Αναλυτικά ο νέος Κώδικας προβλέπει:

Συμπολιτείες: Χωρίς να αλλάζουν τα διοικητικά όρια, επιβάλλονται οι διαδημοτικές συνεργασίες στο πλαίσιο των Συμπολιτειών, οι οποίες θα προωθηθούν και σε Αθήνα - Θεσσαλονίκη. Θα αναλάβουν την άσκηση αρμοδιοτήτων, όπως: Αστική ανάπτυξη και οικονομικές δραστηριότητες. Χωρικός σχεδιασμός. Κοινωνική πολιτική και ποιότητα ζωής. Περιβάλλον. Μεταφορές και επικοινωνίες. Πολιτική προστασία και ασφάλεια. Πανελλαδικά υπολογίζεται να φτάσουν τις 250 με 300, ενώ θα προκύψουν μετά από σχετικές προτάσεις της ΚΕΔΚΕ και των ΤΕΔΚ. Οι δήμοι σύρονται στις Συμπολιτείες αναγκαστικά, ενώ η τοπική εξουσία συγκεντροποιείται περισσότερο, αφού το νέο όργανο θα λαμβάνει τις αποφάσεις και οι δήμοι - μέλη του θα εκτελούν. «Η συμμετοχή ενός δήμου θεωρητικά είναι εθελούσια, πρακτικά όμως έχει σημαντικές επιπτώσεις σ' αυτόν. Πρώτον, γιατί θα στερηθεί πόρους, προσωπικό, παρεμβάσεις στην περιοχή. Δεύτερον, γιατί η αρμοδιότητα που ασκείται στο πλαίσιο της Συμπολιτείας δε θα ασκείται από το μεμονωμένο δήμο», σημειώνεται στον Κώδικα. Η Συμπολιτεία θα οργανώνεται μέσω συμβάσεων με τους δήμους, που θα ορίζουν τον τρόπο οργάνωσης των διαδημοτικών υπηρεσιών και τον τρόπο διοίκησης. Προτείνεται η διοίκηση να ασκείται: Συλλογικά από τους δημάρχους. Από έναν αιρετό που θα τίθεται επικεφαλής της διαδημοτικής υπηρεσίας και θα συνεννοείται με τον κάθε δήμο. Από διορισμένο μάνατζερ. Δηλαδή, θα αποφασίζει για τους δημότες κάποιος που δεν έχουν εκλέξει!

Πλήρης και προληπτικός έλεγχος: Θεσπίζεται ο υποχρεωτικός προληπτικός έλεγχος για όλους τους δήμους από το Ελεγκτικό Συνέδριο. Τον έλεγχο θα ασκεί το υπουργείο Οικονομικών υποχρεωτικά κάθε δύο χρόνια, στο πρώτο και τρίτο εξάμηνο της δημαρχιακής θητείας. Ηδη η κυβέρνηση έχει εντάξει τη σχετική διάταξη στο νομοσχέδιο για την ψήφο των ετεροδημοτών.

Επιχειρησιακό πρόγραμμα. Οι δήμοι υποχρεώνονται να συντάσσουν 4ετές επιχειρησιακό πρόγραμμα (που εξειδικεύεται σε ετήσια προγράμματα), με τους στόχους, δράσεις και πηγές χρηματοδότησης, για να διευκολύνεται ο έλεγχος της συμμόρφωσής τους στην πολιτική του μικρότερου κόστους λειτουργίας.

Πρόγραμμα τοπικής ανάπτυξης: Θεσπίζονται διατάξεις που διευκολύνουν τους δήμους σε σύμπραξη με τον ιδιωτικό τομέα για έργα και υπηρεσίες. Επίσης, στο όνομα της ανάπτυξης, οι δήμοι θα μπορούν να υπογράφουν συμβάσεις έργων με leasing. Ενισχύεται, δηλαδή, το θεσμικό πλαίσιο που θα διευκολύνει την είσοδο του κεφαλαίου σε ευρύτερους τομείς δράσης της ΤΑ και τη λειτουργία του θεσμού σαν επιχείρηση.

Εσωδημοτική δημοκρατία: Θεσμοθετείται το υποχρεωτικό διαπαραταξιακό προεδρείο και η διαπαραταξιακή σύνθεση των δημαρχιακών επιτροπών. Οι δήμοι υποχρεούνται στη δημοσιοποίηση του προϋπολογισμού, ισολογισμού και ετήσιων προγραμμάτων δράσης. Το Δημοτικό Συμβούλιο υποβαθμίζεται όχι μόνο μέσω της ανάθεσης αποφάσεων σε κάποιον μάνατζερ ή στον δήμαρχο που θα μετέχει στη Συμπολιτεία, αλλά και μέσω της ανάθεσης αρμοδιοτήτων του σε δημοτικές επιχειρήσεις.

Επιχειρήσεις: Τα προβλεπόμενα για το καθεστώς των δημοτικών επιχειρήσεων και των Νομικών Προσώπων περιορίζουν παραπέρα το δημόσιο χαρακτήρα της ΤΑ. Ουσιαστικά τα Νομικά Πρόσωπα καταργούνται και μετατρέπονται σε επιχειρήσεις, αφού - όπως σημειώνεται στον Κώδικα - αυτά «πρέπει να περιοριστούν τόσο ως προς το εύρος των θεμάτων, όσο και ως προς τον αριθμό και τον όγκο τους στις απολύτως αναγκαίες περιπτώσεις». Οι επιχειρήσεις που μπορούν να συστήνουν οι δήμοι κατηγοριοποιούνται στις κοινωφελείς, παραγωγικές, αναπτυξιακές και δημοτικές ανταποδοτικές επιχειρήσεις, οι οποίες θα λειτουργούν με ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια. Οι λεγόμενες κοινωφελείς, δηλαδή δημοτικές επιχειρήσεις έχουν τη δυνατότητα επιβολής οικονομικής συμμετοχής των χρηστών των υπηρεσιών τους. Οι δε παραγωγικές δεν επιχορηγούνται από πουθενά και λειτουργούν με τους κανόνες της αγοράς. Ενώ οι λεγόμενες αναπτυξιακές δημοτικές επιχειρήσεις θα λειτουργούν σαν ανώνυμες εταιρίες.

Προσωπικό: Απελευθερώνονται οι προσλήψεις από τους δήμους, εφόσον αντέχουν οι προϋπολογισμοί τους. Απαγορεύονται πλήρως οι προσλήψεις τον τελευταίο χρόνο της δημαρχιακής θητείας. Επίσης, πολλές υπηρεσίες των δήμων (όπως ΚΕΠ, κλπ.) θα λειτουργούν και με μερικώς απασχολούμενο προσωπικό που θα συμπληρώνει τους μόνιμους. Οι δήμοι μετατρέπονται έτσι σε όχημα για την αποδιάρθρωση των εργασιακών σχέσεων.