και να πάει και όπου και να σταθεί ένα έργο τέχνης αποκαλύπτεται μπροστά στα έκθαμβα μάτια του. Μια απέραντη υπαίθρια γλυπτοθήκη εκτείνεται ακούραστα και αδιάλειπτα κατά μήκος και κατά πλάτος της πόλης. Δεν είναι θλιβερό, για να μην πω αστείο, να τολμάμε στη χώρα μας να μιλάμε για πλατείες; Ακόμα και ο πιο ανυποψίαστος επισκέπτης συνειδητοποιεί αμέσως τι σημαίνει πλατεία για τον κάθε Ιταλό. Για ποια πλατεία να πρωτομιλήσουμε; Για την Πιάτσα ντι Σπάνια, για την Πιάτσα Ναβόνα, για την Πιάτσα ντελ Πόπολο, για την Πιάτσα Βενέτσια; Μα εδώ έχουμε να κάνουμε με έργατέχνης και όχι για λίγα τετραγωνικά μέτρα με μια αηδία στη μέση. Αλλωστε ό,τι όμορφο είχαμε, ό,τι καλό γλυπτό διαθέταμε, οι ιθύνοντες εφρόντισαν να το βάλουν εκεί που κανείς δεν το βλέπει. Επίσης, κάτι που κάνει μεγάλη εντύπωση στον διερχόμενο είναι οι ονομασίες των δρόμων. Η Ρώμη και οι κάτοικοί της τιμούν τους μεγάλους συνθέτες, τους μεγάλους καλλιτέχνες, που ετίμησαν τη χώρα τους.

Σε μια από τις πιο αριστοκρατικές συνοικίες όπως είναι το Παριόλι χορταίνει το μάτι με μελωδικά ονόματα: Οδός Βέρντι, Ροσίνι, Ντονιτσέτι, Μπελίνι, Σκαρλάτι κλπ. Στην Αθήνα δεν έχω δει δρόμο που να έχει όνομα: Οδός Μαρία Κάλλας, Οδός Δημήτρη Μητρόπουλου, Νίκου Σκαλκώτα, Διονύση Λαυράνγκα. Γιατί άραγε; Αγαλμα ο Τρούμαν; Ξεχάστηκα και ξανάρχισα την γκρίνια και τις συγκρίσεις. Το να επισκεφτεί κανείς το Βατικανό είναι μια κουραστική περιπέτεια, που όμως αξίζει να τη ζήσετε. Μόνο και μόνο η Καπέλα Σιξτίνα είναι ένα ανθρώπινο θαύμα. Θαύμασα ακόμη μια φορά τις θαυμαστές, μαγικές θα έλεγα, αίθουσες του Ραφαήλου, έστω και αν με έσπρωχναν ένα εκατομμύριο Γιαπωνέζοι.

Με θλίψη διαπίστωνα ότι ο οίκος του θεού έγινε πραγματικά «οίκος εμπορίου». Αλίμονο, δεν κατόρθωσα να συγκεντρωθώ να εκστασιαστώ, να αναρωτηθώ, να κάνω μεταφυσικές, υπεροκόσμιες και υπαρξιακές σκέψεις. Περπατούσα σαν πρόβατο, σαν κρατούμενη, χωρίς ανάσα, χωρίς να έχω άλλη επιλογή: Ούτε να σταματήσω, ούτε να οπισθοχωρήσω μου επέτρεπαν. Οφειλα να διασχίσω τις απέραντες αίθουσες με βήμα ταχύ... και με έκπληξη να βλέπω κάθε λίγα μέτρα και ένα «πωλητήριο» με αφίσες της πόλης του Βατικανού, με βιβλία, τουριστικούς οδηγούς, κασέτες, σηματάκια, παναγίτσες. Για το όνομα του θεού! Ετσι ακολούθησα το «ρωμαϊκό» πεπρωμένο μου και εξοντωμένη κάποια, επιτέλους στιγμή βγήκα από τον "παράδεισο". Ανέπνευσα με ευχαρίστηση ένα απλό φρέσκο «κοσμικό» αέρα και με κατάπληξη διαπίστωσα ότι παραμιλούσα γιαπωνέζικα... Ακόμη μια επίσκεψη να κάνω στη Γη της Επαγγελίας και θα πάρω και δίπλωμα επάρκειας της Ιαπωνικής γλώσσας

Ευτυχώς το ωραιότερο κομμάτι της πόλης δεν είναι πολύ γνωστό στους τουρίστες. Αναφέρομαι στη Βίλα Μποργκέζε, που είναι η κορόνα της Βία Βένετο. Μόλις τελειώνει αυτός ο πανέμορφος δρόμος και περάσεις από μια αψίδα αρχίζει το θαυμάσιο πάρκο της Βίλας που έχει περίμετρο 6 χιλιομέτρων. Λίγα λόγια για την ιστορία της. Η Βίλα δημιουργήθηκε από τον καρδινάλιο Σκιπίωνα Μποργκέζε τον 17 αιώνα και αφού επεκτάθηκε πολλές φορές, τελικά το κτήμα αγοράστηκε από το ιταλικό κράτος και το εδώρησε στην πόλη. Η ίδια η βίλα είναι ένα υπέροχο μουσείο, με εξαιρετικά ρωμαϊκά ψηφιδωτά και με το άγαλμα της Παυλίνας Μποργκέζε, της άτακτης αδελφής του του Βοναπάρτη, εξαιρετικό έργο του Αντόνιο Κανόβα να δεσπόζει στη δεξιά αίθουσα του κτιρίου. Μα τι να πρωτοθαυμάσει κανείς σ' αυτό το μουσείο; Την αίθουσα του Απόλλωνος και της Δάφνης, του Αινεία και της Αγχισης, τους πίνακες του Καραβάτζιο; Τα πάντα είναι αξιοθαύμαστα εκεί μέσα, και το σπουδαιότερο: σου παρέχεται η άνεση να τα δεις με την ησυχία σου. Να τα απολαύσεις κυριολεκτικά.

Θα ήθελα να πω και άλλα για την αιώνια πόλη, για τη δική μου πόλη, για την πόλη που κάποτε αγάπησα. Μα δεν έχω άλλο χώρο. Αριβεντέρτσι.