Τάφος για 39 ανθρώπους έγινε το εξαώροφο κτίριο της «Ρικομέξ», στη λεωφόρο Τατοΐου στο Μενίδι. Τα χρόνια που ακολούθησαν, στο εδώλιο δεν κάθισε κανένας από τους ιδιοκτήτες της επιχείρησης, ενώ και όσοι αντιμετώπισαν κατηγορίες είτε απαλλάχθηκαν είτε αθωώθηκαν.

Το πόρισμα των πραγματογνωμόνων, που εκδόθηκε στα τέλη του 2000, για τα αίτια της κατάρρευσης εντόπισε σωρεία σοβαρότατων και εξόφθαλμων παραβάσεων: Το εμβαδόν του οικοπέδου που είχε καταλάβει το κτίριο της επιχείρησης, ήταν τριπλάσιο από αυτό που είχαν αγοράσει οι ιδιοκτήτες του. Από την πρόσοψη φαινόταν ότι το κτίριο είναι τετραώροφο, αλλά από την πίσω πλευρά είχαν υψωθεί άλλοι δύο όροφοι, γεγονός που μείωνε τη στατικότητά του. Δύο υπόγεια είχαν χτιστεί χωρίς τοιχία και είχαν μετατραπεί σε ορόφους. Επίσης, είχε προστεθεί αυθαίρετα ημιώροφος στο ισόγειο σαν πατάρι. Κατασκευάστηκαν αυθαίρετα αποθήκες και υπόστεγα στους ακάλυπτους χώρους.

Τα σχέδια των οικοδομικών αδειών ήταν διαφορετικά από τα σχέδια της οικοδομής. Ενώ η άδεια προέβλεπε 32 υποστυλώματα, οι πραγματογνώμονες εντόπισαν μόνο 24. Οι πλάκες των ορόφων κατασκευάστηκαν χωρίς δοκάρια, με αποτέλεσμα να στηρίζονται σε υποστυλώματα. Στον 2ο όροφο το ωφέλιμο φορτίο που προβλεπόταν από την άδεια ήταν 350 χιλιογραμμάρια ανά τετραγωνικό μέτρο, όμως τα μηχανήματα που είχαν τοποθετηθεί το ξεπερνούσαν κατά πολύ, καθώς αντιστοιχούσαν σε 500 χιλιογρ. ανά τετρ. μέτρο.

Με απόφαση του Διοικητικού Πρωτοδικείου Αθήνας, το 2005 η Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Ανατολικής Αττικής κλήθηκε να καταβάλει αποζημίωση σε συγγενείς θυμάτων. Το ποσό επιδικάστηκε σαν χρηματική ικανοποίηση λόγω ψυχικής οδύνης από τις πράξεις και παραλείψεις της αρμόδιας Πολεοδομικής Υπηρεσίας, οι οποίες οδήγησαν στην κατάρρευση του κτιρίου του εργοστασίου.

Η ίδια η επιχείρηση κατέθεσε αίτηση πτώχευσης και δεν κατέβαλε καμία αποζημίωση, ενώ οι ιδιοκτήτες της προχώρησαν σε μια σειρά επιχειρηματικές κινήσεις, όπως πώληση της εταιρείας σε πολυεθνική, ίδρυση και λειτουργία άλλων εταιρειών σε Ελλάδα και Τουρκία.

Στη φαρμακοβιομηχανία «ΦΑΡΑΝ», στην περιοχή της Κάτω Κηφισιάς, 8 εργαζόμενοι έχασαν τη ζωή τους και πάνω από δέκα τραυματίστηκαν σοβαρά, καθώς μεγάλο τμήμα του κτιρίου που στέγαζε την παραγωγική δραστηριότητα κατέρρευσε.

Και στην περίπτωση αυτής της επιχείρησης αποτυπώθηκε με τραγικό τρόπο το γεγονός ότι η ασφάλεια και η ζωή των εργαζομένων δεν έχουν καμία αξία μπροστά στα κέρδη, τονίζει η τότε πρόεδρος της Ομοσπονδίας Εργαζομένων στο Φάρμακο, Ζωή Σώκου. Η Ομοσπονδία ήταν διαρκώς παρούσα στο χώρο από την Τρίτη, τη μέρα που έγινε ο σεισμός, μέχρι το Σάββατο, τη μέρα που ανασύρθηκε ο τελευταίος νεκρός εργαζόμενος. Η ίδια θυμάται ανθρώπους από τις δυνάμεις της Πυροσβεστικής που πάσχιζαν να απεγκλωβίσουν εργαζόμενους, να σχολιάζουν πως τα σίδερα στον οπλισμό του κτιρίου ήταν κατάλληλα «για σουβλάκια».

Τόσο η τότε πρόεδρος της Ομοσπονδίας όσο και ο Βασίλης Οψιμος, εργαζόμενος την εποχή εκείνη στο εργοστάσιο, υπενθυμίζουν πως στην πτέρυγα που κατέρρευσε δεν υπήρχε έξοδος κινδύνου, ενώ η εξωτερική σκάλα που διέθετε το κτίριο ήταν από τα πρώτα κομμάτια του εργοστασίου που διέλυσε ο σεισμός. Οι εργαζόμενοι που γλίτωσαν από το σεισμό βρέθηκαν πολύ σύντομα μετά από αυτόν στην ανεργία, καθώς η εταιρεία απέλυσε σχεδόν όλο το προσωπικό της παραγωγικής μονάδας.

Η δίκη που ακολούθησε ολοκληρώθηκε το 2004, με το δικαστήριο να μετατρέπει τις κατηγορίες, για όσους τελικά διώχθηκαν, από ανθρωποκτονία με ενδεχόμενο δόλο, σε ανθρωποκτονία από αμέλεια και επιβάλλοντας ποινές ...τροχαίου.

Ενα στοιχείο που ξεχωρίζει στην περίπτωση της «ΦΑΡΑΝ» είναι το γεγονός ότι η επικινδυνότητα του κτιρίου είχε επισημανθεί σε μελέτη αρκετά χρόνια νωρίτερα. Το 1986, η μηχανικός Ελένη Μηλιαρονικολάκη και μέλος σήμερα της ΚΕ του ΚΚΕ είχε συντάξει έκθεση για λογαριασμό της τότε «Εθνικής Φαρμακοβιομηχανίας ΑΕ», θυγατρικής του ΕΟΦ, που ενδιαφερόταν να αγοράσει τις συγκεκριμένες εγκαταστάσεις.

Σε αυτήν επισήμανε ότι το κτίριο «δεν ενδείκνυται για τις προβλεπόμενες ανάγκες» καθώς είχε «ζημιές στα υποστυλώματα» από τον σεισμό του 1981 και σημείωνε πως στο μέλλον «δεν θα ήταν ικανό να ανταπεξέλθει κυρίως σε περίπτωση σεισμού»! Για τα συμπεράσματά της οι τότε εργοδότες της στην «Εθνική Φαρμακοβιομηχανία» όχι μόνο την αμφισβήτησαν στέλνοντας την έκθεση για έλεγχο σε γνωστό μελετητικό γραφείο, χωρίς να καταφέρουν να την ανατρέψουν, αλλά τις χρέωσαν και ...πολιτικές προθέσεις.

Παρόμοιες αισχρότητες επαναλήφθηκαν, με χυδαίο τρόπο, και στη δίκη. Οι συνήγοροι υπεράσπισης ορισμένων κατηγορούμενων επιχείρησαν να παρουσιάσουν τους Ζωή Σώκου, Βασίλη Οψιμο και Ελένη Μηλιαρονικολάκη, μάρτυρες και οι τρεις στην υπόθεση, ως «ομάδα» που «με κατεύθυνση του ΚΚΕ» προσπάθησαν «ενορχηστρωμένα» να κατηγορήσουν τους ιδιοκτήτες και τον μηχανικό της επιχείρησης για την κατάρρευση του εργοστασίου και τους θανάτους που προκάλεσε!

Κι όλα αυτά, όταν ο σεισμός έγινε η αφορμή για να αποκαλυφθούν οι εγκληματικές τους ευθύνες για το ακατάλληλο κτίριο: Ηδη το 1964, όταν κατασκευάστηκαν το υπόγειο, το ισόγειο και ο πρώτος όροφος, δεν εφαρμόστηκαν τα προβλεπόμενα από την άδεια, αλλά μειώθηκαν σημαντικά οι διατομές των υποστυλωμάτων και οι οπλισμοί τους. Πάνω σε αυτά τα μισά σε διατομή υποστυλώματα προστέθηκαν το 1970 ακόμα δύο όροφοι, ενώ όταν το 1986 διαπιστώθηκε και επισημάνθηκε η ανεπάρκεια των υποστυλωμάτων, το πρόβλημα δεν αντιμετωπίστηκε.

Εξι νεκροί εργαζόμενοι ανασύρθηκαν από τα συντρίμμια του κτιρίου της εταιρείας «Φουρλής», που στέγαζε διοικητικές υπηρεσίες και αποθήκη ανταλλακτικών. Οσο για τους δεκάδες εγκλωβισμένους στα χαλάσματα, είναι χαρακτηριστικό ότι ο αριθμός τους παρέμενε για πολλές ώρες αδιευκρίνιστος. Εξι εργαζόμενοι σκοτώθηκαν στην επιχείρηση «ΒΙΟΚΥΤ» και τρεις στη «Φιλοπλάστ ΕΠΕ».

Ενας νεκρός εργαζόμενος ήταν ο απολογισμός του σεισμού στο εργοστάσιο της επιχείρησης «Παπουτσάνης». Το κλαδικό Συνδικάτο Ελαιουργοσαπωνοποιών και Χημικής Βιομηχανίας έχει καθιερώσει στη μνήμη του αδικοχαμένου συναδέλφου να οργανώνει κάθε χρόνο στις 7 Σεπτέμβρη εκδήλωση στο χώρο του εργοστασίου, που λειτουργεί πλέον σε άλλες εγκαταστάσεις, με θέμα την προστασία της Υγείας και της Ασφάλειας των εργαζομένων στους χώρους δουλειάς.