Το τελευταίο διάστημα έχουν πυκνώσει και πάλι οι κορόνες για την αναγκαιότητα της υιοθέτησης της αρχής «ο ρυπαίνων πληρώνει». Ενδεδυμένοι με πράσινη συσκευασία προσπαθούν να μας πείσουν για τις οικολογικές «ευαισθησίες» του καπιταλιστικού συστήματος, επιχειρώντας να αποπροσανατολίσουν για άλλη μια φορά την κοινή γνώμη. Με αστεία επιχειρήματα προσπαθούν να βάλουν από την πίσω πόρτα και επίσημα τη ρύπανση ως δικαίωμα των ισχυρών και να φέρουν σε ακόμα πιο δύσκολη θέση το φτωχό Νότο, συνεχίζοντας τη λεηλασία του στο φυσικό περιβάλλον.

Το εν λόγω τρικ έκανε την εμφάνισή του στα τέλη της δεκαετίας του εβδομήντα από τον ΟΟΣΑ, την ΕΟΚ και άλλους διεθνείς οργανισμούς. Μόνο που οι διεθνείς συσχετισμοί τη συγκεκριμένη περίοδο δεν ήταν ευνοϊκοί για τη θέσπισή του. Με την πάροδο του χρόνου οι «φωνές» των «οικοτεχνοκρατών» που βρίσκονταν στην υπηρεσία του συστήματος, πρόθυμοι πάντα να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους, με το αζημίωτο βέβαια, είτε μέσα από οργανώσεις μαϊμούδες, είτε από κυβερνητικά πόστα, είτε μέσα από αμαρτωλά ερευνητικά κέντρα, εμπλεκόμενα με πολυεθνικές εταιρίες, πύκνωσαν. Ετσι φτάσαμε σήμερα, όπου η εφαρμογή της αρχής αυτής να εμφανίζεται λίγο - πολύ ως μια ριζοσπαστική πρόταση κόντρα στο σύστημα! Το θεωρητικό υπόβαθρο της αρχής αυτής υποτίθεται ότι στηρίζεται σε δυο άξονες. Τη διόρθωση των τιμών της αγοράς, που θα συμπεριλάβει το περιβαλλοντικό κόστος το προερχόμενο από την παραγωγή - κατανάλωση και την αποφυγή αποκλίσεων (sic) στο πλαίσιο της διεθνοποιημένης αγοράς. Πόσο εφικτό είναι όμως να έχουμε «άριστη κατανομή των περιβαλλοντικών πόρων» μέσω της αγοράς;

Χωρίς να εμπλακούμε με επιστημονικούς όρους και μαθηματικά μοντέλα που αφθονούν πλέον στα «πράσινα οικονομικά» θα παρατηρούσαμε αφετηριακά, ότι όταν έχουμε περιβαλλοντικές καταστροφές, που οδηγούν σε μη αναστρέψιμα φαινόμενα (λ.χ. ερημοποίηση μιας περιοχής) ότι είναι αδύνατο να προσδιοριστεί το κόστος της ρύπανσης. Είναι τουλάχιστον αφελής η απάντηση που δίδεται ότι αυτό θα προκύψει με την αξία της γης ως οικόπεδο ή ως αγροτεμάχια συν τις αποδόσεις που θα επέφερε στους κατόχους της. Και οι λόγοι είναι προφανείς. Παράλληλα, δεν υπάρχει πειστική απάντηση για τον τρόπο υπολογισμού του οικολογικού κόστους, όταν υπάρχουν περισσότερες από μια πηγές ρύπανσης. Κι ακόμα κάτι πολύ πιο σημαντικό. Από πού και πώς θα προκύψει η μαγική τιμή του κόστους αυτού, όταν πρόκειται για τις μελλοντικές γενιές; Ας έρθουμε τώρα σε πιο πρακτικά θέματα, από αυτά που οι «οικοτεχνοκράτες» συνήθως ξεχνούν. Οταν η τιμή ενός πόρου, που γίνεται ολοένα και σπανιότερος, ανέρχεται, δε θα είναι οι φτωχοί (κράτη και πολίτες) που θα αποκλείονται από τη χρήση του; Η δυνατότητα του να πληρώνεις και να ρυπαίνεις ουσιαστικά παραπέμπει σε έναν οικολογικό μεσαίωνα. Ισως θα είχε κάποια χρησιμότητα -στα πλαίσια πάντα του συστήματος- αν υπήρχαν εναλλακτικές και εφαρμόσιμες λύσεις στην παραγωγή. Ομως για καπιταλισμό μιλάμε και για το κέρδος ως τη μόνη αποδεκτή αρχή. Φυσικοί πόροι, μόλυνση, φτώχεια, είναι ασήμαντες λεπτομέρειες και οπισθοδρόμηση!

Το οικονομικό σύστημα που έχει επιβληθεί είναι μονοδιάστατα προσανατολισμένο στην ολοένα και μεγαλύτερη μεγέθυνση, άρα και του κέρδους με την αποθέωση των καταναλωτικών κοινωνιών. Προϊόντα μιας χρήσης με μικρό κύκλο ζωής, καταναλωτικά δάνεια και πλύση εγκεφάλου από τις διαφημίσεις οδηγούν σ' έναν πλανήτη - χωματερή, αδυναμία πρόσβασης μεγάλης μερίδας ανθρώπων 2/3 ή 3 /4 σε στοιχειώδη αγαθά και δραματική υποβάθμιση της ζωής της εργατικής τάξης και των φτωχών στρωμάτων. Η εν λόγω φιλοσοφία, με το ...παντεσπάνι των πράσινων φόρων, είναι σε πλήρη αντίθεση με την οικολογική ισορροπία και την προστασία του περιβάλλοντος. Ας κάνουμε μια υπόθεση εργασίας κι ας δεχτούμε ότι η περιβαλλοντική φορολογία θα καλύψει όλες τις πηγές μόλυνσης, με αυστηρούς κανόνες, και θα επιβάλλεται προς όλες τις κατευθύνσεις, όσο κι αν ακούγεται αυτό ως σενάριο επιστημονικής φαντασίας. Αυτό δε θα οδηγούσε «σ' ένα σύστημα εκφυλισμένο με μια ζωή πιο άθλια για όλους, υποδαυλίζοντας τις ίδιες τις βάσεις του» όπως εύστοχα σημειώνει η Ρίτα Μοντάτο στο έξοχο βιβλίο της Οικοκαπιταλισμός; Αρα μπορούμε να υποθέσουμε ότι με βάση τα αδιέξοδα που δημιουργεί η ίδια η λειτουργία του συστήματος, αν δεν ανατραπεί από το προοδευτικό κίνημα θα οδηγήσει σε μια κοινωνία ακόμα ταξικότερη και κυβερνήσεις - διεκπεραιωτές του κεφαλαίου με ακόμα αυταρχικότερο χαρακτήρα, εκδοχές του οποίου ήδη γευόμαστε.