Μπορούμε, άραγε, να προσεγγίσουμε το θέμα Β' Παγκόσμιος Πόλεμος, δίχως να δούμε βασικές πλευρές που τον συσχετίζουν με τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο; Και μπορούμε να αγνοήσουμε διδάγματα που απορρέουν από τον Α' και από τον Β', σαν αυτά να χάθηκαν στο παρελθόν και να μην αφορούν στο σήμερα;

Δεν παραγνωρίζουμε τη διαφορετικότητα των συνθηκών.

Από τις στάχτες του Α' ξεπήδησε η μεγάλη Οχτωβριανή Σοσιαλιστική Επανάσταση. Στον Β', ήταν η Σοβιετική Ενωση που επέδρασε καθοριστικά στη συντριβή του φασιστικού ιμπεριαλισμού, ενώ 7 ακόμη χώρες μετά αποσπάστηκαν από το ιμπεριαλιστικό σύστημα (Αλβανία, Γιουγκοσλαβία, Βουλγαρία, Ρουμανία, Τσεχοσλοβακία, Ουγγαρία, ΛΔ της Γερμανίας). Σήμερα ζούμε στις συνθήκες της αντεπανάστασης.

Με μια επίπεδη ματιά, λοιπόν, δημιουργείται η εντύπωση, πώς έχουμε μπροστά μας τελείως διαφορετικές και ασύνδετες μεταξύ τους φάσεις του 20ού αιώνα.

Πιστεύουμε ότι ισχύει το αντίθετο.

Η διαφορετικότητα των συνθηκών δεν καταργεί το κοινό ιστορικό έδαφος, στο οποίο ξετυλίχτηκαν τα παραπάνω γεγονότα, το κοινό έδαφος πάνω στο οποίο και σήμερα ξετυλίγονται άλλα, μικρότερης έκτασης, ίδιου όμως χαρακτήρα. Αυτό το έδαφος είναι το καπιταλιστικό σύστημα στο ανώτατο στάδιό του, τον ιμπεριαλισμό, που αυξάνει συνεχώς την εκμετάλλευση της εργατικής τάξης και την καταπίεση των λαϊκών στρωμάτων και δυναμώνει το χτύπημα των δικαιωμάτων τους, ως ανάγκη της λειτουργίας του κεφαλαίου να αναπαράγεται και να ανταγωνίζεται.

Από αυτή τη σκοπιά αν ξετυλίξουμε το κουβάρι, βρίσκεται ο ενοποιητικός ιστός ανάμεσα στον Α' και στο Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, ανάμεσα στους δυο τους και στους πολέμους κατά του Ιράκ, του Αφγανιστάν, της Γιουγκοσλαβίας, του σχεδίου για τον «εκδημοκρατισμό της Μέσης Ανατολής», κατά της Κούβας, με πρόσχημα την «τρομοκρατία».

Ο φασισμός είναι ιμπεριαλισμός. Οικονομική βάση του αποτελεί το μονοπώλιο. Το κεφάλαιο, που είναι συγκροτημένο σε μετοχικές εταιρίες ενταγμένες σε γιγάντιους ομίλους, και που έχει ζωτική ανάγκη το κυνήγι του πρόσθετου κέρδους και την εκμετάλλευση ξένων αγορών. Για το σκοπό αυτό προκαλεί και πολέμους με στρατιωτικά μέσα, που είναι η άλλη όψη της ιμπεριαλιστικής «ειρήνης».

Τα γερμανικά μονοπώλια έφεραν τον Χίτλερ στην εξουσία, μαζί με τα αμερικανικά, αγγλικά, γαλλικά. Τα μονοπώλια και τον Μουσολίνι.

Και βεβαίως τα κόμματά τους, συντηρητικά και σοσιαλδημοκρατικά, καθώς και η Καθολική Εκκλησία, που έβλεπαν στον «εθνικοσοσιαλισμό» τη δύναμη κρούσης κατά του επαναστατικού κινήματος. Και εννοείται, ότι ασπάζονταν ανεπιφύλακτα τα κηρύγματα του «εθνικοσοσιαλισμού» για «κοινωνική συναίνεση», «κοινά συμφέροντα εργατών - εργοδοτών», «κοινωνική ειρήνη».

Πρέπει ιδιαίτερα να τονιστεί ο ρόλος της γερμανικής σοσιαλδημοκρατίας στη σφαγή της σοσιαλιστικής επανάστασης στη Γερμανία (1918-1919), γιατί τότε μπήκε το σπέρμα του Χιτλερισμού, καθώς και η συνολική αντιμετώπιση του Χιτλερικού κόμματος (έφτασε να ζητά και κυβερνητική συνεργασία μαζί του), όπως και ο ρόλος της αυστριακής σοσιαλδημοκρατίας, που συναινούσε και στη διάλυση της Βουλής από τον Ντόλφους. Η σοσιαλδημοκρατία είχε σημαία της: «Κύριος εχθρός είναι ο μπολσεβικισμός».

Οι ίδιες αντιθέσεις προκάλεσαν και τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο. Στηριγμένο σε αυτές, το ΚΚ των Μπολσεβίκων χάραξε τη γραμμή της πάλης κατά του Πολέμου, χλεύασε την ιμπεριαλιστική ρητορεία περί «υπεράσπισης της πατρίδας», αποδεικνύοντας ότι πατρίδα των καπιταλιστών είναι τα κέρδη και οι σφαίρες επιρροής, και οργάνωσε την επαναστατική πάλη. Δηλαδή, η αιτία του Α' Πολέμου, αποδεικνύεται και με αυτό τον τρόπο. Δίχως τη συγκεκριμένη ανάλυση, που έκαναν οι Μπολσεβίκοι, η Οχτωβριανή Επανάσταση δε θα είχε υπάρξει.

Ετσι, το «Σύμφωνο Μολότοφ - Ρίμπεντροπ», που έχει δεχτεί τη μανία αστών και οπορτουνιστών, καθώς και η «αντιχιτλερική συμμαχία», είναι δύο σημαδούρες των ενδοϊμπεριαλιστικών αντιθέσεων, βεβαίως και της διαπάλης που διεξαγόταν ανάμεσα στον καπιταλισμό και στο σοσιαλισμό.

Οι ενδοαστικές αντιθέσεις διαπέρασαν το εσωτερικό των χωρών. Η αστική τάξη της Ευρώπης χωρίστηκε σε «γερμανόφιλη» και σε «αγγλόφιλη», λόγω οικονομικών συμφερόντων, καθώς και γιατί η κάθε πλευρά θεώρησε ότι το εγγλέζικο ή το γερμανικό κράτος (ανάλογα ποιο επέλεξε) ήταν πιο ικανό να προστατέψει τα συνολικά και μακροπρόθεσμα αστικά συμφέροντα. Ετσι, για παράδειγμα, μέρος της γαλλικής αστικής τάξης παρέδωσε τη Γαλλία στη Γερμανία. Το άλλο την πολέμησε. Η κυβέρνηση της Πολωνίας ήταν πρόθυμη να συμμαχήσει με τη Γερμανία. Δεν τα βρήκαν. Και συμμάχησε με τους Αγγλογάλλους. Και όταν οι Γερμανοί μπήκαν στην Πολωνία, η κυβέρνησή της έφυγε και πήγε στο Λονδίνο. Η γαλλική κυβέρνηση του «Λαϊκού Μετώπου» υπονόμευσε τον αγώνα του ισπανικού λαού, γεγονός που βοηθούσε τον Φράνκο να νικήσει. Η σουηδική σοσιαλδημοκρατική κυβέρνηση μετέτρεψε τη Σουηδία σε βάση της Γερμανίας μέχρι το 1943. Στην Ελλάδα η κυβέρνηση Μεταξά, αν και «γερμανόφιλη», συμπορεύτηκε με τους Εγγλέζους, ενώ, πριν από την 4η Αυγούστου, οπότε κατάργησε το αστικό Κοινοβούλιο, πήρε ψήφο εμπιστοσύνης απ' όλα τα αστικά κόμματα.

Τα «Τάγματα Ασφαλείας» συγκροτήθηκαν από την κυβέρνηση Ι. Ράλλη και τους Γερμανούς, αλλά είχαν την υπόγεια υποστήριξη των Εγγλέζων, αν δεν ήταν εκείνοι οι πρώτοι εμπνευστές τους. Είχαν και την καθοδήγηση πρωτοκλασάτων του «Βενιζελισμού». Και στη δίκη των δοσιλόγων ο Θεμ. Σοφούλης ήταν ένας από τους αστούς πολιτικούς που πήγαν μάρτυρες υπεράσπισης.

Προκύπτει έτσι, πως ο χαρακτηρισμός της «εθνοπροδοσίας» ανταποκρίνεται στην επιφάνεια των πραγμάτων, όχι στο ταξικό τους βάθος. Η αστική τάξη δεν είναι δυνατό να υποστηρίζει τον πατριωτισμό που εκφράζει τα συμφέροντα της εργατικής τάξης και των λαϊκών στρωμάτων και αποτελεί την υλοποίηση της διεθνιστικής πολιτικής σε κάθε χώρα.

Το ίδιο και η κοινοβουλευτική αστική τάξη. Δεν ήταν δυνατό να βάλει σε δεύτερη μοίρα το ταξικό συμφέρον, στο όνομα της «αντιχιτλερικής» δράσης. Ο Τσόρτσιλ πήρε στρατό από την Ιταλία, αποδυναμώνοντας την εκδίωξη των Γερμανών, και τον έφερε στην Αθήνα το Δεκέμβρη του '44, γιατί, όπως είπε, «στην Αθήνα κρίνεται η εξουσία».

Η αστική τάξη υπεράσπισε αταλάντευτα το ταξικό της συμφέρον. Αυτός είναι ένας λόγος, που εξηγεί, γιατί οι δυνάμεις, οι οποίες ηγήθηκαν στα περισσότερα αντιστασιακά κινήματα, ήταν τα ΚΚ και όχι τα αστικά, παρότι το εθνικοαπελευθερωτικό πλαίσιο της πάλης δεν απειλούσε από μόνο του την αστική κυριαρχία.

Αποτελεί, κατά τη γνώμη μας, πολύ βασικό στοιχείο της ταξικής πάλης, το λαϊκό κίνημα να παρακολουθεί και να παίρνει υπόψη του τους ελιγμούς του αντιπάλου. Το 1944 οι Βρετανοί άφησαν στην άκρη το βασιλιά της Ελλάδας, δηλαδή συμφώνησαν με το ΕΑΜ, ότι ο λαός θα αποφασίσει για το μέλλον της μοναρχίας, απορρίπτοντας τις αντιδράσεις του Γεωργίου του Β' και φιλοβασιλικών πολιτικών, που ζητούσαν την άμεση επάνοδό του, μόλις η Ελλάδα απελευθερωνόταν.

Και το έκαναν αυτό, γιατί στη συγκεκριμένη στιγμή δεν κρινόταν το μέλλον της μοναρχίας, που οι Βρετανοί ασφαλώς στήριζαν, ενώ το ΚΚΕ και το ΕΑΜ έθεταν ως όρο, για να υπογράψουν τις Συμφωνίες, την παραπομπή του πολιτειακού στο μέλλον. Κρινόταν το θέμα της εξουσίας, η προσπάθειά τους να εγκλωβίσουν το ΚΚΕ και το ΕΑΜ στην κυβέρνηση της «εθνικής συνεργασίας». Ετσι, ο βασιλιάς μπορούσε να περιμένει...

Στις «Θέσεις της ΚΕ του ΚΚΕ για τα 60χρονα από την Αντιφασιστική Νίκη» η αρνητική εμπειρία του ΚΚΕ συνδέεται με το ότι το Κόμμα μας δεν μπόρεσε να ανταποκριθεί επαρκώς στον αυτοτελή ρόλο του. Ταυτόχρονα η ΚΕ αναδείχνει το πασίδηλο: Τον καθοδηγητικό ρόλο του ΚΚΕ και του ΕΑΜ, τη θυσία χιλιάδων μελών του, ΕΑΜιτών και ΕΠΟΝιτών. Τον ηρωισμό, που ανέδειξε πρότυπα ανιδιοτέλειας και συλλογικής στάσης ζωής.

Η αυτοτέλεια του ΚΚ δεν αποτελεί αφηρημένη έννοια. Δεν είναι δεδομένη. Τη συνθέτουν η αταλάντευτη προσήλωση στο στρατηγικό στόχο και η χάραξη τακτικής που διαποτίζεται από αυτόν.

Αρα η πολιτική των συμμαχιών πρέπει να μην ακυρώνει την προώθηση της στρατηγικής. Που σημαίνει, αταλάντευτο μέτωπο κατά του οπορτουνισμού, που τον γεννά ο ιμπεριαλισμός. Σημαίνει μέτωπο κατά της σοσιαλδημοκρατίας, και όχι καλλιέργεια αυταπατών στο λαό μέσα από το διαχωρισμό της σε «δεξιά» και σε «αριστερή». Αλλο πράγμα η επιδίωξη της ενιαίας δράσης των εργατών στο κοινωνικό επίπεδο, στη βάση των εργατικών δικαιωμάτων, άλλο η επιδίωξη πολιτικής συμμαχίας, ως δήθεν εργαλείου απεγκλωβισμού από αυταπάτες. Αποδείχτηκε ότι αυτή η άποψη είναι αβάσιμη και επικίνδυνη για την αυτοτελή δράση του ΚΚ.

Μακριά από τη λαθολογία και το μηδενισμό, τα λάθη μπορούν να εξηγηθούν με το ότι: Ως Κόμμα δε συνδυάσαμε σωστά την επίλυση της βασικής αντίθεσης της κοινωνίας με τις εθνικοαπελευθερωτικές επιδιώξεις. Η στρατηγική του ΚΚΕ διαποτιζόταν από την πολιτική της «εθνικής ενότητας», ενώ η αστική τάξη και τα κόμματά της, σε συνεργασία με τους Εγγλέζους συμμάχους της, είχαν έξω τα μαχαίρια (ας θυμηθούμε και το κίνημα της Μέσης Ανατολής) και με ελιγμούς εγκλώβιζαν στη δική τους επιδίωξη το λαϊκό κίνημα.

Από πολλές πλευρές τίθεται ξανά η ανάγκη, να αποκτήσουν οι ευρωπαϊκοί λαοί «αντιφασιστική ιδεολογία».

Αυτή η «πρόσκληση» ταυτίζεται με την οπορτουνιστική στρατηγική του «αντινεοφιλελεύθερου μετώπου», που αποσυνδέει την πολιτική από την οικονομία. Ταυτίζεται με την προσπάθεια διαμόρφωσης ενός δήθεν «καλού καπιταλισμού». Ταυτίζεται με τις επικίνδυνες θέσεις για επιλογή του «καλού ιμπεριαλισμού», δηλαδή της ΕΕ, και απόρριψη του «κακού», των ΗΠΑ, τις οποίες δε λένε ούτε ιμπεριαλιστικές. Τις ονομάζουν «αυτοκρατορία», όρος που συσκοτίζει τον ταξικό χαρακτήρα τους.

Η «αντινεοφιλελεύθερη» στρατηγική βάλλει ευθέως κατά της αντιιμπεριαλιστικής γραμμής συσπείρωσης, κατά της συμμαχίας για ριζικές αλλαγές στο επίπεδο της εξουσίας.

Εκείνη, που χρειάζεται η εργατική τάξη και τα λαϊκά στρώματα, είναι η κομμουνιστική ιδεολογία. Η μόνη που μπορεί να αντιμετωπίσει ριζικά τον ιμπεριαλισμό κάθε μορφής, αφού τον πόλεμο τον γεννά η εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο. Αρα, μόνο η εξάλειψή της, με την κοινωνικοποίηση των μέσων παραγωγής, θα εξαλείψει και τους πολέμους.