«Η τηλεόραση, ενώ εμφανίζεται ως μέσο πληροφόρησης και επικοινωνίας, στην πραγματικότητα είναι μέσο χειραγώγησης. Μέσο χειραγώγησης της συνείδησης του λαού και της νεολαίας μας. Μέσο χειραγώγησης της παιδικής ψυχής. Μέσο δυσφήμισης του ρόλου και της προσωπικότητας των γυναικών».

Τα παραπάνω τόνισε ο Δημήτρης Κουτσούμπας, μέλος του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ και διευθυντής του «Ρ», στην τοποθέτησή του στο Διεθνές Συνέδριο «Η ποιότητα στην τηλεόραση». Δημοσιεύουμε, στη συνέχεια, ολόκληρη την τοποθέτηση του Δ. Κουτσούμπα.

«Εκ μέρους του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας θα ήθελα να εκφράσω στους διοργανωτές τη συμπαράστασή μας σε κάθε προσπάθεια, όπως η σημερινή, που συμβάλει να ανοίξει το μεγάλο θέμα της τηλεοπτικής πραγματικότητας σήμερα. Το ζήτημα είναι τεράστιο, έχει πολλές πλευρές, είναι θέμα που "καίει" από πολλές απόψεις. Πρώτα και κύρια γιατί αποτελεί, στις σύγχρονες συνθήκες, κυρίως η τηλεόραση, βασικό εργαλείο αυταρχικής επιβολής γνώμης, ιδεών, διαμόρφωσης χαρακτήρων και προτύπων, πάνω σε εκατομμύρια ανυπεράσπιστους ανθρώπους, πάνω σε εκατομμύρια παιδιά. Δεν είναι υπερβολή αυτός ο ισχυρισμός μας, ούτε "δαιμονοποίηση" του μέσου. Η τηλεόραση, ενώ εμφανίζεται ως μέσο πληροφόρησης και επικοινωνίας, στην πραγματικότητα είναι μέσο χειραγώγησης. Μέσο χειραγώγησης της συνείδησης του λαού και της νεολαίας μας. Μέσο χειραγώγησης της παιδικής ψυχής. Μέσο δυσφήμισης του ρόλου και της προσωπικότητας των γυναικών.

Στη σημερινή κοινωνία που ζούμε, όπως σε όλες άλλωστε τις ταξικές κοινωνίες γενικότερα, δεν υπάρχει ουδέτερη ενημέρωση ή αντικειμενική, με την κυριολεκτική και απόλυτη έννοια του όρου. Τα ΜΜΕ, ως μέσα μετάδοσης της ενημέρωσης, εκφράζουν συγκεκριμένα συμφέροντα, ανάλογα με το ποιος είναι ο ιδιοκτήτης τους».

«Δεν το κρύβουμε», συνέχισε ο ομιλητής, «ότι μας απασχολεί έντονα, κι όσο περνάνε τα χρόνια, όλο και περισσότερο, το τι επιπτώσεις έχει η στάση, ο προσανατολισμός της πλειοψηφίας των Μέσων, συνολικά απέναντι στην κοινωνία. Πώς προβάλλουν τα προβλήματα, τα αιτήματα, τα οράματα, τους αγώνες του λαού μας. Πώς συμβάλλουν στην πνευματική καλλιέργεια, στην πολιτιστική αναβάθμιση, στην προβολή αξιών και ιδανικών. Δυστυχώς, πρέπει να πούμε ότι όχι μόνο απλά δηλητηριάζουν την κοινωνικοπολιτική ζωή του τόπου, αλλά και ακρωτηριάζουν, στην κυριολεξία, την όποια λαχτάρα για πρόοδο, για λύση στα προβλήματα, για διέξοδο. Ακρωτηριάζουν την ίδια τη σκέψη, τον ψυχικό κόσμο των ανθρώπων.

Τα ΜΜΕ, βέβαια, αναπαράγουν, απεικονίζουν, αναπτύσσουν και επιβάλλουν την κυρίαρχη αντίληψη της πραγματικότητας. Η όποια "αντικειμενικότητα" και πολυφωνία τους είναι στην πραγματικότητα μόνο φαινομενικές, στην καλύτερη περίπτωση επιχειρούν την παραμορφωμένη έκφραση των ενδογενών αντιθέσεων της σημερινής κοινωνίας και, επομένως, την επικάλυψη και την απόκρυψη της ουσίας των τελευταίων. Είναι -όπως θα έλεγε και ο Μαρξ- τα σύννεφα της σκόνης, που καλύπτουν και κρύβουν την ταξική πραγματικότητα της καπιταλιστικής κοινωνίας.

Το δικαίωμα της ενημέρωσης ασφυκτιά σήμερα στα πλαίσια των οικονομικο-κοινωνικών συνθηκών του σύγχρονου καπιταλισμού, ενώ η σημασία, τόσο της γνώσης γενικά όσο και της ενημέρωσης ειδικά, είναι ήδη πολύ μεγάλη και αυξάνεται καθημερινά. Είναι "κοινό μυστικό" ότι η "παραγωγή" τόσο της μιας όσο και της άλλης έχει σε μεγάλο βαθμό "διεθνοποιηθεί" και κοινωνικοποιείται καθημερινά και περισσότερο.

Είναι χαρακτηριστικό το πόσοι άνθρωποι παίρνουν σήμερα μέρος στην καταγραφή ενός γεγονότος από τη μια άκρη του πλανήτη έως την άλλη, με τη δημιουργία ενός ολιγόλεπτου ρεπορτάζ, το οποίο μεταδίδεται, μετά από λίγη μόλις ώρα, σ' όλο τον κόσμο. Η ιδιοποίηση όμως των "προϊόντων" αυτής της διαδικασίας γίνεται από μια μικρή ολιγαρχία. Κι όταν λέμε ιδιοποίηση, δεν εννοούμε μόνον ή κυρίως την εμπορευματοποίηση της ενημέρωσης, με σκοπό τον προσπορισμό κέρδους. Ούτε μόνο την ακόμη χειρότερη μορφή της, τη χυδαία χρήση της ενημέρωσης, ως πρόσχημα, για να "πουληθεί" διαφημιστικός τηλεοπτικός χρόνος.

Πρώτα και κύρια, η ιδιοποίηση εκφράζεται στο ίδιο το περιεχόμενο της παρεχόμενης ενημέρωσης. Το περιεχόμενο και ο τρόπος μετάδοσής τους αναπαράγουν, απεικονίζουν, αναπτύσσουν και επιβάλλουν την κυρίαρχη ιδεολογία και αντίληψη της πραγματικότητας, η οποία βρίσκεται σε συνεχή, άλλοτε κρυφή, άλλοτε φανερή, υπόγεια ή ανοιχτή, σύγκρουση με τα πραγματικά συμφέροντα των κινητήριων κοινωνικών δυνάμεων της προόδου, του μέλλοντος.

Η ιδιωτική τηλεόραση στην Ελλάδα ήρθε ουσιαστικά να καλύψει σημαντικές ανάγκες της σύγχρονης καπιταλιστικής ανάπτυξης, καθώς έχουν αρχίσει, μετά τη δεκαετία του '80, να κυριαρχούν και στη χώρα μας οι νέες, "ευέλικτες" και πολύ περισσότερο ανταγωνιστικές μέθοδοι οργάνωσης της προώθησης και διάθεσης των προϊόντων, όπως και οι συνακόλουθες τάσεις μονοπώλησης της αγοράς (μάρκετινγκ, διαφήμιση, κλπ.). Χαρακτηριστική απόδειξη γι' αυτό αποτελούν τα ραγδαία αυξανόμενα ποσά, που δίνονται για διαφήμιση σε όλη τη δεκαετία του 1990, τα οποία στο συντριπτικά μεγάλο μέρος τους μεταφράζονταν και μεταφράζονται σε έσοδα για τα ηλεκτρονικά ΜΜΕ. Ετσι πλέον, έχουμε ΜΜΕ τα οποία έχουν έσοδα αποκλειστικά και μόνον από διαφημίσεις, που αυξάνονται με ταχύτατους ρυθμούς. Γίνεται κι απ' αυτό κατανοητό, λοιπόν, ποιος είναι αυτός που ρυθμίζει το είδος και την ποιότητα του εκπεμπόμενου τηλεοπτικού προϊόντος».

«Ο κλάδος της ενημέρωσης», συνέχισε ο Δ. Κουτσούμπας, «αποτελεί σήμερα έναν σημαντικό τομέα της οικονομίας, με ιδιαίτερα σοβαρό και πολύμορφο ρόλο στη λειτουργία του συστήματος. Είναι ένας τομέας, που βρίσκεται σε ανάπτυξη, καθώς, τώρα αναπτύσσονται στη χώρα μας η δορυφορική τηλεόραση, πιθανά η καλωδιακή και, βέβαια, δεν έχει ακόμη εμφανιστεί η σύζευξη τηλεόρασης με τον ηλεκτρονικό υπολογιστή με την ταυτόχρονη χρήση του διαδικτύου, τη διάδοση του ηλεκτρονικού εμπορίου, κλπ. Ο χώρος των ΜΜΕ κυριαρχείται ουσιαστικά από μετρημένους στα δάχτυλα εξέχοντες εκπροσώπους της ελληνικής ολιγαρχίας, οι οποίοι συνεργάζονται ήδη με ξένες πολυεθνικές, οι οποίες παρουσιάζουν μια μάλλον ενισχυόμενη τάση διείσδυσης στο χώρο.

Το μέτωπο της ενημέρωσης, όμως, ενδιαφέρει άμεσα, τόσο τους εργαζόμενους στην τηλεόραση, όσο και τους εργαζόμενους και το λαό γενικότερα, τα εργατικά συνδικάτα, τους μαζικούς φορείς και τις κοινωνικές οργανώσεις, τους συλλογικούς φορείς των ανθρώπων των Γραμμάτων και των Τεχνών. Ολοι αυτοί, όπως και οι ίδιοι οι εργαζόμενοι στα Μέσα, δε θεωρούμε ότι θα πρέπει -επειδή υπάρχει αυτή η αρνητική κατάσταση σήμερα στο τηλεοπτικό πεδίο- να καθίσουν με σταυρωμένα χέρια, περιμένοντας γενικότερες κοινωνικές αλλαγές για μια καλή ποιότητα στην τηλεόραση. Υπάρχουν ορισμένες στοιχειώδεις αρχές, ας τις ονομάσουμε κανόνες, που πιστεύουμε ότι μπορούν να αποτελούν μόνιμο και συστατικό στοιχείο της πάλης των εργαζομένων, μέσα από τα σωματεία, τους φορείς, τις κινήσεις τους, το γενικότερο λαϊκό κίνημα.

Παραδείγματος χάριν: Δεν μπορεί να περνά απαρατήρητο ότι μεγάλα πολιτικά γεγονότα εξαφανίζονται, ότι θέσεις κομμάτων αποσιωπώνται ή διαστρεβλώνονται, ότι μεγάλες κινητοποιήσεις λαϊκές είναι τις περισσότερες φορές ως ουδέποτε γενόμενες. Δεν μπορεί να σφυρίζουμε αδιάφορα για τη συστηματική διοχέτευση ψευδών ειδήσεων, κατασκευασμένων ειδήσεων. Δεν μπορεί η τηλεόραση να διδάσκει και τη χυδαιότητα, να καλλιεργεί την αμάθεια ή την ημιμάθεια, να διαπαιδαγωγεί με τη λογική της κλειδαρότρυπας και, πολύ χειρότερα και επικίνδυνα, του χαφιεδισμού, μέσω της εγκαταστημένης παντού τηλεοπτικής κάμερας».

«Δε σας κρύβουμε», σημείωσε, ολοκληρώνοντας την τοποθέτησή του ο Δημήτρης Κουτσούμπας «ότι σαν ΚΚΕ επιδιώκουμε συγκεκριμένη παρέμβαση ενάντια στη διαρκώς εντεινόμενη εξάρτηση των Μέσων από κατεστημένα συμφέροντα, είτε αυτή η εξάρτηση εκφράζεται μέσω του ρόλου του κράτους και της κάθε φορά κυβέρνησης, είτε απευθείας από τα μεγάλα ισχυρά οικονομικά συμφέροντα. Οι βασικοί άξονες των θέσεων και προτάσεών μας, όπως η ισότιμη και ελεύθερη αντιπαράθεση μέσα από την τηλεόραση, αποτελούν γενικότερα συμβολή στην πάλη για τον εκδημοκρατισμό, αφού προωθούν δημοκρατικότερους όρους διεξαγωγής της ταξικής πάλης σε κοινωνικό, πολιτικό, ιδεολογικό επίπεδο. Με άλλα λόγια, συμβάλλουν στη διαμόρφωση δημοκρατικότερων όρων της πολιτικής αντιπαράθεσης.

Βέβαια, όσες κατακτήσεις και όση βελτίωση κι αν πάρει η σημερινή τηλεόραση, έχω την πεποίθηση ότι δεν παύουν να ισχύουν αυτά που πολύ εύστοχα έγραψε την περασμένη Κυριακή στο "Ριζοσπάστη" ο καθηγητής Γ. Χουρμουζιάδης:

"... Οταν λέω ότι θα ασχοληθώ με την τηλεόραση - έγραφε - δε θα σας μιλήσω για την ποιότητά της, για το επίπεδο των προγραμμάτων της ή την ποιότητα των παρουσιαστών της, τη δυσλεξία και την απειρία τους, την κομψότητα ή την ατημελησία τους. Θέλω να σας μιλήσω για το περίεργο «φως» που εκπέμπει. Να σας μιλήσω για μια υποχθόνια «αλήθεια» που παράγει, την εγκαθιστά στο κέντρο του προσωπικού μας χώρου και εκεί τη συντηρεί, τη φωταγωγεί και την επιβάλλει. Να σας μιλήσω, και να επιμείνω γι' αυτό, πως η τηλεόραση δεν είναι ένα μέσο ενημέρωσης και, προπαντός, δεν είναι ένα μέσο επικοινωνίας. Ενας μηχανισμός είναι που λειτουργεί αθόρυβα, που υφέρπει, γλιστρά και εισχωρεί, διατρυπά και υπονομεύει... Για όλ' αυτά θέλω να σας μιλήσω, φοβούμαι όμως πως δε θα τα καταφέρω. Και δε θα τα καταφέρω, γιατί δεν έχω τη δύναμη της τηλεόρασης. Δεν μπορώ να τη συναγωνιστώ. Να αποκτήσω τη δύναμη της εικόνας της και τη γοητεία των ξανθών βοστρύχων της, τη στιλπνότητα των ευθύγραμμων μηρών της, που προαναγγέλλουν το δελτίο καιρού, που περιγράφουν συνταγές τροπικών φαγητών, που παρουσιάζουν αποκαλυπτικά εσώρουχα γυναικών και ποντίκια πρωταθλητών. Φοβούμαι, με άλλα λόγια, πως ό,τι και να σας πω θα χάσω. Και θα χάσω όχι γιατί δε σας λέω την αλήθεια, αλλά γιατί δε θα καταφέρω να σας πείσω να κλείσετε την τηλεόραση και να ανοίξετε ένα βιβλίο. Επιχειρήστε το, πριν είναι αργά".

Σας ευχαριστώ».