«Αυτός ο κόσμος, που ξαναγεννιέται κάθε πρωινό με την ανατολή του ήλιου, είναι εκατό χιλιάδων χρόνων, ίσως και πιο παλιός. Είναι ο ιδρώτας του ανθρώπου, η δεξιοτεχνία του, το φως των ομματιών του». (Γιασάρ Κεμάλ)

Ενα μουσικό οδοιπορικό στη Μεσόγειο με οδηγό τις παραδόσεις, τις ιστορίες και τη μουσική των λαών της περιοχής αποτελεί η παράσταση «Μεσόγειος. Το ταξίδι μιας εικόνας». Ενα πολυθέαμα που παρουσιάζει το φωνητικό σύνολο «ΗΜΙ-ολον», μαζί με οργανοπαίχτες και ηθοποιούς, το οποίο συνδυάζει οπτικό υλικό, μουσικά ακούσματα και κείμενα, «ζωγραφίζοντας» διαφορετικούς πολιτισμούς μέσα από την κοινή γλώσσα της τέχνης. Ενα γοητευτικό «ταξίδι» στην Ελλάδα, τη Μικρά Ασία, την Τουρκία, την Πορτογαλία, την Αίγυπτο, την Κάτω Ιταλία, την Ισπανία. Το «ΗΜΙ-ολον» αποτελείται από τους Σοφία Βαρβούνη, Βασιλεία Παπαρήγα, Ισαβέλλα Πετράκη, Ηλία Πιερράκο. Συμμετέχουν οι μουσικοί Γιώργος Ψυχογιός (ακορντεόν), Σταύρος Ξύνδας (κιθάρα), Αλέξανδρος Τσάμης (κρουστά) και οι ηθοποιοί Μάρω Παπαδοπούλου, Ελισάβετ Λουμπαδιά, Κώστας Σειραδάκης. Φωτογραφία: Αγγελική Καστρινέλλη, σκηνοθεσία - διδασκαλία κειμένων: Ανθή Τσαγκαλίδου, μουσική σύνθεση - διδασκαλία: Αννα Μουζάκη, φωτισμοί: Κώστας Σταματόπουλος. Τα κείμενα επιμελήθηκαν η Α. Τσαγκαλίδου και η Α. Καστρινέλλη.

Ο «ούριος άνεμος», που έκανε ν' ανοίξουν τα «πανιά» για το παρθενικό ταξίδι της παράστασης, φύσηξε στο Δήμο Νίκαιας, όπου πρωτοπαρουσιάστηκε στις αρχές Ιούλη, στον επιβλητικό χώρο της Μάντρας Κοκκινιάς. Αυτή η πρώτη μαγευτική παρουσίαση έγινε η αφορμή να συναντήσουμε και να κουβεντιάσουμε με κάποιους από τους συντελεστές της: την Αγγελική Καστρινέλλη (φωτογραφία), την Ανθή Τσαγκαλίδου (σκηνοθεσία) και τη Βασιλεία Παπαρήγα (τραγούδι).

Β.Π.: «Η παράσταση ξεκίνησε από μια εργασία τάξης τραγουδιστών και την εικόνα ενός αιγυπτιακού φαγιούμ. Εγραψα ένα κείμενο γι' αυτή την εργασία, το συζητήσαμε με την Αννα Μουζάκη και μας ήρθε η σκέψη να κάνουμε μια παράσταση στην οποία να συνυπάρχουν η φωτογραφία, ο λόγος, η μουσική. Να γίνει ένα ταξίδι στα πλαίσια του θεατρικού χρόνου. Την Αννα τη γνώρισα πριν αρκετά χρόνια και έχουμε μια κοινή αντίληψη ότι η μουσική, το τραγούδι δεν είναι απλά κάποιες νότες που ο τραγουδιστής τις "πετάει" στο κοινό και τέλειωσε. Το τραγούδι είναι λόγος, είναι ιστορία, άρα πρέπει να το δώσεις σε μια ατμόσφαιρα, σε μια υπόθεση. Αυτό μας κέντρισε να γίνει μια παράσταση που να έχει όλες τις εικόνες του λόγου, της μουσικής, της φωτογραφίας, της κίνησης».

Α. Κ.: «Στην παράσταση προβάλλονται φωτογραφίες μου, που είναι αλληλένδετες και με τη μουσική που έγραψε η Αννα Μουζάκη και με τα κείμενα που έχουν επιλεγεί. Είναι μια συνομιλία, κατά κάποιο τρόπο. Εχω ταξιδέψει πολύ στις χώρες της Μεσογείου και είχα ένα πολύ μεγάλο υλικό. Αυτό που με γοητεύει στη Μεσόγειο είναι η ιδέα της κίνησης και της αλλαγής που έχει αυτός ο χώρος».

Α.Τ.: «Επιλέξαμε τα κείμενα που ταίριαζαν περισσότερο με τη μουσική και τη φωτογραφία και δημιουργήσαμε ένα πολυθέαμα. Παντρέψαμε τη μουσική, το λόγο και τη φωτογραφία και νομίζουμε ότι ο γάμος πέτυχε. Αφηγούμαστε μια ιστορία προσπαθώντας να την κάνουμε όσο πιο ανάγλυφη γινόταν. Δε θέλαμε το καθιερωμένο θεατρικό αναλόγιο, αλλά κάτι πιο τρισδιάστατο. Να υπάρχει μια ενότητα. Δυσκολεύτηκα πολύ γιατί δεν ήμουν εξαρχής μέσα σε αυτή την ιδέα. Βούτηξα όμως μέσα σε αυτό και έγινα μέρος του. Είχα πολύ καλούς συνεργάτες. Η Αννα Μουζάκη είναι εκπληκτική μουσικός, τα τέσσερα παιδιά που τραγουδούν έχουν φανταστικές φωνές, η Αγγελική έχει εξαιρετικές φωτογραφίες. Ετσι καταφέραμε και κάναμε την παράσταση».

- Εκτός από την πρωτότυπη μουσική της Αν. Μουζάκη, που γράφτηκε για την παράσταση, παράλληλα ακούγονται κομμάτια, τραγούδια από διάφορες περιοχές και εποχές...

Β.Π.: «Εχουμε από μεσαιωνικά τραγούδια, που έχουν έντονη θεατρικότητα μέχρι παραδοσιακά από Ελλάδα, Καταλονία, Ιταλία, αλλά και Πιάφ και κάποιους αραβοανδαλουσιανούς ήχους».

Α.Τ.: «Τα κείμενα είναι από την αρχαιότητα μέχρι τις μέρες μας, από όλες τις χώρες της Μεσογείου: Αμένοφις, Αρχίλοχος Οράτιος, Θερβάντες, Καρτούτσι, Καραγάτσης, Ντάρελ, Κεμάλ, Μαλαρμέ, Μποντέρ, Χικμέτ κ.ά. Εντάξαμε και πολλά λιανοτράγουδα, που είναι εκπληκτικά και μας βοήθησαν πολύ στη θεατρικότητα της παράστασης».

- Το να δουλεύεις σαν ομάδα έχει δυσκολίες, αλλά και ομορφιά...

Α.Τ.: «Διάφοροι άνθρωποι μέσα από διαφορετικούς τρόπους ζωής δουλέψαμε για έναν κοινό στόχο. Να ανεβάσουμε μια όσο το δυνατόν πιο ωραία παράσταση. Σαν τη Μεσόγειο δηλαδή. Η θάλασσα που ενώνει, η θάλασσα που ξενιτεύει, η θάλασσα που ανακαλύπτει...».

Β.Π.: «Είναι πράγματι δύσκολο να δουλεύεις σαν ομάδα. Το πιο εύκολο πράγμα είναι να κάνεις το "one man show". Για μένα όμως έχει μια γοητεία να είσαι σε μια ομάδα. Νιώθεις σαν ακροβάτης πάνω στη σκηνή, ακριβώς επειδή δεν είσαι μόνος σου. Πρέπει αυτό που θα βγει να δοθεί σε μια ενότητα, σαν ένα κουβάρι που ξετυλίγεται φυσικά...».

Α.Τ.: «Το οποίο μάλιστα εξυπηρετεί έναν συγκεκριμένο σκοπό και όχι τον εαυτό σου. Υπηρετείς το κείμενο, τη μουσική, τη φωτογραφία, αυτά που λένε. Προσπαθείς να αποδώσεις την ιστορία που διαβάζεις, απαγγέλλεις, τραγουδάς».

Β.Π.: «Για μένα ήταν ένα πολύ μεγάλο σχολείο. Μπορεί στην εποχή μας και σε αυτό που εμφανίζεται ως πολιτισμός, να μετράει ο ωραίος, ο άνετος, η μονάδα που βγαίνει και τα παίρνει όλα, όμως στην ομαδική παράσταση σε ενδιαφέρει να βγει η ουσία. Σε βοηθάει να ψάξεις μέσα σου, να βρεις το καλύτερο που πρέπει να δώσεις. Οταν είσαι σε μια ομάδα, δε σημαίνει ότι κρύβεσαι πίσω από αυτήν. Ισα - ίσα παίρνεις την ευθύνη μέσα από τη συνεργασία με τους άλλους, να βγάλεις το καλύτερο αποτέλεσμα. Και αυτό είναι το πιο απελευθερωτικό».

Α.Κ.: «Με ενδιέφερε ιδιαίτερα το κλίμα που βγαίνει από την ομαδική δουλιά. Κινήθηκα με βάση το κλίμα των προβών και την ενέργεια όλων των παιδιών, αλλάζοντας μάλιστα και φωτογραφίες για να ταιριάζουν περισσότερο. Με συγκίνησαν πολύ τα παιδιά που συμμετείχαν. Μπορεί να μην είναι επαγγελματίες αλλά δούλεψαν με επαγγελματικό τρόπο. Αυτός ο συνδυασμός μου άρεσε πολύ και με ενέπνευσε».

Β.Π.: «Παλιότερα είχαμε κάνει πολλές κρούσεις σε διάφορους χώρους, θέλοντας να παρουσιάσουμε τέτοιου τύπου δουλιές, με ιδιαίτερο χρώμα. Και είδαμε πόρτες κλειστές. Φέτος ήταν η πρώτη φορά που η πρότασή μας έγινε δεκτή έτσι ακριβώς όπως την προτείναμε. Οπως δώσαμε την πρόταση στο Δήμο Νίκαιας, έτσι βγήκε και η παράσταση. Δεν είχαμε κάποια επέμβαση ή αμφισβήτηση. Σε άλλες περιπτώσεις είχα γίνει αποδέκτης τηλεφωνημάτων του στιλ "Θα σας παρακαλούσαμε να μην είναι πολύ βαρύ το πρόγραμμά σας". Από το Δήμο Νίκαιας όχι μόνο δεν είχαμε την παραμικρή παρέμβαση αλλά αντίθετα βρήκαμε αμέριστη στήριξη και εμπιστοσύνη, που μας βοήθησε να κάνουμε αυτό που θέλουμε».

(σ.σ. και οι τρεις δεν ξεχνούν να ευχαριστήσουν δημοσίως γι' αυτή την εμπιστοσύνη, την αντιπρόεδρο του Πνευματικού Κέντρου του Δήμου Νίκαιας, Δάφνη Γιαπιτσάκη και την κα Γρηγοριάδου, υπεύθυνη Πολιτιστικών του δήμου).

Α.Κ.: «Το κοινό ήταν εξαιρετικά ανοιχτό και θερμό. Με συγκίνησε πολύ η αγάπη που έδειξαν αυτοί οι άνθρωποι».

Β.Π.: «Το θέμα είναι να δίνεται στον καλλιτέχνη η δυνατότητα ν' απευθυνθεί. Και το κοινό που είναι να έρθει, θα έρθει. Δεν υπάρχει περίπτωση να μην του αρέσει από τη στιγμή που έχεις κάνει μια τίμια και αληθινή δουλιά».

Α.Κ.: «Τη μεγάλη αποδοχή από το κοινό την αποδίδω στην αλήθεια του πράγματος. Η φωτογραφία μου δεν είναι έγχρωμη, ούτε ωραιοποιημένη. Αντίθετα είναι μια εικόνα που προβληματίζει, μάλιστα κάποιους μπορεί να σοκάρει... Ημασταν απόλυτα ελεύθεροι. Ούτε εμείς, ούτε οι διοργανωτές προβληματιστήκαμε αν θα πρέπει να προσαρμόσουμε, να μαζέψουμε κάτι για να είναι πιο αποδεκτό».

- Η άνυδρη εποχή μας, κάνει μεγαλύτερη τη δίψα του κοινού για πράγματα όμορφα και αληθινά;

Α.Κ.: «Μπορεί ακόμα να γίνεται σε ασυνείδητο επίπεδο, όμως πιστεύω ότι μέσα από τον κορεσμό όσων κυριαρχούν, διαφαίνεται μια διάθεση για την αλήθεια, ακόμα και αν είναι πικρή. Αρχίζει πολύς κόσμος να θέλει να πάρει κάτι αληθινό, ξεφεύγοντας από την εκτόνωση... Στη σκηνοθεσία της παράστασης υπήρχε λιτότητα, δεν προσφύγαμε σε εντυπωσιασμούς. Νομίζω ότι και αυτό επηρεάζει το θεατή, καθώς μπορεί πάρα πολύ εύκολα να βάλει τον εαυτό του μέσα σε αυτό που συντελείται. Και αυτή είναι μια πολύ σημαντική λειτουργία της τέχνης».

Α.Τ.: «Αποφύγαμε τις φιοριτούρες και τις καλλιγραφίες. Είχαμε καθαρές γραμμές, ανοιχτό λόγο, άμεση επικοινωνία».

Β.Π.: «Στην εποχή μας εκτόνωση και συμμετοχή στο μουσικό δρώμενο μπορεί να σημαίνει το να ανέβεις στο τραπέζι, να σπάσεις οκτώ ποτήρια. Χωρίς βέβαια να καταλαβαίνεις τι λέει ο άλλος, αλλά απλά να ακούς ένα βόμβο... Εμένα πάντως με κάνει έξαλλη η άποψη ότι αν προσφέρεις στον κόσμο κάτι διαφορετικό, δε θα καταλάβει».

Α.Τ.: «Είναι η άποψη που λέει να μη φαίνεται κάτι βαρύ, μην τυχόν και κάνουμε τον κόσμο να σκεφτεί λίγο περισσότερο τα προβλήματά του. Καλά θα κάνουμε να σκεφτούμε πιο σοβαρά τα πράγματα και να δίνουμε και τέτοια ερεθίσματα στον κόσμο».

Β.Π.: «Για μένα "εκτόνωση" είναι το να μπορέσει ο θεατής που έρχεται φορτισμένος από μια όχι πολύ όμορφη πραγματικότητα, να πάρει κάτι, που δεν είναι ωραιοποιημένο ή καθησυχαστικό ή κολακευτικό, αλλά αληθινό. Είναι η ψυχική κάθαρση. Το να πεις πήγα δυο ώρες κάπου και άνοιξα ένα σεντούκι, που δεν το είχα ανοίξει πριν στον εγκέφαλό μου. Ακουσα αυτή τη μελωδία, που μπορεί να μου θυμίζει τα παιδικά μου χρόνια, αλλά και κάτι που μπορεί να έγινε χτες. Αυτό είναι πολύ πιο ουσιαστικό από το να πάει κάποιος κάπου και να θελήσει να χτυπηθεί, να εκτονωθεί».

Α.Τ.: «Η ουσία είναι να διασκεδάσει και ο κόσμος κι εμείς, συγκινούμενοι. Να βγαίνει συγκίνηση, όχι με την απλοϊκή έννοια, αλλά με αυτό που ακριβώς εννοεί: διασκεδάζω συγκινούμενος. Είναι πολύ σημαντικό να καταφέρεις να το κάνεις αυτό στο κοινό που σε παρακολουθεί, να το ερεθίσεις έτσι».

Φιλοδοξία και ελπίδα και των συντελεστών της παράστασης, είναι η «Μεσόγειος» να παρουσιαστεί και σε άλλους χώρους. «Πιστεύουμε, λένε, ότι πρέπει να κάνει έναν κύκλο, να συναντηθεί και με άλλους ανθρώπους».