Τζότζεφ Φάινς (μικρή φωτό) και σκηνή από τον Λούθηρο

Με το ξεκίνημα της ταινίας ο θεατής βλέπει μια καταιγίδα, έναν κατακλυσμό και έναν άνθρωπο να τρέχει μέσα στα έρημα χωράφια, παρακαλώντας το «Θεό» και τους «Αγίους» να τον γλιτώσουν από τους κεραυνούς που πέφτουν ασταμάτητα. Ο «θεός» άκουσε τα παρακάλια του και ο Λούθηρος σώθηκε! Και εμείς πονηρευτήκαμε από το ξεκίνημα της ταινίας, ακόμα, πως θα παρακολουθήσουμε μια φανταστική (φτιαχτή) ιστορία, μια περιπέτεια, μια μεταφυσική εξήγηση της περίπτωσης «Λούθηρος».

Πράγματι βλέπουμε έναν «αγνά» θρησκευόμενο άνθρωπο, έναν «αληθινό» πιστό που προσπαθεί με όλες του τις δυνάμεις να φέρει στα «ίσα» την εκκλησία, που από «οίκος του θεού» έγινε «οίκος του εμπορίου». Μια εκκλησία που εκδίδει συγχωροχάρτια έναντι αμοιβής. Που πνίγεται στο σκάνδαλο. Που εκμεταλλεύεται τους απλούς ανθρώπους. Που σφετερίζεται τα χρήματα που συγκεντρώνει για την ανέγερση του Αγίου Πέτρου στη Ρώμη. Βλέπουμε τις δυσκολίες που συναντάει ο «αγνός» αυτός άνθρωπος στην προσπάθειά του να επικρατήσει η δικαιοσύνη και η διαφάνεια. Βλέπουμε τις απειλές και τους εκβιασμούς που του γίνονται. Την Ιερά Εξέταση, τα εκκλησιαστικά δικαστήρια και την πυρά που τον απειλεί! Τίποτα δε χάνεται από την περιπετειώδη, πράγματι, ζωή του. Ο θεατής «χορταίνει» γεγονότα. Πάσχει μαζί με τον ήρωα. Και τον ακολουθεί κατά πόδας στο «δύσκολο της ζωής του ταξίδειον». Ενα ταξίδι που άρχισε με τη φυγή του από τη Νομική Σχολή και τη νομική επιστήμη και την είσοδό του στο Αυγουστιανό μοναστήρι και, στη συνέχεια, την ένταξή του στη Θεολογία, όπου γίνεται και καθηγητής της.

Η ταινία δε θέλει και δεν μπορεί, άλλωστε, να κρύψει ή να αποσιωπήσει ολοκληρωτικά τον αντιδραστικό ρόλο της εκκλησίας. Αναγκασμένη να στηρίξει τον ήρωά της Λούθηρο αποκαλύπτει και τις (εξωτερικές μόνον, δυστυχώς) αιτίες που τον διαφοροποίησαν από την παπική εκκλησία. Συμφωνεί με τον Λούθηρο ότι η παπική Ρώμη είναι ένας ακόμα πόλος εκμετάλλευσης των άτυχων ανθρώπων. Συμφωνεί, επίσης, πως η εκκλησία επιθυμεί να παίζει και πολιτικό ρόλο. Ολα αυτά όμως, δυστυχώς, μένουν στα πλαίσια μιας ενδοεκκλησιαστικής διαμάχης και υπόθεσης. Μιας διαμάχης που έχει να κάνει με τους καλούς ή κακούς χειρισμούς από κάποιους εκκλησιαστικούς παράγοντες και όχι από την ίδια τη φύση της εκκλησίας.

Ωστόσο, η αντικειμενική πραγματικότητα λέει πως στα 1500 (ο Λούθηρος γεννήθηκε το 1483 και πέθανε το 1546), η Μεταρρύθμιση, που βρίσκεται στο ξεκίνημά της, ανοίγει μια νέα φάση πολέμων μεταξύ δυναστειών στην Ευρώπη. Οι κοινωνικές αναταράξεις και οι κοινωνικές διαμάχες βρίσκονται σε έξαρση. Τα ιταλικά κράτη πέφτουν σε παρακμή και η Ισπανία με τα πλούτη που συσσωρεύει από τον Νέο Κόσμο παίρνει το πάνω χέρι. Το νέο αφεντικό της Ευρώπης στρέφεται ενάντια στην Αγγλία, την Ολλανδία και τις Προτεσταντικές αρχές της Γερμανίας. Η παρακμή και η «πτώχευση» της παπικής εκκλησίας, οι θρησκευτικές και οι πολιτικές διαμάχες, καθώς και τα πλούτη που δημιουργήθηκαν με τη δέσμευση των εδαφών της εκκλησίας, ξυπνάνε τις μεσαίες τάξεις που ζητάνε πολιτικό και οικονομικό μερίδιο, θέτοντας σε αμφισβήτηση τη βασιλική δύναμη και εξουσία. Δεν πρέπει να ξεχνάμε, επίσης, την απειλή της Οθωμανικής αυτοκρατορίας που είχε ήδη καταλύσει το Βυζάντιο (1453) και στρέφεται, πια, σοβαρά κατά της Κεντρικής Ευρώπης...

Μέσα, λοιπόν, σε αυτή την κοινωνική, οικονομική, πολιτική και θρησκευτική πραγματικότητα εμφανίζεται και δρα ο Λούθηρος. Και τον αδικούν όσοι θέλουν να περιορίσουν το ρόλο του μόνο στα «θρησκευτικά». Ο Λούθηρος, με ασπίδα τη θρησκεία, προσπάθησε να επιδράσει πολιτικά πάνω στους ανθρώπους. Αλλωστε, μετά τη φυγή του από τη μοναχική ζωή και το γάμο του με την πρώην μοναχή Κατερίνα Φον Μπόρα, μπήκε δυναμικά, πια, στο χώρο της φιλοσοφίας και της πολιτικής.

Δέστε, σας παρακαλώ, την ταινία σαν μια αφορμή για περισσότερη μελέτη αυτής της ιστορικής περιόδου. Και, σας παρακαλώ επίσης, να μη διαβάζετε μόνο τις γραμμές των υπότιτλων. Το «ζουμί» της ταινίας βρίσκεται ανάμεσα από τις γραμμές.

Παίζουν: Τζότζεφ Φάινς, Πίτερ Ουιστίνοφ, Αλφερντ Μολίνα, Κλερ Κοξ, Μπρούνο Καντζ κ.ά.