Η ιστορία παίζει πολύ πιο περίεργα παιχνίδια απ' αυτά που μπορούν να φανταστούν οι άνθρωποι, δημιουργεί ασύλληπτα περιπλοκότερες καταστάσεις απ' αυτές που μπορούν να προβλέψουν οι επιστήμονες και ξεπερνάει με τα αποτελέσματά της τις πιο αισιόδοξες ή απαισιόδοξες, επιστημονικού χαρακτήρα, πολιτικές εκτιμήσεις. Στο τέλος του 20ού αιώνα έδωσε μια ακόμη επιβεβαίωση αυτών της των «ιδιοτροπιών», διαλέγοντας για την ανθρωπότητα να ζήσει τις πιο βάρβαρες εκδηλώσεις του καπιταλισμού, κάτι που οι μαρξιστές έλπιζαν ότι θα αποφευχθεί με την έγκαιρη επικράτηση της σοσιαλιστικής επανάστασης παγκοσμίως ή τουλάχιστον στις περισσότερες χώρες του κόσμου. Πάντως, ο 20ός αιώνας κλείνει περίπου όπως άνοιξε, έχοντας άλυτο το κοινωνικό ζήτημα, με ισχυρό το αίτημα της μετάβασης από την προϊστορία στην ιστορία, από τη βαρβαρότητα στον πολιτισμό, από την εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο στην κατάργηση της ταξικής σκλαβιάς και στην κοινωνική απελευθέρωση. Η διαφορά αρχής και τέλους αυτού του αιώνα είναι πως η καπιταλιστική βαρβαρότητα, που σφραγίζει και την αρχή της νέας εκατονταετίας - και χιλιετίας - είναι απείρως ισχυρότερη, μεγαλύτερη και ανυπόφορη. Η ανάγκη συνεπώς να εξαλειφθεί υπάρχει αντικειμενικά στο πολλαπλάσιο.

Με όσα θα ακολουθήσουν θα προσπαθήσουμε σύντομα - συνοπτικά θα λέγαμε - να δώσουμε τους κύριους σταθμούς του 20ού αιώνα, να σκιαγραφήσουμε το μέγιστο ίχνος που άφησε στον ανθρώπινο πολιτισμό. Αυτό το ίχνος είναι, ίσως, ο απαραίτητος πρόλογος όσων μέλλει να επακολουθήσουν στη νέα εκατονταετία.