Το φετινό, 26ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Μόσχας συνοδεύτηκε από δύο γεγονότα τα οποία αναδεικνύουν τις δυσάρεστες συνέπειες που επιφέρει η καπιταλιστική στροφή της σημερινής Ρωσίας στον πολιτισμό.

Στην τελευταία εβδομάδα του Ιούνη, στη διάρκεια των πρώτων ημερών της διοργάνωσης, η κολεκτίβα των εργαζομένων του Μουσείου Κινηματογράφου της Ρωσίας, μαζί με πλήθος πολιτών, χάλασαν τη «λάμψη» - χολιγουντιανού τύπου - του Φεστιβάλ, διαδηλώνοντας κατά της έξωσης του Μουσείου από το ιστορικό του κτίριο στην περιοχή της Πρέσνια και τη μετατροπή του σε καζίνο. Το θέμα ανέδειξε αναλυτικά ο «Ρ» στο κυριακάτικο ένθετο της 13/6. Το κεντρικό σύνθημα των διαδηλωτών ήταν: «Ο κινηματογράφος δεν είναι μόνο μπίζνες - Είναι και Τέχνη», το οποίο απευθυνόταν βασικά στην Ενωση Κινηματογραφιστών της Ρωσίας και προσωπικά στον πρόεδρό της και γνωστό σκηνοθέτη, Νικίτα Μιχαλκόφ. Αυτό γιατί η Ενωση κατέχει το 32% των μετοχών της εταιρίας «Κινοτσέντρ», η οποία διαχειρίζεται το Μουσείο, μετοχές που θα πωληθούν στην εταιρία «ψυχαγωγίας» με την επωνυμία «Αρλεκίνο», ώστε να μετατραπεί σε καζίνο.

Ελάχιστες μέρες πριν την παραπάνω διαδήλωση - την οποία υποστήριξαν και ξένοι κινηματογραφιστές, προσκεκλημένοι του Φεστιβάλ, όπως ο Κουέντιν Ταραντίνο και ο Μπερνάντο Μπερτολούτσι - και στις παραμονές της διοργάνωσης, ένα παλιό, διώροφο σπίτι κατεδαφιζόταν... «ησύχως». Η κατεδάφιση αυτή δε θα ήταν είδηση, αφού στη Μόσχα έχει εξαπολυθεί κυριολεκτικά ένα πολεοδομικό «πογκρόμ» εναντίον του ιστορικού της κέντρου, το οποίο «ανοικοδομείται» από το ιδιωτικό κεφάλαιο μέσα σε πλήρη ασυδοσία. Στην προκειμένη περίπτωση, όμως, η υπόθεση έχει ενδιαφέρον - και εκτός της Ρωσίας - αφού εκεί γεννήθηκε και πέρασε τα παιδικά του χρόνια ο σημαντικός Σοβιετικός σκηνοθέτης, Αντρέι Ταρκόφσκι.

Η εφημερίδα «Ισβέστια» ανακίνησε το θέμα με μια συνέντευξη της αδερφής του σκηνοθέτη, Μαρίνας Ταρκόφσκαγια, η οποία, περνώντας από το σπίτι τυχαία, είδε στη θέση του... ένα οικόπεδο και ένα πανό με τη φωτογραφία του διάσημου αδελφού της. Αξίζει να δούμε λοιπόν πώς συμπεριφέρεται το σημερινό, καθεστώς της Ρωσίας ακόμη και στα διάστημα «τέκνα» του, ακόμη και σ' αυτά που σήμερα «διαφημίζει».

Στο σπίτι αυτό έζησαν τρεις γενιές των Ταρκόφσκι, συμπεριλαμβανομένου του πατέρα του Αντρέι και ποιητή, Αρσένι Ταρκόφσκι, και του συγγραφέα αδελφού του, Μιχαήλ. Ο Αντρέι έζησε εκεί μέχρι το 1962, δηλαδή μέχρι και το τέλος της βασικής εκπαίδευσης. Το 1969 το σπίτι μετατράπηκε σε οικοτροφείο για τις οικογένειες των εργατών μιας φάμπρικας. Το 1987, ένα χρόνο μετά το θάνατο του σκηνοθέτη, πάρθηκε μια απόφαση κατεδάφισης, η οποία δεν πραγματοποιήθηκε, διότι η επιτροπή που συστήθηκε, στο πλαίσιο της Ενωσης Κινηματογραφιστών της ΕΣΣΔ, για την ανάδειξη της καλλιτεχνικής κληρονομιάς του συγγραφέα, αποφάσισε να μετατρέψει το κτίριο σε Μουσείο Αντρέι Ταρκόφσκι.

Η σχετική μελέτη άρχιζε να εφαρμόζεται στις αρχές του '90 και στο πλαίσιό της αφαιρέθηκε η παλιά στέγη και άρχισε η αναμόρφωση του δεύτερου ορόφου. Τίποτα όμως δεν πρόλαβε να ολοκληρωθεί, αφού η ΕΣΣΔ διαλύθηκε και φυσικά ουδείς ασχολούνταν με τις παρακαταθήκες ενός δημιουργού. Από τότε και μέχρι την πρόσφατη κατεδάφισή του, το σπίτι ήταν χωρίς σκεπή, χωρίς κουφώματα και είχε μετατραπεί σε σκουπιδότοπο.

Μία απόπειρα να ενταχθεί το κτίριο στα σχέδια των μοσχοβίτικων αρχών για «ανακαίνιση» όσων παλιών κτιρίων θα μπορούσαν να ενδιαφέρουν τις ιδιωτικές κατασκευαστικές εταιρίες - αφού δε δίνεται πλέον δημόσιο χρήμα σε αυτούς τους τομείς - έπεσε στο κενό. Μια και δεν το ήθελε κανείς, το ανέλαβε το Μουσείο Κινηματογράφου, το οποίο μάλιστα κέρδισε και μια δικαστική διαμάχη για τον περιβάλλοντα χώρο του με μια εταιρία που τον διεκδικούσε. Για μια ακόμη φορά συντάχθηκε μελέτη ανακατασκευής του, ενώ μια ακόμη ελπίδα εμφανίστηκε όταν το σπίτι τέθηκε υπό την «προστασία» της Υπηρεσίας Μνημείων της πρωτεύουσας, σαν ιστορικό μνημείο. Ο στόχος ήταν να γίνουν τα εγκαίνια το 2002, έτσι ώστε να συμπέσουν με τα 70χρονα του σκηνοθέτη. Μεταξύ άλλων, στα σχέδια ήταν η προστασία των προσωπικών του αρχείων (12.000 αντικείμενα), η δημιουργία μιας αίθουσας προβολών και εκθεσιακών αιθουσών, βιβλιοθήκης κ.ά.

«Αίφνης», το Φλεβάρη του 2001, οι αρχές της Μόσχας, με σχετικό έγγραφό τους στο οποίο μάλιστα προσδιορίζεται σαφώς το κτίριο ως «ιστορικό μνημείο», νοικιάζουν (ουσιαστικά παραδίδουν) το σπίτι στην ιδιωτική κατασκευαστική εταιρία «Κομουνάλναγια Τεχνικά» για χρήση 15 ετών! Σε μια προσπάθεια να σωθούν τα προσχήματα, στο έγγραφο αναφέρεται ότι η εταιρία «υποχρεούται» να αφήσει ένα τμήμα του σπιτιού «εις μνήμη» του σκηνοθέτη. Τον Απρίλη του ίδιου χρόνου, το αρμόδιο όργανο του δήμου της Μόσχας συζητά αν τελικά θα υπάρχει στη Μόσχα «Σπίτι - Μουσείο Ταρκόφσκι» ή όχι! Το ενδιαφέρον της υπόθεσης είναι, ότι οι εκπρόσωποι της εταιρίας είπαν στο συμβούλιο πως παραιτούνται του δικαιώματός τους στο συγκεκριμένο κτίριο, αφού τους έρχεται φθηνότερα να χτίσουν νέο κάπου αλλού, αντί να ανακαινίσουν το «ερείπιο». Τρία χρόνια μετά, στα τέλη του περασμένου Ιούνη, το σπίτι κατεδαφίστηκε...