H κοινωνιολογία γεννήθηκεν από την ανάγκη να δοθεί μια συνολική επιστημονική θεώρηση στο κοινωνικό γίγνεσθαι.

Ο Αύγουστος Κοντ, ο ιδρυτής του ποζιτιβισμού πίστευε, πως διαμορφώνει τη θεώρηση τούτη ανεξάρτητα από κάθε θρησκευτική μεταφυσική σκέψη, καθαρά επιστημονικά, χωρίς προϋποθέσεις, στηριγμένος μόνο απάνω στη θεώρηση του κοινωνικού φαινόμενου. Η τάση του είταν να θεμελιώσει την επιστημονική διανόηση για το κοινωνικό γίγνεσθαι. Το ξεκίνημά του είτανε σωστό και γόνιμο, μα δεν μπορούσε να δώσει παρά μόνο γενικές και αόριστες γραμμές, γιατί έλειπε στον καιρό του και το υλικό, δηλαδή η συγκέντρωση και η επισκόπηση των δεδομένων της κοινωνικής πραγματικότητας και η μέθοδο για τη διερεύνησή τους.

Και την πρώτη και τη δεύτερη έλλειψη προσπάθησε να συμπληρώσει ο Σπένσερ, συγκεντρώνοντας και επισκοπώντας όλο το υλικό, που μπορούσε να έχει στην εποχή του και εφαρμόζοντας τη μέθοδο της επαγωγής και της αναλυτικοσυνθετικής έρευνας στα κοινωνικά φαινόμενα.

Από τότες ως σήμερα στα πλαίσια της αστικής επιστήμης και της αστικής διανόησης, η κοινωνιολογία αγωνίζεται μάταια να βρει το δρόμο της. Το υλικό συσσωρεύτηκε πλούσιο και απέραντο απ' όλες τις ειδικές κοινωνικές επιστήμες και εξακολουθεί να συσσωρεύεται. Η επεξεργασία όμως του υλικού δεν κατορθώνει να συστηματοτοποιηθεί με τρόπο γενικά παραδεχτό και μέσα στην περιοχή της αστικής ακόμη διανόησης. Πρώτα - πρώτα η θέση της κοινωνιολογίας δεν κατορθώθηκε να καθοριστεί. Είνε φιλοσοφική γνώση; Ταυτίζεται με τη «φιλοσοφία της ιστορίας»; 'Η είνε μια ανεξάρτητη επιστήμη; Και ποια είνε τα σύνορά της; Ποια η σχέση της με τις ειδικές κοινωνικές επιστήμες; Εχει το ίδιο θέμα μ' αυτές, είνε μια γενική σύνθεσή τους ή έχει ένα ξεχωριστό επίπεδο και ποιο είναι αυτό; Είνε λ.χ. μια ειδική θεώρηση των «τύπων», των «μορφών» της ομαδοποίησης; Επειτα ποια είνε η μέθοδό της; Είνε η μέθοδο των φυσικών επιστημών; Είνε η φαινομενολογία, η άμεση οντοσκόπηση; Είνε ο ορθολογιστικός απριορισμός; Είνε η διαίστηση;

Η αστική διανόηση κάνει σήμερα την ίδια προσπάθεια, που κάνει η σουπιά, όταν νιώσει τον κίντυνο. Χύνει μελάνι για να θολώσει τα νερά, όχι για να ξεκαθαρίσει την ανθρώπινη γνώση απάνω στον κόσμο και το φυσικό και τον κοινωνικό.

Με το όνομα λοιπόν της κοινωνιολογίας παρουσιάζονται σήμερα α) μερικότερες διερεύνησες απάνω σε διάφορα φαινόμενα της σημερινής κοινωνικής ζωής, λ.χ. στατιστικές για το εργατικό πρόβλημα και την ανεργία, για τα ημερομίσθια, για την κατανομή των επαγγελμάτων, για το δημογραφικό πρόβλημα, για τους γάμους, τα διαζύγια, τις αυτοκτονίες κλπ. και γίνεται προσπάθεια να βγουν απ' αυτά οδηγητικές γραμμές για την κοινωνική πολιτική β) διερεύνησες απάνω σε κοινωνικά φαινόμενα των πρωτόγονων λαών ή σε φαινόμενα που εξετάζουν οι μερικότερες κοινωνικές επιστήμες, λ.χ. για το γάμο και τη μορφή της συγγένειας, για την καταγωγή της έννοιας της αιμομιξίας, για την καταγωγή του τοτέμ και του ταμπού, για την καταγωγή και την εξέλιξη διαφόρων θεσμών λ.χ. της βασιλείας γ) διερεύνησες για την κοινωνική ψυχολογία, για τα λεγόμενα κοινωνικά ορμέμφυτα, λ.χ. για τη μίμηση για το μαχητικό ένστικτο το συμπαθητικό ένστιχτο κτλ. δ) διερεύνησες για την κατανομή της κοινωνικής εργασίας και τη σημασία της και την εξέλιξή της ε) διερεύνησες για τις μορφές της ομαδοποίησης, λ.χ. για την κοινότητα και την κοινωνία ή και στ) απλοί στοχασμοί γενικότεροι, υποκειμενικές ενοράσεις και αυθαίρετοι δογματισμοί για τους πολιτισμούς, την εξέλιξή τους, τη διαδοχή τους και τα παρόμοια. Καμιά γενικότερη σύνθεση και συστηματική έκθεση της κοινωνιολογίας δεν έχει ως τώρα καταχτήσει γενικό κύρος και αναγνώριση και θα μπορούσε ίσως να πει κανείς πως υπάρχουν τόσες αστικές «κοινωνιολογίες» όσοι και κοινωνιολόγοι. Ενα τέτοιο χάος δείχνει ολοκάθαρα την αδυναμία της αστικής διανόησης να συστηματοποιεί την κοινωνιολογική γνώση.

Αύριο: Κοινωνιολογική Γνώση - Κοινωνική Ιδεολογία