Ενας πραγματικός άθλος, μικρή αποπληρωμή του χρέους στους χιλιάδες αλύγιστους της Γυάρου, ήταν η κατασκευή και η τοποθέτηση του Μνημείου του ΚΚΕ, σε όλες τις φάσεις του έργου: Από την ολοκλήρωσή του στο μηχανουργείο των αδερφών Παπαδάκη, μέχρι την αποκάλυψή του το Σάββατο στο θανατονήσι.

Η αποστολή αυτή δεν θα μπορούσε να γίνει εφικτή αν δεν υπήρχε από πίσω η δουλειά δεκάδων συντρόφων, στο σχεδιασμό μέχρι και της τελευταίας λεπτομέρειας για τη μεταφορά και εγκατάσταση του Μνημείου στη Γυάρο.

Αν δεν υπήρχαν από πίσω η αυταπάρνηση, η καρτερικότητα, το πείσμα, ο ενθουσιασμός, αλλά και η τέχνη όλων των μελών της ομάδας των συντρόφων που ανέλαβε να σηκώσει το εμβληματικό Μνημείο στον κακοτράχαλο και άνυδρο τόπο της Γυάρου.

Της ομάδας που έφτιαξε μέχρι και «καταπέλτη» με μαδέρια και σκαλωσιές στην γκρεμισμένη αποβάθρα, για να μπορέσουν τα πλοία να αποβιβάσουν με τη μεγαλύτερη δυνατή ασφάλεια τον κόσμο που θα έφτανε το Σάββατο στο νησί.

Αν δεν υπήρχαν από πίσω η μεθοδική και επίμονη δουλειά των συντρόφων από τις Μεταφορές, οι ακατάλυτοι δεσμοί των κομμουνιστών ναυτεργατών με τον κλάδο τους, που έκανε εφικτό να βρεθούν τα πλοία για μια τέτοια δύσκολη αποστολή, με κόντρα τον καιρό, σε ένα νησί που το δέρνει ο αέρας, με μικρά μόνο διαλείμματα στη διάρκεια του χρόνου.

Σ' ένα νησί όπου η μοναδική αποβάθρα στέκει ρημαγμένη στην παραλία του Δ' όρμου, σημάδι εγκατάλειψης αυτού του ιστορικού, μαρτυρικού τόπου, όπως άλλωστε και τα εναπομείναντα κτίρια, όπου χάσκουν γκρεμισμένα ντουβάρια και πεσμένες σκεπές, από την «επίθεση» του χρόνου, αλλά και του Πολεμικού Ναυτικού, που τα χρησιμοποιούσε για πολλά χρόνια ως στόχο στις ασκήσεις του.

Η αποστολή αυτή δεν θα γινόταν εφικτή αν δεν υπήρχε από πίσω η αίσθηση της μεγάλης ευθύνης εκατοντάδων μελών, οπαδών και φίλων του Κόμματος, που ανέλαβαν ανάμεσα σε χιλιάδες άλλους να ταξιδέψουν στη Γυάρο μέσα σε αντίξοες συνθήκες για να αποτίσουν τον αναγκαίο φόρο τιμής, για λογαριασμό όλων εκείνων που ήθελαν να κάνουν το ταξίδι, αλλά οι δυσκολίες της αποστολής έκαναν απαγορευτική μια πιο μαζική μετακίνηση στο θανατονήσι για την αποκάλυψη του Μνημείου.

Ηταν λοιπόν ένα έργο μεγάλο, σύνθετο και δύσκολο. Ενα στοίχημα που έπρεπε να κερδηθεί κόντρα σε πολλές υπαρκτές και αντικειμενικές δυσκολίες.

Και κερδήθηκε. Με τη συλλογική ευθύνη και δουλειά του Κόμματος, όσες αντιξοότητες κι αν προέκυψαν σε κάθε φάση της προετοιμασίας και της υλοποίησής του.

Πολλούς μήνες πίσω, παράλληλα με τη φιλοτέχνηση του Μνημείου από τον Α. Μυρωδιά, ξεκίνησαν οι εργασίες για την εγκατάσταση του Μνημείου στη Γυάρο.

Και μόνο κοιτάζοντας κανείς στο χάρτη αυτό το δυσπρόσιτο νησί, που η αστική τάξη επέλεξε για τόπο ψυχολογικής, σωματικής, ακόμα και φυσικής εξόντωσης χιλιάδων κομμουνιστών και άλλων αγωνιστών, καταλαβαίνει πως τίποτα δεν μπορούσε να αφεθεί στην τύχη, από την ώρα που το καράβι θα φόρτωνε τα αναγκαία υλικά για τη μεταφορά του Μνημείου στη Γυάρο, πριν από 20 και πλέον μέρες: Από τα σκαπτικά εργαλεία, τους γερανούς, τις πέτρες και τα άλλα οικοδομικά υλικά, μέχρι τα χρειαζούμενα για την επιμελητεία, που λειτούργησε υποδειγματικά όλες αυτές τις μέρες, διασφαλίζοντας τις καλύτερες δυνατές συνθήκες διαβίωσης στο νησί για τους δεκάδες της ομάδας που δούλευαν ατελείωτες ώρες, χωρίς να λογαριάζουν κούραση, αν είναι μέρα ή νύχτα, αν έχει ήλιο ή βροχή.

Υπήρχε αυστηρό χρονοδιάγραμμα, από την ομάδα ευθύνης, έχοντας πλήρη επίγνωση των εργασιών και της αλληλουχίας τους.

Πρώτο καθήκον ήταν η επίσκεψη στο νησί. Να δουν από κοντά τους χώρους, να υπάρξει τοπογραφική αποτύπωση, να καταγραφούν τα υψόμετρα κ.λπ. Και στη συνέχεια, η καταγραφή όλων των μηχανημάτων και των υλικών που χρειάζονταν για την εγκατάσταση του Μνημείου.

Η φροντίδα να υπάρχουν ανταλλακτικά, για ό,τι μπορούσε να προβλεφθεί ότι μπορεί να χάλαγε, αφού κάθε απώλεια σήμαινε μέρες αναμονής και καθυστερήσεων.

Είχαν μελετηθεί ακόμα και τα στατιστικά του καιρού την τελευταία 50ετία, για να βρεθεί το κατάλληλο «παράθυρο», με τη μικρότερη δυνατή ένταση των ανέμων, ώστε να είναι εφικτές η μεταφορά των βαρέων υλικών στη Γυάρο, η ανέγερση του επιβλητικού Μνημείου και φυσικά η αποκάλυψή του.

Ετσι προέκυψε το 20ήμερο από τα μέσα Σεπτέμβρη μέχρι τις πρώτες μέρες του Οκτώβρη, η τελευταία ευκαιρία πριν από το χειμώνα για να ολοκληρωθεί η δύσκολη αποστολή.

Οι μηχανικοί, οι ηλεκτρολόγοι, οι οικοδόμοι που συνέβαλαν στην εγκατάσταση του Μνημείου, περήφανα «εξέταζαν» τη δουλειά τους το περασμένο Σάββατο κάνοντας απολογισμό.

Τα πρόσωπά τους φωτισμένα, γεμάτα συγκίνηση και ικανοποίηση όταν μας υποδέχτηκαν στην προβλήτα το Σάββατο.

Μοιράστηκαν μαζί μας ιστορίες και πειράγματα από τη διαμονή τους στο νησί. Θυμούνται την πρώτη τους μέρα, που έφτασαν στις 2 τη νύχτα και δούλευαν επί 16 ώρες, για να αδειάσουν το καράβι, να διανοίξουν και να καθαρίσουν τους δρόμους, να στήσουν την επιμελητεία τους, τα ηλεκτρολογικά και τις αντλίες με τις σωληνώσεις, για να προμηθεύονται νερό από το πηγάδι.

Αλλά και την τέταρτη μέρα οπότε στήθηκε το κύριο σώμα του Μνημείου, το πιο δύσκολο κομμάτι. Η ανακούφισή τους, η απίστευτη χαρά τους ότι η αποστολή τους στέφθηκε με επιτυχία.

Και μια ήταν η λέξη που ξεχώριζες... Το καθήκον: Το καθήκον απέναντι στους αλύγιστους της ταξικής πάλης, το καθήκον απέναντι στο Κόμμα που γέννησε τέτοιους ήρωες.

Και ήρθε η μέρα της εκδήλωσης. Πριν ακόμα χαράξει, το «Καπετάν Κώστας» και το «Ελισσάβετ - Δήμητρα» έλυναν κάβους από το λιμάνι του Λαυρίου. Ενθουσιασμός και προσμονή, ανυπομονησία να βγουν τα καράβια στα ανοιχτά, να πιάσουν πορεία για τη Γυάρο.

Η ενημέρωση για τον καιρό έλεγε «5 με 6» μποφόρ, αλλά από την αρχή φάνηκε ότι το ταξίδι θα ήταν δύσκολο. Αφήνοντας αριστερά τη Μακρόνησο, όπου το επόμενο διάστημα θα γίνει κι εκεί η εγκατάσταση του δεύτερου Μνημείου, ο καιρός έδειξε τα δόντια του. Και η θάλασσα το ίδιο...

Πάνω από τέσσερις ώρες δύσκολο ταξίδι, μέχρι να φανεί από μακριά ο ξερότοπος της Γυάρου. Δέος. Σημαίες ξεδιπλώνονται, το κατάστρωμα και στα δυο καράβια που πλέουν δίπλα δίπλα, «ταλαιπωρημένα» από την πολύωρη μάχη με τα κύματα και τους αέρηδες, γεμίζει ασφυκτικά και ντύνεται στα κόκκινα.

Τα πρώτα συνθήματα πέφτουν λίγο πριν τα πλοία διασχίσουν το Γλαρονήσι, τη μικρή νησίδα στη μύτη της Γυάρου, για να βγουν στην ανατολική πλευρά του νησιού όπου βρίσκονται οι όρμοι: «Ούτε στα ξερονήσια, ούτε στις φυλακές, ποτέ τους δε λυγίσανε οι κομμουνιστές», «Ενας αιώνας αγώνας και θυσία, το ΚΚΕ στην πρωτοπορία».

Από μακριά φαίνονται πλέον μισογκρεμισμένα τα κτίρια στον Δ' όρμο: Οι φυλακές, το εργοστάσιο ηλεκτρισμού, το νοσοκομείο. Και βέβαια το Μνημείο, να στέκει ανάμεσά τους αγέρωχο, πραγματικός νικητής στην πάλη του παλιού με το νέο.

Αν το ταξίδι ήταν δύσκολη υπόθεση, η αποβίβαση δεν αποδείχτηκε ευκολότερο έργο. Μετά από πολλές μανούβρες, το πρώτο καράβι κατάφερε να δέσει κοντά στην προβλήτα και επεκτείνοντας με πρόσθετα μέλη τον καταπέλτη του μπόρεσε να επιβιβάσει τους πρώτους επιβάτες.

Το πλήρωμα του δεύτερου πλοίου, μικρότερου από το πρώτο, ανέλαβε ακόμα πιο δύσκολη αποστολή: Να δέσει δίπλα στο πρώτο και να δεθεί μαζί του και από τον στενότερο καταπέλτη του να αποβιβάσει με ασφάλεια τους επιβάτες, πολλοί απ' αυτούς μεγαλύτερης ηλικίας.

Πειθαρχημένα, με τη βοήθεια του πληρώματος, των συντρόφων της ομάδας της Γυάρου, αλλά και όσων είχαν ήδη πατήσει στη στεριά, ένας ένας βγήκαν στο νησί και συγκροτώντας μια μεγάλη πορεία πήραν το δρόμο για το χώρο του Μνημείου.

Παρά τις δυσκολίες, αφού ήδη δύο πλοία βρίσκονταν δεμένα στον στενό ντόκο, αποβίβασε τους επιβάτες και το τρίτο πλοιάριο, αυτό που απέπλευσε από τη Σύρο για να μεταφέρει στο νησί συντρόφους από τις Κυκλάδες, αλλά και τον ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, με άλλα στελέχη του Κόμματος.

Νωρίτερα, ο Δημήτρης Κουτσούμπας είχε περάσει από τη Σύρο, όπου τον υποδέχτηκαν με μια αγκαλιά λουλούδια, πολλά χαμόγελα και κόκκινες σημαίες. Παρόντες ήταν ο δήμαρχος του νησιού, Ν. Λειβαδάρας, ο λιμενάρχης Σύρου, πλωτάρχης ΛΣ, Γ. Βαμβακούσης, ο αντιδιοικητής της περιφέρειας του Λιμενικού, πλοίαρχος, Ι. Γκίζης.

Χωρίς να χαθεί χρόνος, μαζί με τους συντρόφους από τη Σύρο και τα γειτονικά νησιά, στο καΐκι για τα τελευταία - δύσκολα 9 μίλια για το θανατονήσι, πάνω από δυο ώρες δρόμο, με δύσκολο καιρό. Λίγο πιο μετά, μας λένε οι λιμενικοί - σαν να απολογούνται για τη θάλασσα - η πρόσβαση θα ήταν αδύνατη...

Μετά τη συγκλονιστική εκδήλωση και τη σύντομη περιήγηση στις εγκαταστάσεις του Δ' όρμου, έμενε η ασφαλής επιστροφή για να ολοκληρωθεί αυτό το ανεπανάληπτο, φορτισμένο με απερίγραπτη συγκίνηση ταξίδι.

Ομως κι εδώ, η θάλασσα και ο καιρός έβαλαν τους δικούς τους όρους. Η φουρτούνα στα ανοιχτά της Γυάρου και μέχρι το Λαύριο καθιστούσε ιδιαίτερα επικίνδυνο το ταξίδι και αμέσως αποφασίστηκε τα καραβάκια να κατευθυνθούν στη Σύρο.

Η απότομη μεταβολή του καιρού συντόμευσε και την παραμονή στο θανατονήσι, αλλά η νέα πορεία αποζημίωσε και με το παραπάνω τους επισκέπτες: Διασχίζοντας εν πλω όλη την ανατολική πλευρά του νησιού, είχαν τη δυνατότητα να δουν και τους άλλους τρεις όρμους (ο πέμπτος - ο όρμος - τάφος, όπως τον έλεγαν οι κρατούμενοι - βρίσκεται προς την άλλη κατεύθυνση, πίσω από το κτίριο των φυλακών), τα ερείπια των κτιρίων, τις συστάδες των δέντρων στον Α' όρμο που πίσω τους έκρυβαν την τρομερή συκιά του Γλάστρα, όπου μαρτυρούσαν δεμένοι από τους αγκώνες οι εξόριστοι.

Χωρίς κανείς να αισθάνεται κούραση, το ταξίδι προς τη Σύρο φάνηκε να διήρκεσε ελάχιστα και μετά από ολιγόωρη παραμονή στο νησί, όλοι όσοι είχαν αναχωρήσει το πρωί από την Αττική, επέστρεψαν με πλοίο της γραμμής στον Πειραιά.

Μια συγκλονιστική εκδήλωση, που θα τη συζητάμε για χρόνια, είχε ολοκληρωθεί με τον καλύτερο τρόπο. Οπως ακριβώς ολοκληρώθηκε και η σπουδαία αυτή αποστολή, με την επιστροφή χτες βράδυ στο Λαύριο, με το οχηματαγωγό «Μαρία», των τελευταίων 11 συντρόφων, που είχαν παραμείνει στη Γυάρο, για να οργανώσουν τη μεταφορά των υλικών στην Αθήνα.

Ο ενθουσιασμός και η ικανοποίηση λάμπουν στο βλέμμα τους, παρά την κούραση από το πολύωρο ταξίδι. Οταν ζητάμε δυο λόγια, οι νεότεροι μας παραπέμπουν στον μεγαλύτερο της αποστολής. Με φλόγα εφήβου, ο σύντροφος Βαγγέλης Βακάλης, συνταξιούχος οικοδόμος απ' το Γαλάτσι, έδωσε με λίγα λόγια τη σημασία του άθλου που επιτεύχθηκε.

Μας είπε: «Ηταν μια εμπειρία ζωής, ένα καθήκον, να τιμήσουμε τους συντρόφους μας που δεινοπάθησαν στο κάτεργο της Γυάρου από το αστικό καθεστώς. Και απ' αυτή την άποψη, φέραμε σε πέρας ένα έργο που ήταν απαραίτητο να γίνει».

Μιλώντας για την εμπειρία της συλλογικής προσπάθειας και τη συμβίωση σε δύσκολες συνθήκες, σημείωσε ότι «τα συναισθήματα δεν περιγράφονται, τα ζεις, τα βιώνεις, και καταλαβαίνεις ότι μόνο με τη συλλογική προσπάθεια μπορείς να έχεις ένα τέτοιο αποτέλεσμα»...

Από το περασμένο Σάββατο το Μνημείο στέκει ολοκληρωμένο στη θέση του, στο θανατονήσι της Γυάρου, σηματοδοτώντας τον ιστορικό αυτό τόπο και την ανάγκη να δημιουργηθούν οι κατάλληλες υποδομές από το κράτος, πρώτα απ' όλα με την κατασκευή μιας σύγχρονης και ασφαλούς προβλήτας, που θα τον καταστήσει επισκέψιμο από το ευρύ κοινό, κυρίως από τη νεολαία.