Ο «Ριζοσπάστης» σήμερα ρίχνει κάποιες ματιές σ' αυτήν την πορεία του Φεστιβάλ, σε ιδιαίτερες στιγμές του.

Είναι δύσκολο να ξεχωρίσει κανείς μόνο κάποιες στιγμές από το ορμητικό ξεκίνημα του θεσμού, από τα πρώτα εκείνα Φεστιβάλ της δεκαετίας του '70, που μεγάλες μορφές, «ιερά τέρατα» της Τέχνης συμμετείχαν ενεργά στο πρόγραμμά του ή έδιναν το «παρών» στις εκδηλώσεις. Πλήθος γνωστών κι αγαπημένων καλλιτεχνών της εποχής ανταμώνουν στις σκηνές του. Το 1975 ο Χρ. Λεοντής μελοποιεί το «Καπνισμένο Τσουκάλι» του Γ. Ρίτσου και το παρουσιάζει στο 1ο Φεστιβάλ με ερμηνευτή τον Ν. Ξυλούρη και απαγγελία από τον ίδιο τον ποιητή. Μια χρονιά μετά, ο Μ. Λοΐζος γράφει «Το δέντρο», τραγούδι αφιερωμένο στην Κομματική Οργάνωση Αθήνας του ΚΚΕ και το παίζει για πρώτη φορά στο 2ο Φεστιβάλ, ενθουσιάζοντας τον κόσμο που ζητά να παιχτεί ξανά και ξανά το ίδιο βράδυ. Επίσης, στο 2ο Φεστιβάλ ο Γιάννης Ρίτσος παρουσιάζει για πρώτη φορά χαρακτικά και ζωγραφικά έργα που φιλοτέχνησε στους τόπους εξορίας, ενώ παράλληλα, εκτίθενται ατόφια τα χειρόγραφα μεγάλων λογοτεχνών (Βάρναλη, Ρίτσου, Καββαδία, Καζαντζάκη, Ελύτη, Νερούντα κ.ά.). Το 1977, στο 3ο Φεστιβάλ, ο Μάνος Κατράκης παίζει τον «Προμηθέα Δεσμώτη» και ο Θ. Μικρούτσικος παρουσιάζει την «Καντάτα για τη Μακρόνησο» σε ποίηση Γ. Ρίτσου.

Το 1980, στο 6ο Φεστιβάλ, ο Γ. Μαρκόπουλος παρουσίασε το νέο έργο του «Προσκυνώ τη χάρη σου λαέ μου», που το αφιέρωσε στην ΚΝΕ. Το 1982, ως απάντηση στην προσπάθεια της άρχουσας τάξης να ενσωματώσει μεγάλο μέρος του καλλιτεχνικού κόσμου, η ΚΝΕ διοργανώνει, στο πλαίσιο του 8ου Φεστιβάλ, διαγωνισμό έντεχνου λαϊκού τραγουδιού, όπου συμμετείχαν 56 δημιουργοί με 140 τραγούδια και στην Κριτική Επιτροπή ήταν μεταξύ άλλων οι Γιάννης Ρίτσος, Μίκης Θεοδωράκης, ο μουσικολόγος Φοίβος Ανωγειανάκης κ.ά. Αντίστοιχα, οργανώθηκε διαγωνισμός ποιήματος - διηγήματος όπου πήραν μέρος 86 δημιουργοί με 217 έργα, αλλά και διαγωνισμός θεατρικού έργου. Το 1984 ο Γιάννης Ρίτσος με την απαγγελία του και ο Μίκης Θεοδωράκης με τη συναυλία του «κλείνουν», για άλλη μια χρονιά, το τετραήμερο των εκδηλώσεων. Το 1986, στο 12ο Φεστιβάλ, ιστορική ήταν η συναυλιακή εμφάνιση της Μερσέντες Σόσα.

Παρά την κρίση στο ΚΚΕ και την ΚΝΕ που αφήνει το αποτύπωμά της και στο Φεστιβάλ στα τέλη της δεκαετίας του '80, ο μοναδικός αυτός νεανικός θεσμός τη δεκαετία του '90 γίνεται μοχλός στην προσπάθεια ανασυγκρότησής της και μεγαλώνει χρόνο με το χρόνο μαζί της. Ετσι, από τα μέσα της δεκαετίας του '90 και μετά, οι σκηνές του Φεστιβάλ συγκεντρώνουν και πάλι μεγάλο πλήθος γνωστών κι αγαπημένων στη νεολαία καλλιτεχνών, ό,τι καλύτερο έχει να επιδείξει η ελληνική σκηνή, αλλά και ξένες συμμετοχές, όπως της δανέζικης ορχήστρας εργατών τα «Κόκκινα Πνευστά», του Γκόραν Μπρέγκοβιτς, του Βρετανού Πολ Ρόλαντ, του Τούρκου Renan Billek, του ιταλικού συγκροτήματος «Banda Bassotti» κ.ά.

Ξεχωριστή θέση βέβαια, όπως και σήμερα έτσι και παλιότερα, έχουν στο Φεστιβάλ τα μεγάλα αφιερώματα σε σπουδαίους καλλιτέχνες. Το 1982, στο 8ο Φεστιβάλ, η είδηση του θανάτου του Μάνου Λοΐζου την Παρασκευή, 17 Σεπτέμβρη, απλώθηκε και «πάγωσε» τους επισκέπτες και τις επόμενες δυο μέρες συναυλίες και τραγούδια από τις σκηνές και τους χώρους του Φεστιβάλ αφιερώνονταν στη μνήμη του. Στο 10ο Φεστιβάλ γίνεται αφιέρωμα στον Μάνο Κατράκη, που είχε πεθάνει στις αρχές του μήνα.

Συγκινητικές στιγμές ξετυλίχτηκαν το 2000, στο 26ο Φεστιβάλ. Την παράσταση «Παραμερίζουμε ποιητή για να περάσεις», αφιερωμένη στον Γιάννη Ρίτσο, την παρακολούθησε η συντρόφισσά του Φαλίτσα, στην οποία η ΚΝΕ επέδωσε τιμητική πλακέτα και ένα αντίτυπο της ανατύπωσης της πρώτης έκδοσης του «Επιταφίου» που έκανε ο «Ριζοσπάστης». Την ίδια χρονιά, το όμορφο αφιέρωμα στον Νίκο Ξυλούρη παρακολούθησε επίσης η γυναίκα του Ουρανία και η ΚΝΕ της απένειμε τιμητική πλακέτα, ενώ τιμητική βραδιά έγινε για τον Κώστα Βίρβο και τον Θόδωρο Δερβενιώτη που ήταν παρόντες.

Αφιέρωμα έγινε στο 38ο Φεστιβάλ, στον Δημήτρη Μητροπάνο που είχε «φύγει» εκείνη τη χρονιά, το 2012, ενώ στον αγαπημένο ερμηνευτή που συμπορεύτηκε με το Φεστιβάλ από τις απαρχές του θεσμού έγινε ξανά αφιέρωμα το 2017, στο 43ο Φεστιβάλ, παρουσία της γυναίκας του Βένιας. Μια αξέχαστη συναυλία ήταν το 2017 και το αφιέρωμα στον Μάνο Λοΐζο, όπου ακούστηκε και ηχητικό ντοκουμέντο με τον Λοΐζο, όταν έγραφε «Το δέντρο». Το 2010 επίσης, αφιέρωμα έγινε στην Μαρία Δημητριάδη που είχε «φύγει» την προηγούμενη χρονιά κι αντίστοιχα, το 2013, στον στιχουργό Αλκη Αλκαίο.

Το 2016, στο 42ο Φεστιβάλ, ο ποιητής Φώντας Λάδης που παρακολουθούσε το αφιέρωμα «Γράμματα από τη Γερμανία» ανέβηκε στην Κεντρική Σκηνή του Φεστιβάλ και τραγούδησε τους δικούς του στίχους μαζί με τους καλλιτέχνες που συμμετείχαν στο αφιέρωμα. Την ίδια χρονιά, ένα μαθητικό συγκρότημα από το Λαϊκό Φροντιστήριο Ηλιούπολης έπαιξε στη Μαθητική Σκηνή τραγούδια από το «Καπνισμένο Τσουκάλι» και στο κοινό βρέθηκε και αγκάλιασε θερμά τα παιδιά ο Χρήστος Λεοντής, 41 χρόνια μετά την πρώτη παρουσίαση των τραγουδιών στο Φεστιβάλ. Το 2017 σε αφιέρωμα σε τραγούδια του Μ. Θεοδωράκη δίνει το «παρών» ο ίδιος ο συνθέτης, που έχει εξάλλου συνδεθεί άρρηκτα με τα Φεστιβάλ της ΚΝΕ από το ξεκίνημά τους και πλήθος κόσμου σπεύδει να τον δει από κοντά και να του σφίξει το χέρι. Την ίδια χρονιά, ο Θάνος Μικρούτσικος έχει επιμεληθεί για το Φεστιβάλ το αφιέρωμα σε τραγούδια για την επαναστατική αλλαγή του κόσμου, όμως τον βρίσκει η περιπέτεια της υγείας του, όλες οι καλοκαιρινές του εμφανίσεις ακυρώνονται, αλλά δίνει το «παρών» στο Φεστιβάλ, προκαλώντας ρίγη συγκίνησης και δηλώνοντας: «Δεν θα μπορούσα να λείψω απ' το Φεστιβάλ της ΚΝΕ (...) Εδώ είναι ο κόσμος μου, εδώ είναι οι άνθρωποί μου»!